41. Әлеуметтік философияның ұғымдары мен негізгі принциптерін сипаттаңыз.

Әлеуметтік философия әлеуметтік және индивидуалданған адам болмысы мәселелерімен айналысады. «Әлеуметтік және индивидуалды болмысқа» тарих та, мәдениет те, жеке адам болмысы да кіреді. Әлеуметтік философияға өзгеше анықтама берген орыс ойшылдары: Н.А. Бердяев, И.А.Ильин, П.А. Флоренский, С.Н.Булгаков т.б. С.Л.Франк (1877-1950) әлеуметтік философияға мынадай анықтама береді: «Әлеуметтік философия мәселесі – бұл қоғам деген не, ол адам өмірінде қандай мағынаға ие болады, оның шынайы мәні неде және ол бізге қандай міндет жүктейді деген сұрақтарға жауап береді.» Әлеуметтік философия қоғамдық шындықты оның нағыз, барлығын қамтитын құрамы мен нақтылығында көруге ұмтылу болып табылады. Әлеуметтік философияның зерттеу аймағы – қоғамдық өмірдің мәні, оның индивидуалды адам өмірімен қатынасы және қоғамдық өмірдің фундаменталды құндылықтарына қатынасы.

Әлеуметтік философия бірнеше қызмет атқарады. Алғашқы қызметі- дүниетанымдық. Әлеуметтік философия «әлеуметтік әлемді» бейнелеп қана қоймай, оның саналы бейнесі ретінде «жаратады да». Екіншіден атқаратыны- методологиялық функция. Әлеуметтік философия әлеуметтік құбылыстарды тануда методологиялық бағдарлар мен жалпы философиялық принциптерді пайдаланудың үлгісі бола отырып жүзеге асырады.

Үшінші функциясы оның танымдық, эвристикалық қызметі болып табылады. Ол танымдық мәдениеттің элементі ретінде шындықты тек бейнелеп қана қоймай, қоғамдық өмірдің заңдылықтары мен принциптерін қалыптастыра отырып, бір нәрсені ашуға қабілеті бар, белгілі бір эвристикалық ерекшеліктерімен айрықшаланады.

Төртіншіден, әлеуметтік философия әлеуметтік болмыстың құндылық негіздерін пайымдай отырып, аксиологиялық қызметті атқарады. Оның ішіне белгілі дәрежеде тәрбиелеуші функция да кіреді.

Бесіншіден, әлеуметтік философия кейбір философиялық концепциялардағы әлеуметтік болжау сәтсіз және ғылыми негізі жоқ деп жарияланғанына қарамастан, болжамдық қызмет те атқарады.

Социогенез - бұл филогенездің бөлігі, Homo sapiens пайда болуынан басталады да бүгінгі күнмен аяқталады.

Сонымен қатар, социогенез – әлеуметтенудің әр түрлі мәдениет пен қоғамдық-экономикалық формациялардағы ерекшеліктеріне байланысты танымның, тұлға мен тұлғааралық қатынастардың тууы мен дамуы. Социогенездің негізгі идеясының мәні – психолог абстакті адаммен емес, көпшілікпен әлеуметтік-мәдени контексте өзара әсерлесетін белгілі бір елдің немесе дәуірдің адамымен байланыста болады. Социогенездің заңға сәйкестігі тарихи психология мен этнопсихологияның зерттеу пәні болып табылады.

42. Мәдениет және өркениет дегеніміз не? Осы мәселеге қатысты қандай философтардың ілімдерін білесіз? Оларды салыстырыңыз.

Бұл екі ұғым біріне бірі өте жақын. Бірақ бір емес. Мәдениет – адам баласының ақылымен, қолымен жабайы табиғаттан бөліп алып өңдеген заты, құбылымы. Оның екі түрі бар: бірі материалдық жасанды дүние, екіншісі жасанды дүние. Біріншісіне үй, өндіріс, киім кешек, т.б., екіншісінде қисса, ертек, өлең жыр, діни, ғылыми ұғымдар т.б. жатады.

Өркениеттілік деген термин үш түрлі мағынала қолданылады. Кең көлемде алғанда, алғашқы қауымдық құрылыстан таптық қоғамға көшу, одан тарлау мағынасында бір қоғамдық формациядан бір формацияға көшу , ақырында , тар мағынаснда, әрбіә елдің өз алдына даму ерекшеліктері, айталық, үнді өркениеті, Вавилон өркениеті т.б.

Айталық , тағылық құрылымға қарағанда құлдық қоғам көп ілгері дамығандық. Мұнда таптар бар, мемлекет пайда болған, жазу қолданылған, тәртіп орнатылған. Сондықтан мүны адамның тағылықтан өркениеттілікке көшуі дейді.бірақ бұл даму шегі емес. Қоғам одан әрі дами береді. Бұл өркениеттен екінші өркениет жоғары бола бермек: шикі етті жұлып жегеннен гөрі, оны кесіп, пісіріп жеген артық. Сонда да өркениеттілік деген не? Біздіңше, егер мәдениет дамудың көбінесе объективті жағын көрсетсе, былайша айтқанда, менің ақыл ойыммен, қолыммен жасалған, бірақ менен тыс тұрған не материалдық, не рухани құбылыс болса, өркениеттілік сол объектінің маған тиімділігі мен игілігі. Мәселен, қарапайым арба да, қазіргі жеңіл машина да, өнер білім де мәдениет жетістіктері, ал енді сол арбаны да, жеңіл машинаны да, өнер білімді де пайдалану маған жасалған игілік. Мәселен, жұмыс істеу, сөйлей білу, жүріп тұрудың да мәдениеті бар. Ал енді сол мәдениетті игеру өркениеттілікке жатады. Олай болса, өркениеттілік мәдени табыстардың адам игілігіне жаратылуы. Бір кезе қала адамы ауыл адамына қарағанда мәдениетті болды. Соған қарап өркениеттілік қалада деп түсіндік. Солай да болды. Енді бүгін ол қғым нақтыланды, ауыл мәдениетінің де қоғамға пайдалы, бағалы жақтарын көрсетіп отыр.

В.И.Ленин жас Кеңес өкіметінің кезектегі міндеттеріне тоқтала келіп, олардың ішіндегі ең басты, маңызды міндеттер қатарында мәдениетті меңгеру ерекше мән берген. «Адамзаттың бүкіл дамуы туғызған мәдениетті дәл білу арқылы ғана, соны қайта қорыту арқылы ғана пролетарлық мәдениетті жасауға болатындығын анық ұғынбасақ... бұл міндетті біз орындай алмаймыз. Пролетарлық мәдениет ғайыптан пайда болған мәдениет емес... пролетарлық мәдениет адамзат капиталистік қоғамның, чиновниктік қоғамның езгісінде жүріп жасап шығарған білім қорларының заңды дамуы болуға тиіс », - деп жазды ол. Сол мәдениетті игеру, бойға сіңіру, қоғам мақсатына жұмсау – міне өркениеттілік дегеніміз осы.