3.3.1. Stała krańcowa stopa substytucji

stała krańcowa stopa substytucji – w miarę ubytku jednego dobra kolejne jednostki dobra drugiego substytuują stałe ilości dobra ubywającego; charakterystyczna dla bliskich substytutów; krzywa obojętności ma w tym wypadku kształt opadającej prostej

Krzywa obojętności o stałej krańcowej stopie substytucji dóbr

Spadek konsumpcji dobra Y wymaga rekompensaty wzrostem konsumpcji dobra X. Kolejne jednostki dobra X zastępują stałe ilości ubywającego dobra Y.

U

3.3.2 Malejąca krańcowa stopa substytucji

Dla dóbr leżących jednocześnie w polu zainteresowania konsumenta krzywa obojętności przybiera kształt krzywej wypukłej w stosunku do początku układu współrzędnych. Jest to również krzywa o nachyleniu ujemnym, ale już o malejącej krańcowej stopie substytucji. Oznacza to, że konsument preferuje konsumpcję zróżnicowaną w danym momencie i takim modelem teoria zachowania konsumenta posługuje się najczęściej.

Krzywa obojętności o malejącej krańcowej stopie substytucji dóbr

malejąca krańcowa stopa substytucji - w miarę ubytku jednego z dóbr jednostka dobra drugiego rekompensuje coraz mniejsze ilości dobra ubywającego

Y₄

Y₃

Y₂

Y₁

U

0 X₁ X₂ X₃ X₄

3.3.3. Rosnąca krańcowa stopa substytucji

rosnąca krańcowa stopa substytucji – w miarę jak zmniejsza się konsumpcja dobra Y, kolejne jednakowe przyrosty dobra X substytuują coraz większe ilości dobra Y

W tym przypadku konsument preferuje w danym czasie konsumpcję jednolitą

(np. albo dżem albo ketchup), tylko dobro X lub tylko dobro Y, a nie zróżnicowaną, jak to ma miejsce przy wypukłej krzywej obojętności.

3.3.4. Krzywe o innych kształtach

3.3.4.1. Krzywe obojętności dla dóbr „dobrych” I „złych”

Można jednak wykreślić również krzywe o innym przebiegu, np. gdy analiza dotyczy konsumpcji dwóch dóbr, jednego cenionego, drugiego stanowiącego przykry koszt uzyskania tego pierwszego.

Krzywe obojętności dla dóbr „dobrych” i „złych” (”Zjedz dziecko obiad, to dostaniesz lody.”)

U₃

U₂

U₁

Y – dobro cenione

X – dobro złe przykre dla konsumenta

3.3.4.2. Krzywe obojętności dla pary dóbr, z których jedno pozostaje bez znaczenia dla satysfakcji konsumenta

Y

Y

U

U

X

X

Y – dobro cenione X – dobro cenione

X – dobro bez znaczenia dla satysfakcji konsumenta Y – dobro bez znaczenia dla satys. konsumenta

3.3.4.3. Krzywe obojętności dla dóbr użytkowanych zawsze razem, w określonych proporcjach (np. zegarek elektroniczny i bateria(1-1), np. samochód i opony(1-5))

U₄

U₃

U₂

U₁

S

U₃

U₄

U₂

U₁

4

3

2

1

O

0 5 10 15 20

3.4. Linie budżetowe

O tym, która z kombinacji rozpatrywanych dóbr jest realna z punktu widzenia realnych możliwości nabywczych konsumenta decyduje linia budżetowa, uwzględniająca wysokość cen analizowanych dóbr i dochód nominalny.

linia budżetowa – zbiór punktów oznaczających wszelkie możliwe kombinacje rozpatrywanych dóbr, możliwych do nabycia przy danym dochodzie i określonych cenach

3.4.1. Równanie linii budżetowej

I – dochód konsumenta

p_x, p_y – ceny dóbr X i Y

X, Y – ilości obu dóbr

Zakładając, że dochód przeznaczony na dwa dobra wynosi 1000 j.p., cena dobra X = 50 j.p., Py = 100 j.p. Pełne wykorzystanie dochodu stwarza możliwości dokonania zakupu maksymalnie 20 jednostek dobra X i 10 jednostek dobra Y lub kombinacji pośrednich.

3.4.1.1. Przesunięcia linii budżetowych

Y

Y

15

10

10

5

I₁

I₁

I₂

I₃

I₂

X

X

0 20 25

0 20 30

Linie budżetowe ulegają przesunięciu przy zmianie:

• dochodu

• ceny dóbr.

Maksymalizację satysfakcji przy danym dochodzie i cenach rozpatrywanych dóbr zapewnia konsumentowi kombinacja dóbr leżąca w punkcie styczności linii budżetowej z najdalej od środka układu położoną krzywą obojętności.

W punkcie styczności obie krzywe mają jednakowe nachylenie.

Nachylenie krzywej obojętności jest równe krańcowej stopie substytucji:

Przejście z kombinacji A do B oznacza spadek wydatków na dobro Y i wzrost ich na dobro X, przy takim samym wydatkowaniu dochodu.

A

Y₂

Y₁

B

X₁ X₂

, czyli nachylenie krzywej obojętności jest równe nachyleniu linii budżetowej w punkcie ich styczności.

W punkcie równowagi konsumenta spełniona jest równość

Teoria krzywych obojętności prowadzi do identycznych warunków równowagi konsumenta jak w teorii użyteczności krańcowej.

Konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą przy pełnym wykorzystaniu jego rozporządzalnego dochodu oraz takiej kombinacji towarów czy usług, w której relacja użyteczności krańcowych równa jest relacji cen tych towarów czy usług.

3.4.2. Punkty równowagi konsumenta przy wypukłych i wklęsłych krzywych obojętności

Y

Y

a

b

I₀

I₀

U₄

E

U₃

U₄

U₁

U₂

U₃

U₂

U₁

X

X

E

0

0

U – krzywe obojętności

I – linie budżetowe

E – punkty równowagi konsumenta

Punkty równowagi konsumenta wyznaczone jako punkty styczności linii budżetowych z najodleglejszymi krzywymi obojętności potwierdzają wnioski możliwe do wysnucia z samego kształtu krzywych obojętności.

O ile krzywa obojętności wypukła względem środka układu wskazuje na preferowanie konsumpcji zróżnicowanej (w punktach równowagi znajduje się zawsze kombinacja mieszana (rys. a)), o tyle wklęsła krzywa obojętności oznacza preferowanie konsumpcji jednorodnej (przy danym dochodzie maksymalny poziom satysfakcji osiąga konsument w rozwiązaniach rogowych (punkt E rys. b)).

Na rysunku b punkt styczności linii budżetowej I₀ z krzywą obojętności U₂ nie jest punktem równowagi konsumenta, ponieważ U₂ nie jest najwyższą krzywą obojętności dostępną dla linii budżetowej.

4. Teoria produkcji

4.1. Proces produkcji

proces produkcji – proces transformacji czynników wytwórczych na produkty gotowe, przy czym uzyskane efekty produkcji mogą stać się dobrem konsumpcyjnym, bądź stanowić czynnik wytwórczy w następnym procesie produkcji

4.2. Funkcja produkcji

funkcja produkcji – techniczno-bilansowy związek między strumieniami nakładów czynników produkcji a uzyskiwanym strumieniem produkcji

zmienna zależna:

X – (wielkość produkcji)

zmienne niezależne:

L – siła robocza

K – kapitał

t – technologia

4.3. Wzgórze produkcji

Funkcję produkcji dwóch czynników zmiennych można przedstawić za pomocą bryły geometrycznej zwanej wzgórzem produkcji. Na bokach podstawy odzwierciedlone są skale zużycia obu czynników zmiennych, wysokość wzgórza jest miarą osiągniętego produktu całkowitego.

TPP