6. Жұмыссыздарға жататындар:

1. экономикалық белсенді халық;

2. халықтың әуесқой бөлігі;

3. жұмысты өздері іздейтіндер;

Д ) еңбек биржасында тіркелмегсн, жұмысты жеке іздеумен айналысатын тұлғалар;

Е) еңбек биржасында тіркелген, өмір сүру жағдайы жоқ еңбекке қабілетті адамдар.

7. Жұмысқа орналасуға үміткер адам:

1. жұмысшы қатарына жатады;

2. жұмыссыздар қатарына жатады;

3. жұмыс күші қатарына саналмайды;

4. жұмыс орның табудан үмітін үзген адам;

5. жұмыссыздар қатарына жатпайтындар.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. 2000 жылы номиналды жалпы ұлттық өнім 100 млрд доллар-ды кұрады. Осы жылы жұмыссыздықтың табиғи деңгейі 6 %. Нақты жұмыссыздық деңгейі 8 % қүрады. Сонымен, 2000 жылы ЖҰӨ потснциалдық мөлшері қандай? Есептеуде Оукен заңын қолданыңыз.

2. Халықтың жұмыспен қамтылуы және оның жұмыссыздық дорсжесі теңдіктсрін көрсетіңіз.

3. Егер жыл бойына номиналды Ж¥Ө- 3000-нан, 3300 млрд. ақша бірлігіне өссе, ал баға осы уақыт бойында 10 % өссе. Нақты Ж¥Ө қалай өзгереді?

4. Егер 2005 жылы баға индексі - 245, ал 2004 жылы - 220-ға тең болса, 2006 жылы инфляция деңгейі қандай болады.

5. Дағдарыстың түрлеріне сипаттама беріңіз.

Экономикалық дағдарыс
Қаржы дағдарысы
Ақша-несие дағдарысы
Валюталық дағдарыс
Биржалық дағдарыс
Аграрлық дағдарыс

Нұсқа 2

1. Сіздің көзқарасыңыз бойынша төмендегілердің қайсысы тиімдірек және не үшін:

A) 4 жыл бойы тоқсан сайын 2,5 млн. теңге алу. В) бүгінгі құні 12,5 млн. теңге алу. Егер тоқсан сайын инфляция қарқыны 8% , 40% болса.

2. Егер номиналды пайда 10 % өссе, онда өмір сүру бағасы 15% өседі. Бұл кезде нақты баға кдлай өзгереді?

3. Накты жылы номиналды баға базистік жылға қарағанда 800 000-нан 1 200 000^а көтерілді. Индекстің өмірлік бағасы 250 %-ға жетті. Табу керек: Накты пайданың пайызы ( %) бойынша номиналды пайданың өзгерісін (өсуін немесс кемуін) есептеңіздер.

4. Айталық ЖҰӨ-10 000-нан, 12 000 ақша бірлігінс, ал ЖҰӨ дефляторы 125-тен 150-ге дейін өскен. Бұл жағдайда накты Ж¥Ө көлемі нешеге тең?

5. Төмендегі кестені толтырыңыз:

Циклдар	Ерекшеліктері
1. Китчин циклы
2. Жугляр циклы
3. Кузнец циклы
4. Кондратьев циклы

Мәнжазба тақырыптары:

1. Мерқантилизм кезеңдерінің өзімдік ерекшеліктері.

2. Ф. Кэненің экономикалық кестесі.

3. Қазіргі кездегі экономиканың жаңа зерттеу әдістері.

4. Экономикалық модель және оның көрсеткіштері.

5. Экономикалық зандар мен адамдардың экономикалық іс-әрекетінін байланысы.

6. Адам өміріндегі материалдық және рухани қажеттіліктер.

7. Экономикалық ресурстар және олардың түрлері.

8. Қоғам және экономика.

9. Өндірістік факторларды тиімді пайдалану жолдары.

10. Экономикалық және экономикалық емес игіліктер.

11. Адам капиталының әлеуметтік-экономикалық ролі.

12. Өндірістік функция және оның түрлері.

13. Мемлекеттік меншіктің пайда болу эволюциясы.

14. ҚР меншік қатынастары мен құқықтарын мемлекеттік реттеу.

15. К.Маркс теориясындағы меншік және меншік қатынастары.

16. Әлемдік тәжірибедегі жекешелендіру және оның тәсілдері.

17. ҚР мемлекетік меншікті жекешелендірудің ерекшеліктері.

18. Экономикадағы шағын және орта бизнестің орны.

19. Фирма - экономиканың нақты секторының негізгі кұрылымдық бөлімшесі.

20. Экономикалық жүйе: мәні, элементтері, даму сипаты.

21. Қазақстанның экономикалық жүйесі: қалыптасу және даму ерекшеліктері.

22. Нарықтық экономикалық жүйе: іргелі міндеттері мен мақсаттары.

23. Нарықтық экономика моделі: ерекшеліктері мен белгілері.

24. Мемлекеттің рынокқа араласу нысандары және реттеуші қызметтері.

25. Экономикалық тиімділік және әлеуметтік әділеттілік.

26. Қазақстанның ұлттық валютасы: пайда болуы және дамуы.

27. Нарықтық шаруашылықтың артықшылықтары және кемшіліктері.

28. Қазақстанда нарықтық қатынастарды дамыту мақсатындағы реформалар.

29. Тауар және қор биржаларының кұрылымы, негізгі қызметтері қандай?

30. Жәрменкенің рөлі, мақсаттары, қызметтері, шешетін мәселелері қандай?

31. Нарықтағы тауар артықшылығы және оның нәтижесі.

32. Тауар тапшылығының себептері және оны жою зандылықтары.

33. Сұраныстың икемділігіне әсер етуші факторлар.

34. ҚР табиғи монополия және олардың іс-әрекеттерін мемлекеттік реттеу.

35. ҚР табиғи монополияларды реттеу бойынша Агенттіктің құрылымы, қызметтері, өкілеттігі.

36. Нарықтың монополиялануын шектеу туралы зандарды қолданудың әлемдік тәжірибелері.

37. Монополияның артықшылықтары мен кемшіліктері.

38. Капиталдың айналымы және ауыспалы айналымы.

39. Капитал: әртүрлі көзқарастар, капиталдың мәні.

40. Капиталдың қорлануының мәні және факторлары.

41. Инвестициялар: мәні, мақсаттары мен нысандары.

42. Инвестиция экономикалық өсудің көзі ретінде.

43. Нарықтық экономикадағы жалақының түрлері.

44. ҚР жалақы жүйесі және жалақы қоры деңгейі.

45. Жалақы- халықтың негізгі табыс көзі.

46. Пайданың түрлері жоне оны максималдау ережесі.

47. Дж.М. Ксйнстің ақша, пайыз теориясы.

48. ҚР ауыл шаруашылық өнімдерінің бағасы мен жер рентасы.

49. Ұлттық экономика және экономикалық саясат.

50. Мемлекеттік трансферттік төлемдер.

51. Қосымша құн әдісі арқылы ЖҰӨ-ді есептеудің ерекшеліктері.

52. Макроэкономикалық тепе-теңдіктің кейнстік үлгісі.

53. Макроэкономикалық саясаттың мақсаттары мен міндеттері.

54. Макроэкономикалық тепе-теңціктің классикалық теориясы.

55. Л.Вальрастың жалпы тепе-теңцік үлгісі.

56. «AD-AS» макроэкономикалық тепе-теңдік моделі.

57. Экономикалық өсу ұлттық экономиканың мақсаты ретінде.

58. ҒТП және экономикалық өсу.

59. Экономикалық циклдың ішкі және сыртқы факторлары.

60. ҚР-дағы экономикалық дағдарыс кезеңдері.

61. .Қазақстандағы жұмыссыздықтың түрлері.

62. Демография және жұмыссыздық.

63. Жұмыссыздықтың әлеуметтік-экономикалық салдары.

64. Қазақстандағы инфляцияның шығу себептері.

65. Қазақстандағы инфляцияның ерскшеліктері.

66. ҚР инфляцияға қарсы саясат. Мемлекет нарықтық шаруашылықтың субъектісі ретінде.

67. Ұлттық бәсекелестікті арттырудағы мемлекеттің орны.

68. Мемлекет және экономикалық қауіпсіздік.

69. Мемлекет пен рыноктың ара қатынасын сипаттайтын модельдер.

70. Мемлекеттік реттеудің әдістері мен құралдары, оларды тиімді пайдалану.

71. Экономиканы реттеудегі қаржылық тетіктердің рөлі мен маңызы.

72. Мемлекеттің құрылымдық саясаты.

73. Әлеуметгік саясаттың нысандары, әдістері, қаржыландыру көздері.

74. Халықғың табыстары олардың түрлері және қалыптасу көздері.

75. Жеке табыстарды бөлу және қоғамның әлеуметтік құрылымының эволюциясы.

76. ҚР әлеуметтіу қорғау жүйесі. Сауда, халықаралық капитал нарығы.

77. Салыстырмалы артықшылықтар тұжырымдамасы

Бақылау жұмысы

1. Фирманың (кәсіпорынның) шығындарының қандай нысандарын білесіз?

2. Тұрақты, айнымалы, жалпы, орташа, шекті шығындарының экономикалық мәні неде?

3. Шығындар мен пайданың өзара байланысы және өзара тәуелділігі неде?

4. Орташа, жалпы, шекті табыстар дегеніміз не?

5. Құнның еңбек теориясы тұрғысында өндіріс шығындарының экономикалық мазмұнын түсіндіріңдер.

6. Еңбек ақы, процент, рента, пайда түріндегі табыстарды алу неден тәуелді?

7. Жұмыссыздықтың түрлерін атаңыз?

8. Инфляцияны бәсеңдету мен жұмыссыздық деңгейі арасындағы шаралардың өзара қандай байланысы бар?

9. Филлипс қисығы нені көрсетеді?

10. Макроэкономикалық тепе-теңдік сөзінің астарында қандай мағына жатыр?

11. Бағаның өсу қарқынына байланысты инфляцияның қандай түрлері бар?

12. Инфляцияға қарсы саясаттың негізгі бағыттары қандай?

13. Экономикадағы циклдық дамудың себептері не болып табылады?

14. Экономикалық циклдың фазалары қандай белгілермен сипатталады?

15. Қазіргі кезеңдегі экономикалық цикл немен сипатталады?

16. Қазақста Республикасының дағдарысқа қарсы саясатын қалай түсінесіз?

17. Экономикалық өсу дегеніміз не және оның қандай типтерін білесіз?

18. Экономикалық өсудің қазіргі типтерінің ерекшелігі неде?

19. Мультипликатор – акселератор моделінің көлемі мен өндірістік қызметтерінің мәні қандай?

20. Экономикалық және әлеуметтік прогрестің көрсеткіштері қандай?

21. Экономикалық өсудің факторларына ҒТП-тің жетістіктерін пайдалану қалай әсер етеді?

22. Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсудің негізгі белгілері қандай?

23. Экономиканы мемлекеттік реттеу қандай негізгі мақсаттарды көздейді?

24.Нарықтық экономикада мемлекет Қандай экономикалық қызмет атқарады? Сіздің ойыңызша, мемлекеттің атқаратын қызметтерінің қайсысы маңыздырақ?

25.Қазақстан Республикасы жағдайында мемлекеттік реттеудің қандай жаңа түрлері болуы мүмкін?

26.Ұлттық банктің негізгі міндеттері қандай? Ұлттық банкті мемлекеттің ақша стратегиясының негзгі бағытын анықтайтын тәуелсіз ұйым деп санауға болады ма?

27. Қаржы дегеніміз не және оның ақшадан айырмашылығы неде?

28. Қаржы жүйесі дегеніміз не?

29. Бюджет құралдары қандай мақсаттарға жұмсалады?

30. Мемлекеттік бюджет тапшылығы дегеніміз не және оның пайда болуының себептері? Мемлекеттік бюджет тапшылығын жоюдың қандай көздері бар?

31. Мемлекеттің фискалдық саясаты дегеніміз не және ол қандай мақсатта пайдаланылады?

32. Табыстардың қандай түрлерін білесің, олардың бір-бірінен айырмашылығы?

33. Өмір сүру минимумы дегеніміз не және ол қалай анықталады?

34. Әлемдік шаруашылық, оны қалай түсінесіз? Оның ерекше тетігі мен даму кезеңдері қандай?

35. Халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз не, оның әлем шаруашылығы үшін маңызы қандай?

36. Қазіргі жағдайда дүниежүзілік шаруашылық дамуы қандай ерекшеліктермен сипатталады?

37. Әлемдік шаруашылыққа ұлттық экономиканың интеграция мәнін қалай түсінесіз?

38. Салыстырмалы артықшылық теориясы дегеніміз не?

39. Халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі нысандары қандай?

40. Сыртқы экономикалық реттеуді қалай түсінесіз?

41. Халықаралық еңбек бөлінісінің негізгі формалары.

42. Сіздер халықаралық мамандану мен кооперацияның қандай нышандарын білесіздер?

9-апта. Сабақтың тақырыбы: Мемлекеттік реттеу: маңызы, мақсаттары, құралдары.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Мемлекет пен экономиканың ара қатынасының қалыптасу тарихын және қажеттілігінің мәнін түсіндіріңіз.

2. Мемлекет пен экономиканың ара қатынасы туралы классикалық мектептің көзқарастары қандай?

3. Мемлекет пен экономиканың ара қатынасы туралы кейнсиандық мектептің көзқарастары қандай?

4. Қазіргі рыноктық экономикадағы мемлекеттің рөлі қандай?

4. Нарықтық экономикада мемлекет шаруашылықтың кай сферасын басым реттеуге алады, неліктен?

4. Мемлекет пен рыноктың жаңа ара қатынасы қандай болуьі тиіс?

4. Мемлекттің рынокқа шамадан тыс араласуының теріс сал-дары қандай, олар неліктен пайда болады?

5. Мемлекеттің фискалды саясаты қалай жүзеге асырылады?

6. Мемлекеттің экономиканы ақша - несие саясаты арқылы реттеуінің тиімділігі қандай?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Мемлекеттің экономикаға араласу қажеттілігі мыналармен байланысты:

A) қоғамдық мүдделерді қорғау;

В)нарықтық механизмнің тиімділігін қамтамасыз ету;

С) жеке бір әлеуметтік топтардың мүдделерін шешу;

Д) елдің нақты экономикалық және әлеуметтік міндегтерін шсшу;

Е) материалдық өндіріс саласындағы косіпорындарды дамыту.

2. Нарықтық қатынаста мемлекет қандай мәселелермен шұғылдануы тиіс?

А қоғамда ақшалай табысты бөлумен;

B) тиімді пайдалануды ескере отырып, шектеулі табысы бар нақты тұтынушыларға көмектесумен;

Q қанша және не өндіру қажеттігін анықтау;

Д) халық пен әлеуметтік жеке топтың талғамынсыз қоғамға қажетті тауарлар мен қызметтерді белгілеу;

Е) еңбекті және өндірісті ұйымдастырудың жаңа технологиясын іздестірумен айналысады.

3. Аралас экономикадағы мемлекеттің рөлі:

А еш көрінбейді;

2. шектеулі;

3. біршама;

Д) шаруашылықтың көптеген секторында көрінеді;

Е) нарықтық экономиканың талаптарына сай келеді.

4. Мемлекеттік сектор экономиканың қандай салаларында басым болады:

1. бөлшек сауда;

2. ғылыми зерттсу оны өңдеу саласында;

3. қонақ үй шаруашылығында және қоғамдық тамақтандыруда;

4. ауыл шаруашылығында;

Е) шикізат өндірісінде.

5. Елде тауар тапшылығы туындайды, бағалар өсуде, осыған байланысты мемлекеттің экономикалық саясатындағы қандай әрекеті орын алады:

A) бағаны тұрақтандырып, оны көтергендерге айып – шара қолдануды енгізу;

B) бағаны төмендету мақсатында бюджеттік жәрдемақыны енгізу;

С)жаңа өндірістік қуаттарды құруда капитал жүмылдыруды;

Д) мемлекеттік кэсшорындарда тапшы тауарларды өндіруді

бастау;

Е) кедендік алымдарды жоғарлату және салықты төмендету.

Нұсқа 2

1. Нарықтық экономиканы реттеуде мемлекеттің қандай тетіктері жетекші рөл атқарады:

1. экімшілік;

2. экономикалық;

3. экімшілік-экономикалық тең;

4. мезгілімен, кезекпен;

Е) тек әкімшілдік.

2. Нарықты мемлекеттік реттеудің әдістері қандай?

1. мемлекеттік экімшілік ықпал;

2. ақша несие баға саясаты;

3. фискалды салық саясаты;

4. экономикалық;

Е) жоғарғы барлық жауаптар дұрыс.

3. Экономиканы мемлекеттік реттеуде әкімшілік әдісті қолдану қандай іс- әрекеттермен сай келеді:

1. экономикалық өсуді жоғарғы қарқынмен қамтамасыз ету;

2. ұлттық валютаны нығайту;

C) мемлекеттік орта мерзімді жалпы шаруашылықтық бағдарламаны орындаудағы басты құрал болып табылады;

Д) экономикалық тетіктермен реттеу мүмкін болмағанда неме-се тиімсіз болғанда рыноктық механизм түзетеді;

Е) мемлекеттік кәсіпорындарда тапшы тауарларды шығаруды қамтамасыз етеді.

4. Мемлекеттік реттеудің кейнсиандық үлгісі нені білдіреді:

1. тек мемлекеттік реттеу арқылы басқару қажеттігін;

2. тек рыноктық механизм арқылы басқару қажеттігін;

C) сұранысты ынталандыру негізінде қамтамасыз ету қажеттігін;

Д) нарықтық механизм мен мемлекеттік реттеуді біріктіру арқылы басқару қажеттігін;

Е) ұсынысты ынталандыру негізінде қамтамасыз ету қажеттігі.

5. Неоконсервативтік мемлекеттік реттеу үлгісі нені білдіреді:

A) нарықтың реттеуші қызметтерін ұсынысты ынталандыру негізінде қамтамасыз ету қажеттігін;

B) сұранысты ынталандыру негізінде қамтамасыз ету қажеттігін;

C) нарықтық механизм мен мемлекеттік реттеуді біріктіру арқылы басқару қажеттігін;

Д) тек мемлекеттік реттеу арқылы басқару қажеттігін;

Е) тек нарықктық механизм арқылы басқару қажеттігін.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. 101,9-дан 111%-ке баға индексі өсті. Ақшаның сатып алу қабілеті қалай өзгереді?

2. Міндетті резерв нормасы 14%, онда депөзиттік мультипликатор неге тең?

3. Ынталандырушы фискалды саясат шеңберінде мемлекеттік шығындар көлемі 20 млрд. теңгеге өсті делік, бұл қысқа мерзім кезеңінде, ұлттық өнімнің 80 млрд. теңгеге өсуіне әкеледі. Мемлекеттік шығындар мультипликаторының көлемін анықтаңыз.

Нұсқа 2

1. Несиенің үзақтығы (қыска, орташа, үзақ мерзімді) банк капиталының көлемінен және осы банктың іс әрекетіндегі орныныңа қалай тәуелді?

2. Өзіңіздікәсіпорындиректорымындепесептеңіз. Сізге жақын арада жұмысшыларыңызға жалақыны толеу үшін 1,5 млн теңге алу қажет. Несиенің қай нысаның қолданар едіңіз? Коммерциялық? Банктік? Салааралық? Жауабыңызды дәлелдеңіз.

3. Арнайы қаржы-несиелік институттар несиелік жүйеде (зейнетақы қорлары, ивестициялық, ипөтекалық банктер) қандай қызмет атқарады?

Презинтация

№	Презентация тапсырмалары
1.	«Экономикалық теорияның қоғам дамуындағы алатын орны мен ролі » тақырыбы бойынша жасау.
2.	«Қазақсан Республикасындағы меншікті қайта болу және жекешелендірудің тәжірибесі және оған талдау» тақырыбына жасау.
3.	«Қазақстан Республикасының нарыққа өту және экономикасын тұрақтандыру бағдарламасы» тақырыбы бойынша жасау .
4.	«Капитал және инвестиция»тақырыбы бойынша жасау .
5.	«Ұлттық экономика жүйе ретінде» тақырыбы бойынша жасау.
6.	«Қазақстан Республикасының рекреациялық ресурстары» тақырыбы бойынша жасау.

9-апта. Сабақтың тақырыбы: Мемлекеттің әлеуметтік және аймақтық саясаты.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Нарықтық экономикада мемлекеттің әлеуметтік саясатының мақсаты мен мәнін түсіндіріңіз.

2. Экономикадағы мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі бағыттары қандай?

3. Өмір сүру дорежесін арттыру жоне кедейлік мәселесін оңтайлы шешу жолдары қандай?

4. Өмір сүру дәрежесінің көрсеткіштер жүйесі дегеніміз не?

5. Мемлекеттің еңбекті қорғау саясатының мәні неде?

6. Әлеуметтік саясаттың теріс экономикалық салдары бар ма?

7. Әлеуметтік саясат қандай бағыттарда жүзеге асырылады?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Кедейшілік деңгейін төмендету мақсатында Үкімет табыстарды қайта бөлуге байланысты қандай шаралар ке-шенін іске асырады:

1. кәсіптік білім беру;

2. табыс индексациясы;

3. еңбек ақының тұрақтандырылуы;

4. прогрессивті салық салу;

Е) жәрдем ақылардың төленуі.

2.Нарықтық экономикадағы елдердің табыстар жөніндегі саясаты қандай мақсаттарды көздей алады:

1. мемлекеттік бюджет тапшылығын жабу;

2. инфляцияға қарсы шаралар;

3. отандық тауарлардың бәсекелестігінің жоғарылауы;

4. табыстар теңсіздігінің жүмсаруы;

Е) мемлекеттік карыздың өтелуі.

3. Қазақстан халқының әртүрлі табыс көздері бөліктерінің өзгеруі нені көрсетеді:

1. өндірістің қысқаруы нәтижесінде еңбек төлем ақысының төмендеуі;

2. мемлекеттің әлеуметтік саясаты нәтижесінде трансферт-тердің қатысты тұрақтылығы туралы;

3. елдегі жеке меншік бөлігінің өсуі;

Д) кәсіпкерлік қызметтің жандануы туралы және жекешелендіру процесіің тездетілуі;

Е) бөлу сферасында мемлекеттің әлеуметтік салаға қарсы бағытталған саясаты .

4. Тұтыну бағаларының индексі мынаны бағалау үшін қолданылуы мүмкін:

A) осы және келесі жыл арасындағы өндіріс құрылымының айырмашылығы;

B) екі ортүрлі кезеңдегі тауар қорзинасының нарықтыққұнындағы айырмашылығы;

С)екі әртүрлі елдердің баға деңгейіндегі айырмашылығы;

Д) бөлшек сауда мен көтерме сауда бағаларының айырмашы л ығы;

Е) нақты және номиналды жалақы арасындағы айырмашылық.

5. Өнеркәсібі дамыған елдерде табыс индексациясының жүйесі әсер етеді:

Ажай саудагерлерге;

ВІ мемлекеттік қызметкерлерге;

C) жеке фирмалардың менеджерлеріне;

Д) зейнеткерлерге;

Е) еркін мамандық тұлғаларына.

Нұсқа 2

1. Қаржы эконом и калы қ категория ретінде - бұл:

1. ақша ресурстар қорын пайдалану және бөлу жайындағы қатынастар жүйесі;

2. мемлекет қолындағы ақша қорларының жүйесі;

3. кәсіпорындағы өндіріс процесін қайта өндіруді қамтамасыз ететін ақша қорының жүйесі;

Д) халықта қалыптасатын ақша қорлары;

Е) жеке кәсіпкерлерде қүралатын ақша қорлары.

2. Қаржылық жүйе мынадан тұрады:

1. мемлекеттік қаржы;

2. кәсіпорынның қаржысы;

3. халықтың қаржысы;

Д) А, В, С жауаптары дұрыс;

Е) жоғары келтірілгеннің барлығы.

3. Төменде көрсетілгендерден мемлекеттік бюджет шығындарының атын атаңыз:

1. экімшілік - басқару шығындар;

2. мемлекеттік карыздар бойынша төлемдер;

С)әлеуметтікқызметтергешығындар: жәрдем ақы, зейнетақы,

білім беру, қорганыс, сақтандыру;

Д} елдшегі қорганыс қабілетін күшейту;

Е) барлық жауаптар дұрыс.

4. Салық салу және шығындар саласындағы үкіметтің саясаты қалай аталады?

А) ақшаның мөлшерлік теориясына негізделген саясат;

В) монетарлы саясат;

C) фискалды саясат;

Д) табысты бөлетін саясат;

Е.) ақша - несие саясаты.

5. Мемлекеттік бюджет тапшылығы қандай жағдайда қалыптасады:

1. мемлекеттің активтерінің сомасы оның міндетті төлемдерінен басым болғанда;

2. мемлекет шығындарының сомасы салық түсімдерінің сома-сынан басым болғанда;

С) мемлекеттің шығындары азайғанда;

Д) салық түсімдерінің сомасы кысқарғанда;

Е) салық түсімдерінің соммасы мемлекеттік шығындар соммасынан асып түскенде.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Міндетті резевтер нормасы 15%, комерциялық банк депозитте көлемінің 5% артық резерв ретінде сақтап отыр. Егер депо-зиттер көлемі 9000 теңге болса, банк несие беру үшін қандай ен жоғары шекті саланы қолдана алады?

2. Орталық банк комерциялық банктерден 150 млн. теңге мемлекеттік облиғациялар сатып алды. Егер коммерциялық банктер өздерінің барлық несиелік мүмкіндіктерін қолданса, депозиттердегі резерв нор­масы 15% болған жағдайда ақша ұсынысы қалай өзгеруі мүмкін?

3. Экономика төменгі мөлшеттермен өрнектелген. Нақты табыс У = 4000 долл. Тұтынудың шекті бейімділігі МРС = 0,8. Тепе-теңдік табыс Ү = 4200 долл. А) Экономика тепе-теңдік жағдайда болуы үшін (Ү = 4200 долл.) мемлекелтік шығындар қалай өзгеруге тиіс? Б) Экономика тепе-тендік жағдайда болуы үшін салық түсімі қалай өзгеруге тиісті?

4. Мемлекеттің сатып алулары- 500, салық функциясы Т = 0,4Ү, трансферт функциясы Ғ = 0,2Ү, баға деңгейі Р-1. Пайыз мөлшерлемесі R = 0,1 болғандағы қарыз D = 1000. Нақты өндіріс көлемі 2000, ал әлеуметтік өндіріс көлемі 2500- ге тең. А) Мемле-кеттік бюджет сальдосы оң мән бе, әлде теріс мән бе? Б) Мемлекеттік бюджеттің циклдік тапшылығы қанша?

Нұсқа 2

1. Лаффер қисығы қаншалықты практикалық? Оның қолдану аймағы.

2. Орталық банк ақша үсынысын 3%-ға көтерді делік. Экономикалық міндеттерді шешудің болуы мүмкін әдістерін және осы саясатты жүзеге асырудың салдарларын талқылаңыз.

4. Мемлекеттің ішкі қарызының сыртқы карыздан айыр-машылығы қандай?

5. Үкімет шығыны екіге бөлінеді: трансферттік төлемдерге және товар мен қызмет көрсетуге. Шығындардың осы түрлерінің арасындағы айырмашы-лықтарды түсіндіріңіз. Әрқайсысына мысал келтіріңіз.

6. Кестедегі мәлімет негізінде есептеу қажет:

Жыл	Еңбектің саны (сағат)	Еңбек өнімділігі (теңге)	ЖҰӨ-ң көлемі (теңге)
1.	1000	100
2.	1000	105
3.	1100	105

а) әр жылдағы нақты ЖҮӨ көлемін;

э) 2-ші жылы 1-ші жылмен салыстырқанда, еңбек өнімділігі

қанша % - ға өсті? Осының салдарынан нақты ЖҰӨ көлемі қанша % -ға өсті?

б) 3-ші жылы 2-ші жылмен салыстырғанда, еңбектің саны қанша % - ға өсті? Осының салдарынан орын алған нақты ЖҰӨ-ң пайыздық өсімі қанша?

в)3-ші жылы 1-ші жылмен салыстырғанда нақты ЖҮӨ көлемі қанша пайызға өсті?

Коллоквиум сұрақтары

1. Фирманың (кәсіпорынның) шығындарының қандай нысандарын білесіз?

2. Тұрақты, айнымалы, жалпы, орташа, шекті шығындарының экономикалық мәні неде?

3. Шығындар мен пайданың өзара байланысы және өзара тәуелділігі неде?

4. Орташа, жалпы, шекті табыстар дегеніміз не?

5. Құнның еңбек теориясы тұрғысында өндіріс шығындарының экономикалық мазмұнын түсіндіріңдер.

6. Еңбек ақы, процент, рента, пайда түріндегі табыстарды алу неден тәуелді?

7. Жұмыссыздықтың түрлерін атаңыз?

8. Инфляцияны бәсеңдету мен жұмыссыздық деңгейі арасындағы шаралардың өзара қандай байланысы бар?

9. Филлипс қисығы нені көрсетеді?

10. Макроэкономикалық тепе-теңдік сөзінің астарында қандай мағына жатыр?

11. Бағаның өсу қарқынына байланысты инфляцияның қандай түрлері бар?

12. Инфляцияға қарсы саясаттың негізгі бағыттары қандай?

13. Экономикадағы циклдық дамудың себептері не болып табылады?

14. Экономикалық циклдың фазалары қандай белгілермен сипатталады?

15. Қазіргі кезеңдегі экономикалық цикл немен сипатталады?

16. Қазақста Республикасының дағдарысқа қарсы саясатын қалай түсінесіз?

17. Экономикалық өсу дегеніміз не және оның қандай типтерін білесіз?

18. Экономикалық өсудің қазіргі типтерінің ерекшелігі неде?

19. Мультипликатор – акселератор моделінің көлемі мен өндірістік қызметтерінің мәні қандай?

20. Экономикалық және әлеуметтік прогрестің көрсеткіштері қандай?

21. Экономикалық өсудің факторларына ҒТП-тің жетістіктерін пайдалану қалай әсер етеді?

22. Қазақстан Республикасындағы экономикалық өсудің негізгі белгілері қандай?

23. Экономиканы мемлекеттік реттеу қандай негізгі мақсаттарды көздейді?

24. Нарықтық экономикада мемлекет Қандай экономикалық қызмет атқарады? Сіздің ойыңызша, мемлекеттің атқаратын қызметтерінің қайсысы маңыздырақ?

25. .Қазақстан Республикасы жағдайында мемлекеттік реттеудің қандай жаңа түрлері болуы мүмкін?

26. Ұлттық банктің негізгі міндеттері қандай? Ұлттық банкті мемлекеттің ақша стратегиясының негзгі бағытын анықтайтын тәуелсіз ұйым деп санауға болады ма?

27. Қаржы дегеніміз не және оның ақшадан айырмашылығы неде?

28. Қаржы жүйесі дегеніміз не?

29. Бюджет құралдары қандай мақсаттарға жұмсалады?

30. Мемлекеттік бюджет тапшылығы дегеніміз не және оның пайда болуының себептері? Мемлекеттік бюджет тапшылығын жоюдың қандай көздері бар?

31. Мемлекеттің фискалдық саясаты дегеніміз не және ол қандай мақсатта пайдаланылады?

32. Табыстардың қандай түрлерін білесің, олардың бір-бірінен айырмашылығы?

33. Өмір сүру минимумы дегеніміз не және ол қалай анықталады?

34. Әлемдік шаруашылық, оны қалай түсінесіз? Оның ерекше тетігі мен даму кезеңдері қандай?

35. Халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз не, оның әлем шаруашылығы үшін маңызы қандай?

36. Қазіргі жағдайда дүниежүзілік шаруашылық дамуы қандай ерекшеліктермен сипатталады?

37. Әлемдік шаруашылыққа ұлттық экономиканың интеграция мәнін қалай түсінесіз?

38. Сіздер халықаралық мамандану мен кооперацияның қандай нышандарын білесіздер?

10-апта. Сабақтың тақырыбы: Халықаралық экономикалық қатынастар. Сыртқы экономикалық қызметті реттеу.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Халықаралық еңбек бөлінісінің маңызын түсіндіріңіз.

2. «Салыстырмалы артықшылыққа ие болу» тұжырымын түсіндіріңіз.

3. Хекшер-Олин теориясындағы сыртқы сауданың қалыптасу ерекшелігін түсіндіріңіз.

4. М. Портер сыртқы саудадағы артықшылыққа ие болуды немен түсіндіреді?

5. Сыртқы сауданы тарифтік шектеудің артықшылықтары мен кемшіліктерін қарастырыңыз.

6. Сыртқы сауданы тарифтік емес шектеулерге не жатады?

7. Протекционистік саясаттың мақсаты қандай?

8. Төлем балансының негізгі баптарына тоқталыңыз.

9. Ресми валюта резерві қандай мақсатта қолданылады?

10. Қазақстанның Бүкіләлемдік Сауда Одағына кіруінің оң және теріс тұстары жөнінде не айтар едіңіз?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Егер ұлттық Банктің ресми валюталық резервтері өзгермесе, төмендегідей тұжырым жасауға болады:

а) сауда балансының сальдосы әрдайым нолге тең

ә) ағымдық операциялар есебінің сальдосы әрдайым нолге тең

б) капитал есебінің сальдосы әрдайым нолге тең

в) елдің төлем балансының сальдосы нолге тең.

2. Испания төлем балансының тапшылығын төмендету мақсатында сыртқы саудаға бақылау жасауды шешті. Мұндай саясаттың нәтижесінің бірі қысқа мерзімде төмендегідей болады:

а) елдегі жұмысбастылық деңгейінің төмендеуі

ә) елдегі инфляция деңгейінің төмендеуі

б) экономикалық өсу қарқынының төмендеуі

в) Испания экспортының төмендеуі

г) Испанияға келетін тауарлар мен қызметтер импортының төмендеуі

д) сауда балансының сальдосының төмендеуі.

3. Таза экспорт, ең алдымен:

а) пайыздық ставка мен ЖІӨ-нен оң тәуелді

ә) ЖІӨ-нен теріс, ал пайыздық ставкадан оң тәуелді

б) пайыздық ставкадан да, ЖІӨ-нен де теріс тәуелді

в) ЖІӨ-мен оң байланыста, бірақ пайыздық ставкадан мүлдем тәуелсіз.

4. Төлем балансының құраушы бөлігі- ағымдық операциялар есебінің құрамына кірмейді:

а) тауар экспорты

ә) инвестициядан болатын таза табыстар

б) шетел мемлекеттеріне көрсетілетін көлік қызметтері

в) шетелдердегі ел активтерінің өзгерістері

г) біржақты трансферттік төлемдер.

5. Төлем балансының тапшылығы төмендегінің көменгімен қаржыландырылуы мүмкін:

а) валютаны ревальвациялау көмегімен

ә) сыртқы қарызды арттыру жолымен

б) шетел валютасыныњ резервтерін қолдану жолымен

в) ә) және б) жауаптары дұрыс.

6. Импорттау функциясы 100+0,1Y түрінде берілген, экспорт- экзогенді айнымалы. Бұл жағдайда, егер табыс(Y) 500- ді құрап, сауда тапшылығы 50 болса, экспорт көлемі қандай?

а) 0 ә) 50 б) 100 в) 75.

Нұсқа 2