30. Рекреациялық географияның өзге де ғылымдар арасындағы байланыстары жөнінде айтып беріңіз. Рекреациялық география өзге де ғылымдарымен кең түрде байланыста

болады, әсіресе географиямен, оның ішінде экономикалық және әлеуметтік

географиямен, халық географиясымен, физикалық және медицина география-

сымен /1/.

Экономикалық және әлеуметтік география рекреациялық қызмет

көрсетуді территориялық әлеуметтік-экономикалық кешендердің элементі

тұрғысынан қарастырып, ел шаруашылығының салалық және аумақтық

құрылымына туризмнің тигізетін әсерін біліп-түсінуге қатысады.

Экономикалық және әлеуметтік географияның әдістері рекреациялық

аудандардың сыйымдылығын анықтау үшін, рекреациялық қажеттіліктер мен

ресурстардың балансын құрастыру үшін қолданылады.

Халық географиясы рекреациялық қызмет көрсетудің орналастыру

жүйесіне тигізетін әсеріне талдау жасап, курортты қалалар мен ірі курорттық

агломерацияның қалыптасып, дамуын қарастырады. Халық географияның

әдістерін рекреациялық қажеттіліктер мен туристік ағымдардың

географиясына болжам жасау үшін және рекреациялық жүйелерді

жұмысшылармен қамтамасыз ету үшін қолданады.

Физикалық география табиғи кешендердің құрылымы, тұрақтылығы және

өзгеріп тұру туралы ақпарат береді. Сонымен қатар ландшафтарды

технологиялық, физиологиялық және эстетикалық жағынан бағалап, табиғи

кешендердің рекреациялық салмаққа тұрақтылығы мен сыйымдылығын

анықтап тұрады. Физикалық географияның әдістерін ландшафттарға тиетін

рекреациялық салмақтың нормаларын анықтау үшін, табиғатты қорғау

шараларын ұйымдастыру үшін және ландшафттарды рекреациялық

құлдыраудан сақтау үшін қолданады.

Медициналық география адам организміне табиғи жағдайдың тигізетін

әсерін, жаңадан игерілген рекреациялық аудандарда организмің бейімделуін

оқып түсіндіреді. Сонымен қатар медициналық география санаторлы-

курорттық ем алуға адамдардың қажеттілігін, рекреациялық ортаның

психофизиологиялық комфорттылығын анықтайды. Медициналық

географияның әдістерін рекреациялық қызмет көрсетудің әсерлігін анықтау

үшін және әр түрлі аурулардан сақтау үшін (профилактикалық шаралады

ұйымдастыру) қолданады.

Жоғарыда айтылған пәндер рекреациялық аудандарды аумақтық бірлік,

яғни объекті ретінде қарастырмайды. Сондықтан жалпы рекреациялық

географиямен қатар аймақтық рекреациялық географияны дамыту қажет.

Аймақтық рекреациялық география рекреациялық географияның бір

бөлігі болып, бір жағынан оның теориясы мен әдістеріне сүйенеді, ал екінші

жағынан рекреациялық аудандардың қалыптасуының заңдылығын анықтау

үшін салалық географиялық ғылымдардың ақпараттарын пайдаланады.

Аймақтық рекреациялық география әрбір рекреациялық аудандардың

заңдылығын және табиғат пен экономика жағдайына сәйкес олардың

қалыптасуын анықтайды. Аймақтық рекреациялық географияның негізгі

міндеті – аудандарға бөлу, аумақтың рекреациялық мақсатын анықтау, халық

шаруашылық саласының дамуын келістіру, қоршаған ортаны қорғау және

рекреациялық ресурстарды тиімді пайдалану.

31. Жалпы және аймақтық рекреациялық география ұғымдары

жалпы рекреациялық географиямен қатар аймақтық рекреациялық географияны дамыту қажет.

Аймақтық рекреациялық география рекреациялық географияның бір

бөлігі болып, бір жағынан оның теориясы мен әдістеріне сүйенеді, ал екінші

жағынан рекреациялық аудандардың қалыптасуының заңдылығын анықтау

үшін салалық географиялық ғылымдардың ақпараттарын пайдаланады.

Аймақтық рекреациялық география әрбір рекреациялық аудандардың

заңдылығын және табиғат пен экономика жағдайына сәйкес олардың

қалыптасуын анықтайды. Аймақтық рекреациялық географияның негізгі

міндеті – аудандарға бөлу, аумақтың рекреациялық мақсатын анықтау, халық

шаруашылық саласының дамуын келістіру, қоршаған ортаны қорғау және

рекреациялық ресурстарды тиімді пайдалану.

32. Рекреациялық аумақтар қандай түрлерге бөлінеді.

Ұзақ мерзімді қаладан тыс жердегі демалыс ареалдарын тауып, оған жер

бөліп пайдалану мәселелерін шешу барысында үш тенденция анықталды:

1) курорттық елді мекендер немесе тұтас курорттық агломерациялар

негізінде «урбанданған» рекреациялық аумақтарды дамыту; 2) рекреациялық

саябақтарды қалыптастыру арқасында рекреацияны елді мекен

аралықтарындағы аумақтарда дамыту; 3) ауыл жерлеріндегі демалыс

ареалдарында орналасқан өтпелі рекреациялық аумақтарды игеру.

Бірінші түріне жататын аумақтардың ішінде теңіз жағалаулық демалыс

аудандары, емдік-санаторлық бөлек курорттар мен курорттық аудандар, тау-

шаңғы туристік кешендері ең жиі кездеседі.

Теңіз жағалаулық рекреациялық аудандар қазіргі рекреациялық аудандары

ішіндегі ең жылдам дамып келе жатқан аудандары. Келіп жүрген рекреанттар

саны бойынша олар әлем астаналарынан кейінгі екінші орын алады деп

айтсақ қате болмас. Теңіз жағалауларының өте қарқынды, кейде тым асығыс

игерілуі – 50-ші жылдарында басталып, қазір де жалғасып жатқан туристік

бум салдары.

Испания, Франция,Болгария, басқа елдерде урбанданған рекреациялық кешендер пайда болды.

Әдетте бұл аудандар жағалау бойымен ұзынынан ұзақ созылып, аумаққа

терең кірмей дамыған Сөйтіп, ірі

сызықтық рекреациялық агломерациялар құрылады, мұның теріс салдарлары

мынадай: кәдімгі қала өмірінің сипаттары жойылмағандықтан демалыс

тиімділігі төмен, табиғи кешендерге ауыртпалық түседі, жергілікті жұрттың

әлеуметтік пробле-малары ұлғаяды және т. б.

оңтайлы функциялық зоналау мен жағажай

көлемін үнемдеу үшін құрылысты жағалау бойымен емес, оған

перпендикуляр түрінде жүргізеді, мұнда негізгі жаяу жол жағалауға

перпенди-кулярлы өтеді, ал жағалауға параллелді тас жол одан алыс жерде

орналасқан. Жағалауға перпендикулярлы үш функционалдық зона

орналасады: 1) дәл судың жанында – спорттың су түрлері мен ойын-сауық

зонасы; 2) одан кейін жер үстіндегі спорт түрлері мен ойын-сауықтар зонасы;