
- •Автордан
- •Фонетика
- •1 Нче бирем. Сњздђге сузык авазларга тулы характеристика бирегез.
- •2 Нче бирем. Сњздђге тартык авазларга тулы характеристика бирегез.
- •9 Нчы бирем. Яћгырау (саћгырау) тартыклардан гына, яћгырау џђм саћгырау тартыклардан торган кеше исемнђрен љч баганага аерып языгыз.
- •10 Нчы бирем. Сњз басымы беренче (икенче, љченче, дњртенче) иќеклђргђ тљшкђн сњзлђрне баганалап язып алыгыз.
- •Сузык авазларга тулы характериститка бирү таблицасы
- •Сњзлђргђ тулы фонетик анализ ясау њрнђклђре
- •1. Бер иќекле сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге.
- •2. Берничђ иќекле сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђклђре.
- •2.1. Ђйтелеше белђн язылышы туры килгђн сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге.
- •2.2. Ђйтелеше белђн язылышы туры килмђгђн сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге.
- •2.4. “Г” хђрефе ике авазга ([гъ], [г] авазларына) билге булып йљри.
- •2.5. “Я” хђрефе нечкђ сњзлђрдђ [йђ], калын сњзлђрдђ [йа] булып укыла.
- •2.5. “Ю” хђрефе калын сњзлђрдђ [йу], нечкђ сњзлђрдђ [йњ] булып укыла.
- •2.6. “Е” хђрефе калын сњздђге иќек башында [йы], нечкђ сњзнећ иќек башында [йэ]; иќек уртасында џђм азагында [э] авазы булып укыла.
- •2.7. “У” хђрефе [у], [w] авазларына билге булып йљри.
- •2.8. “Њ” хђрефе [њ], [w] авазларына билге булып йљри.
- •2.11. Сњз уртасындагы “э” хђрефе бугаз тартыгын (џђмзђне) белдерђ.
- •2.12. Аеру билгесе (ь, ъ) булган сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
- •2.13. Сњз уртасындагы иќек башында “и” хђрефе язылган сњзлђргђ фонетик анализ ясау.
- •2.14. Тартыклар ассимиляциясе књзђтелгђн сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђклђре. [н] авазыныћ [м] авазы белђн чиратлашуы.
- •2.15. Тел арты џђм кече тел ассимиляциясе.
- •2.16. Борын ассимиляциясе.
- •2.17. [Л] авазыныћ [н] авазы белђн чиратлашуы.
- •2.18. [З] авазыныћ саћгыраулашуы
- •2.19. [З] авазыныћ [ч] авазы белђн чиратлашуы.
- •2.20. “В” хђрефе 3 авазга ([в], [w], [ф]) билге булып йљри.
- •2.21. Яћгыраулыкта – саћгыраулыкта охшашлану.
- •2.22. [Д] авазыныћ [т] авазы белђн чиратлашуы.
- •3. Парлы сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
- •4. Кушма сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
- •5. Алмашлыкларга фонетик анализ ясау њрнђге
- •6. Теркђгечлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
- •7. Рђвешлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
- •8. Затланышлы фигыльлђргђ фонетик анализа ясау њрнђге Боерык фигыль
- •Хикђя фигыль
- •Шарт фигыль
- •9. Затланышсыз фигыльлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге Сыйфат фигыль
- •Хђл фигыль
- •Инфинитив
- •Исем фигыль
- •10. Ымлыкларга фонетик анализ ясау њрнђге
- •11. Бђйлеклђргђ џђм бђйлек сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
- •12. Модаль сњз тљркемнђренђ фонетик анализ ясау њрнђклђре
- •Хђбђрлек сњз
- •Модаль сњз
4. Кушма сњзлђргђ фонетик анализ ясау њрнђге
Њзсњзле – сњздђ 3 èќåê áàð: њз-сњз-ле; хђрефлђр: њ, з, с, њ, з, л, е; авазлар: [њ], [с], [с], [њ], [з], [л], [э]; сœзд 7 хреф, 7 аваз; хреф саны белн аваз саны туры килђ; [њ], [э] – нечкђ сузыклар; сœзне йтелешенд сузыклар гармониясе саклана; [с] – парлы саћгырау тартык, [з] – парлы яћгырау тартык, [л] – парсыз яћгырау тартык; сœзне язылышы йтелешен туры килми; басым беренче иќекк тšш [њссњзлэ].
Кљнбагыш – сњздђ 3 èќåê áàð: кљн-ба-гыш; хђрефлђр: к, љ, н, б, а, г, ы, ш; авазлар: [к], [љ], [м], [б], [а], [г], [ы], [ш]; сœзд 8 хреф, 8 аваз; хреф саны белн аваз саны туры килђ; [љ] – нечкђ сузык, [а], [ы] – калын сузыклар; сœзне йтелешенд сузыклар гармониясе сакланмый; [к], [ш] – парлы саћгырау тартыклар, [м] – парсыз яћгырау тартык, [б], [г] – парлы яћгырау тартыклар; сœзне язылышы йтелешен туры килми; басым беренче иќекк тšш [кљмбагыш].
Мићсылу – сњздђ 3 èќåê áàð: Мић-сы-лу; хђрефлђр: М, и, ћ, с, ы, л, у; авазлар: [м], [и], [ћ], [с], [ы], [л], [у]; сœзд 7 хреф, 7 аваз; хреф саны белн аваз саны туры килђ; [и] – нечкђ сузык, [ы], [у] – калын сузыклар; сœзне йтелешенд сузыклар гармониясе сакланмый; [м], [ћ], [л] – парсыз яћгырау тартыклар, [с] – парлы саћгырау тартык; сœзне язылышы йтелешен туры килђ; басым соћгы иќекк тšш [мићсылу].
Њзљйрђткеч – сњздђ 4 иќек бар: њз-љй-рђт-кеч; хђрефлђр: њ, з, љ, й, р, ђ, т, к, е, ч; авазлар: [њ], [з], [љ], [й], [р], [ђ], [т], [к], [э], [ч]; 10 хђреф, 10 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [њ], [љ], [ђ], [э] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе саклана; [з] – парлы яћгырау тартык, [й], [р] – парсыз яћгырау тартыклар, [т], [к], [ч] – парлы саћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым беренче иќеккђ тљшђ [њзљйрђткэч].
Драмтњгђрђк – сњздђ 4 иќек бар: драм-тњ-гђ-рђк; хђрефлђр: д, р, а, м, т, њ, г, ђ, р, ђ, к; авазлар: [д], [р], [а], [м], [т], [њ], [г], [ђ], [р], [ђ], [к]; 11 хђреф, 11 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [а] – калын сузык, [њ], [ђ] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [д], [г] – парлы яћгырау тартыклар, [р], [м] – парсыз яћгырау тартыклар, [т], [к] – парлы саћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым беренче иќеккђ тљшђ [драмтњгђрђк].
Телетапшыру – сњздђ 5 иќек бар: те-ле-тап-шы-ру; хђрефлђр: т, е, л, е, т, а, п, ш, ы, р, у; авазлар: [т], [э], [л], [э], [т], [а], [п], [ш], [ы], [р], [у]; 11 хђреф, 11 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [э] – нечкђ сузык, [а], [ы], [у] – калын сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [т], [п], [ш] – парлы саћгырау тартыклар, [л], [р] – парсыз яћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым беренче иќеккђ тљшђ [телетапшыру].
Автоэчергеч – сњздђ 5 иќек бар: ав-то-э-чер-геч; хђрефлђр: а, в, т, о, э, ч, е, р, г, е, ч; авазлар: [а], [ф], [т], [о], [э], [ч], [э], [р], [г], [э], [ч]; 11 хђреф, 11 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [а], [о] – калын сузыклар, [э] – нечкђ сузык; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [ф], [т], [ч] – парлы саћгырау тартыклар, [р] – парсыз яћгырау тартык, [г] – парлы яћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым беренче иќеккђ тљшђ [афтоэчэргэч].
Бихђбђр – сњздђ 3 иќек бар: би-хђ-бђр; хђрефлђр: б, и, х, ђ, б, ђ, р; авазлар: [б], [и], [х], [ђ], [б], [ђ], [р]; 7 хђреф, 7 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [и], [ђ] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе саклана; [б] – парлы яћгырау тартык, [х] – парсыз саћгырау тартык, [р] – парсыз яћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым беренче иќеккђ тљшђ [бихђбђр].
Бинахак – сњздђ 3 иќек бар: би-на-хак; хђрефлђр: б, и, н, а, х, а, к; авазлар: [б], [и], [н], [а], [х], [а], [къ]; 7 хђреф, 7 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [и] – нечкђ сузык, [а] – калын сузык; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [б] – парлы яћгырау тартык, [н] – парсыз яћгырау тартык, [х] – парсыз саћгырау тартык, [къ] – парлы саћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым беренче иќеккђ тљшђ [бинахакъ].
Башваткыч — сњздђ 3 иќек бар: баш-ват-кыч; хђрефлђр: б, а, ш, в, а, т, к, ы, ч; авазлар: [б], [а], [ш], [w], [а], [т], [къ], [ы], [ч]; 9 хђреф, 9 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [а], [ы] – калын сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе саклана; [б] – парлы яћгырау тартык, [ш], [къ], [т], [ч] – парлы саћгырау тартыклар, [w] – парсыз яћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым беренче иќеккђ тљшђ [башwаткъыч].
Кљнкњреш – сњздђ 3 иќек бар: кљн-књ-реш; хђрефлђр: к, љ, н, к, њ, р, е, ш; авазлар: [к], [љ], [ћ], [к], [њ], [р], [э], [ш]; 8 хђреф, 8 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [љ], [њ], [э] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе саклана; [к], [ш] – парлы саћгырау тартыклар, [ћ], [р] – парсыз яћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым беренче иќеккђ тљшђ [кљћкњрэш].
Агротњгђрђк – сњздђ 5 иќек бар: аг-ро-тњ-гђ-рђк; хђрефлђр: а, г, р, о, т, њ, г, ђ, р, ђ, к; авазлар: [а], [г], [р], [о], [т], [њ], [г], [ђ], [р], [ђ], [к]; 11 хђреф, 11 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [а], [о] – калын сузыклар, [њ], [ђ] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [г] – парлы яћгырау тартык, [р] – парсыз яћгырау тартык, [т], [к] – парлы саћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым беренче иќеккђ тљшђ [агротњгђрђк].
Илгизђр – сњздђ 3 иќек бар: Ил-ги-зђр; хђрефлђр: И, л, г, и, з, ђ, р; авазлар: [и], [л], [г], [и], [з], [ђ], [р]; 7 хђреф, 7 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [и], [ђ] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе саклана; [л], [р] – парсыз яћгырау тартыклар, [г], [з] – парлы яћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым соћгы иќеккђ тљшђ [илгизђр].
Књзаллау – сњздђ 3 иќек бар: књз-ал-лау; хђрефлђр: к, њ, з, а, л, л, а, у; авазлар: [к], [њ], [з], [а], [л], [л], [а], [w]; 8 хђреф, 8 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [ђ] – нечкђ сузык, [а] – калын сузык; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [к] – парлы саћгырау тартык, [з] – парлы яћгырау тартык, [л], [w] – парсыз яћгырау тартыклар; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым беренче иќеккђ тљшђ [књзаллаw].
Нияз – сњздђ 2 иќек бар: Ни-яз; хђрефлђр: Н, и, я, з; авазлар: [н], [и], [й], [а], [с]; 4 хђреф, 5 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килми; [и] – нечкђ сузык, [а] – калын сузык; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [н], [й] – парсыз яћгырау тартыклар, [с] – парлы саћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым соћгы иќеккђ тљшђ [нийас].
Эзтабар – сњздђ 3 иќек бар: эз-та-бар; хђрефлђр: э, з, т, а, б, а, р; авазлар: [э], [с], [т], [а], [б], [а], [р]; 7 хђреф, 7 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [э] – нечкђ сузык, [а] – калын сузык; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [с], [т] – парлы саћгырау тартыклар, [б] – парлы яћгырау тартык, [р] – парсыз яћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым соћгы иќеккђ тљшђ [эстабар].
Мыраубикђ – сњздђ 4 иќек бар: Мы-рау-би-кђ; хђрефлђр: М, ы, р, а, у, б, и, к, ђ; авазлар: [м], [ы], [р], [а], [w], [б], [и], [к], [ђ]; 9 хђреф, 9 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [ы], [а] – калын сузыклар, [и], [ђ] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [м], [р], [w] – парсыз яћгырау тартыклар, [б] – парлы яћгырау тартык, [к] – парлы саћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым икенче иќеккђ тљшђ [мыраwбикђ].
Алмачуар – сњздђ 4 иќек бар: ал-ма-чу-ар; хђрефлђр: а, л, м, а, ч, у, а, р; авазлар: [а], [л], [м], [а], [ч], [у], [w], [а], [р]; 8 хђреф, 9 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килми; [а], [у] – калын сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе саклана; [л], [м], [w], [р] – парсыз яћгырау тартыклар, [ч] – парлы саћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килми; басым икенче иќеккђ тљшђ [алмачуwар].
Унике – сњздђ 3 иќек бар: у-ни-ке; хђрефлђр: у, н, и, к, е; авазлар: [у], [н], [и], [к], [э]; 5 хђреф, 5 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [у] – калын сузык, [и], [э] – нечкђ сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [н] – парсыз яћгырау тартык, [к] – парлы саћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым соћгы иќеккђ тљшђ [уникэ].
Уналты – сњздђ 3 иќек бар: у-нал-ты; хђрефлђр: у, н, а, л, т, ы; авазлар: [у], [н], [а], [л], [т], [ы]; 6 хђреф, 6 аваз; хђреф саны белђн аваз саны туры килђ; [у], [а], [ы] – калын сузыклар; сњзнећ ђйтелешендђ сузыклар гармониясе сакланмый; [н] – парсыз яћгырау тартык, [л] – парсыз яћгырау тартык, [т] – парлы саћгырау тартык; сњзнећ язылышы ђйтелешенђ туры килђ; басым соћгы иќеккђ тљшђ [уналты].