7.Түгендеудің мәні және түрлері.

Түгендеу-бұл мүліктердің заттай нақты қолда барын шоттарда көрсетілген бух/к есеп деректерімен сәйкестігін тексерудің әдісі. Түгендеудің мақсаты – қолда бар барлық құндылықтар мен қарыздардың дұрыс пайдалануын және құжаттармен расталуын қамтамасыз ету.

Түгендеудің түрлері мен олардың сипаттамалары

Өткізу мерзімі бойынша: – Жоспарлы (кезеңдік) – алдын-ала белгіленген мерзімде кесте немесе жоспар бойынша жүргізіледі; – Жоспардан тыс – өте қажетті жағдайларда ғана (ұрлау, құндылықтарды бүлдіру анықталғанда; материалды-жауапты тұлғалар ауысқанда т.б.) жүргізіледі.

Қамту көлемі б/ша: – Толық – нұсқаулықтарда көрсетілген мерзімде жүргізіледі және жылдық есеп беруді жасау бойынша қалдықтарды салыстыру және тексеруге бағытталады; – Ішінара – тек жеке есеп объектілерін қамтиды ; – Іріктемелі – толық түгендеуді жүргізу қажеттілігі жоқ болған жағдайда жүргізіледі; – Тұтас –барлық құрылымдық бөлімшелерінің құндылықтары немесе есеп объектілерін бір мезгілде тексеру.

Өткізу нысаны б/ша: Заттай – нақты қолда бар мүлік объектілерін бағалау мақсатында жүргізіледі, – Бастапқы құжаттарды түгендеу – бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуге негіз болған материалдық емес ак-тивтерді, патенттерді, т.б құжаттарды тексерумен байланысты; – Бухгалтерлік (кітаптық түгендеу) – ұйымның шоттар жоспарының жағдайын және баланстың құрылуын тексеруге бағытталған. Ұйымдастыру дәрежесі бойынша: – Өзекті – операциялық жылдың аяғында баланстың жабы-луына дейін немесе кейін 10 күн ішінде жүргізіледі. – Перманентті (жалғасушы) – түгендеу түрі, саны және құны бойынша түгендеу тізімінің жасалуы. – Жылдық – баланстың құру күніне 3 ай қалғанда немесе оны құрудан кейінгі алғашқы 2 ай ішінде бүкіл номенклатура бойынша толық немесе ішінара жүргізіледі.

Түгендеу нәтижесі түгендеу жұмысы аяқталған күні шығарылып, мұның материалдары ұйым басшысы мен бухгалтерге беріледі. Оның ең соңғы нәтижесі бух/к акт н/е салыстыру ведомостысын жасау арқ. рәсімделеді. Актіге әрбір құныдықтарың жекелеген түрлері б/ша қолдағы есепті н/е нақтылы бағамен жазылып, кем н/е артық шыққан нәт. жөн. қорытынды жазылады.

8.Бухгалтерлік баланстың экономикалық мәні, түрлері, атқаратын қызметтері және құрылымы

Бухгалтерлік есептің негізгі атқаратын қызметінің бірі – пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді уақтылы жеткізіп беріп отыру. Осындай ақпараттық мәліметтің негізгі қайнар көзі – бухгалтерлік баланс. «БАЛАНС» сөзі француз тілінен алынған, «таразы» немесе «тепе-тең» деген мағынаны білдіреді. Баланс құрылымы бойынша 2 бөліктен және 5 бөлімнен тұрады. Кәсіпорынның бухгалтерлік балансы актив және пассив деп аталатын екі бөлімді кесте болып табылады. Актив жағында шаруашылық қаражаттарының құрамы және орналасу көздері Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес баланстың актив бөлімінде кәсіпорынның өзіне тиесілі, яғни қолда бар көрсетілсе, пассив жағында шаруашылық қаражаттарының қалыптасу көздері көрсетіледі.Баланстағы әрбір жеке шаруашалық қаражаттары баланс баптары д.а. Баланстың актив және пассив бойынша жиынтық сомасы баланс валютасы д.а. Барлық жағдайда баланстың актив ж/е пассив жиынтықтарының сомасы тең болуы қажет. Себебі,баланстың екі бөлігінде әр түрлі белгілері б/ша топтастырылған 1 ғана шар-қ қаражаттарының сомасы көрсетіледі. Баланстың құрылымы б.е-ң негізгі тұжырымдамаларының бірі 2 жақтылық қағидасына негізделген,оны келесідей баланстық теңдеу түрінде көрсетуге болады. Актив=меншікті капитал+міндеттемелер

Бухгалтерлік баланстың түрлері.

Мақсаты, мазмұны мен құрастыру тәртібіне қарай бухгалтерлік баланстың түрлері:

1)Жойылу балансы – ұйым жойылар кезде құрыстырылады.

2) Бөліну балансы – ірі ұйымды бірнеше ұсақ бірліктерге бөлу барысында немесе осы ұйымның құрылымдық бөлімшелерін басқа ұйымға беру барысында құрастырылады.

3) Біріктіру балансы – бірнеше ұйымдардың бірігуі барысында құрастырылады.

4) Қалдықтық баланс – ұйым мүліктері мен олардың қорлану көздерін белгілі бір мерзімде ақшалай өлшемде сипаттайды.

5)Айналым балансы – ұйым мүліктері мен олардың қорлану көздерінің қалдықтары мен қатар олардың қозғалысы жөніндегі ақпаратты қамтиды.

6) жеке ұйым балансы бір шаруашылық субъектінің балансы

7)Жиынтық баланс – еншілес және тәуелді қоғамдары бар ұйымдар құрастырады.

8)Қорытынды баланс – бұл өндірістік қызмет бойынша белгілі бір уақытқа қатысты есептік құжат.

9) Провизорлық баланс – бұл бастапқы баланс

Тазарту әдісіне қарай:

Баланс-брутто – бұл валютасында реттеуші шоттар қосылған баланс

Нетто-баланс - – бұл валютасына реттеуші баптардың сомалары қосылмайтын баланс.

Атқаратын қызметі:ұйымның белгілі бір есептік кезеңдегі қаржылық жағдайын анықтау.