26.Негізгі құралдардың тозуы және амортизация есептеу әдістері

Негізгі құралдар ұзақ уақыттық кезеңі ішінде шаруашылық қызмет процесінде бола отырып, бірте-бірте тозады. Тозу- бұл физикалық және моральдық мінездемелерінен айырылу. 1)Физикалық тозу негізгі құралдарды пайдалану және сыртқы факторлардың әсер ету нәтижесі болып саналады.2)Моральдық тозу соның нәтижесінде активтер ғылым мен техниканың қазіргі даму талаптарына сәйкес келмеу нәтижесіндегі процесті білдіреді. Амортизация – бұл қызмет мерзімі ішінде активтің амортизацияланатын құнын жүйелі бөлу түрінде тозудың құнмен көрсетілуі, басқалай айтсақ, есептелген амортизация сомасы белгілі бір кезең ішінде пайдаланған немесе тұтынған негізгі құралдардың құнын көрсетеді. Есептелінген амортизациялық аударымдар әрбір есептік кезеңнің шығысы ретінде көрсетіледі. Уақытша жұмыс істемей тоқтап тұрған негізгі құралдар бойынша амортизация есептелінбейді. Жалға алынған н.қ. бойынша амортизация есептеуді келісімшарт талаптарына сәйкес жалға беруші немесе жалға алушы жүзеге асырады. Мынадай н.қ. бойынша амортизация есептелінбейді: жер, кітапхана қорлары, мұражай құндылықтары, ескерткіштер. Негізгі құралдарға амортизация (тозуын) есептеудің басты мақсаты олардың құнын өтеу көзін таба білуден тұрады. Бұл көз амортизацияны шығыстарға, шығындарға қосу есебінен жасалады.

Амортизацияны есептеудің әдістері:1)Бірдей етіп бөлу әдісі 2)Өндірістік әдіс 3)Жеделдетіп аудару әдісі өзі 2 бөлінеді: 1) Кумулятивті әдіс2 Қалдықты азайту әдісі

Н.қ. есепке алынған кезде таңдап алынған амортизация есептеу әдісі сол негізгі құрал істен шыққанға дейін пайдаланылады.

1)Бірдей етіп бөлу әдісі-НҚ құны оның қызмет ету мерзімі ішінде өндіріс шығындарына біркелкі норма б\ша жатқызылады,яғни есептелінген амортизация сомасы оны пайдалану мерзімі ішінде бірдей б\ды.Формуласы :

2)Өндірістік әдіс-бұл аморт соммасы орындалған жұмыстардың көлеміне б\ты есептеу әдісі.Бұл әдіс кезінде НҚ пайдалану мерзімі ескерілмейді,яғни өндірістік қуаттылығы ескеріледі.Формуласы:

3)Жеделдетіп аудару әдісі-моральдік жағынан тез тозатын НҚ үшін п\ды

3.1 Кумулятивті әдіс- аморт\қ аударымдар сомасын анықтау үшін ең алдымен кумулятивті санды ан\у қажет.Формуласы: S-кум.сан. N-н.қ.пайдалану мерзімі. Кум. Санды н.қ. пайдалану мерзіміндегі жылдар санын бір-біріне қосу арқ. Анықтауға болады. Кум.сан анықталғаннан кейін есептік коэф-і анықтаймыз, оның бөліміне кум.сан, алымына пайд.мерзімі кері тәртіппен жазылады. Кумлятивті әдіс б\ша аморт соммасын ан\у үшін келесі формула: (БҚ-ЖҚ)*есептік коэф\т

3.2 Қалдықты азайту әдісі –екі еселенген амортизация сомасын қолдану арқылы есептеледі. Амор.нормасы Осы әдіс кезінде жойылу құны соңғы жылда ғана есептеледі, яғни 1 жылы н.қ. бастапқы құнына есептеледі, ал одан кейінгі жылдарда қалдық құнға есептеліп отырады.

27. Еңбек ақы төлеу бойынша міндеттемелер есебі.

Міндеттеме-бұрынғы оқиғалар негізінде пайда болған ұйымның қазіргі қарызы.Міндеттемені өтеу ұйым ресурстарының азаюына әкеледі.Еңбекақы-қызметкердің көрсеткен қызметтері үшін ұйымның айырбас ретінде төлейтін төлемдері.Еңбекақы төлеу б\ша міндеттемелер мынадай баптардан тұрады: 1)Еңбекақы 2)Сыйақы 3)Еңбек демалысына төленетін төлем 4) Жұмысқа уақытша жарамсыз болған жағдайда 5) Ақшалай емес төлемдер. Еңбекақымен е.а. ұйымдастыру 3 кезеңнен тұрады: 1 к.Жұмыс уақытын алғашқы рәсімдеу және еңбекақы есептеу 2 к.Есептелінген еңбекақыдан үст\н ұсталымдарды көрсету және әрбір қызметтерге төленетін ақыны анықтау 3. Еңбекақы төлеу,оған салықтар мен міндетті төлемдерді аудару

Еңбекақы б\ша аналитикалық есебі бух-да кадр бөлімінен бұйрық келген күннен басталады,яғни әрбір қызметкерге арнайы кортотека ашылады.ҚР еңбекақы түріндегі кірістердің ең жоғарғы мөлшері есептелмеген 01.01.13 ең төменгі мөлшері 18600 тг

Есептелген еңбекақыдан ҚР заңнамасына сәйкес ұсталымдар жасалады.Олар: 1)Міндетті зейнетақы аударымдары 10% 2)Жеке табыс салығы 10% 3)Соттық шешімі б\ша үстінен аллимент 4) Қызмет\ң өзінің келісімі б\ша үстінен ұсталымдар( несие,қарыз)

Зейнетақы қорына жасалатын аударымды есептеу және оны аудару үшін 3220 шоты п\ды. Міндетті зейнетақы ауд\ы есептелген жағдайда:Дт 3350 Кт3220;Міндетті зейнетақы аудару зейнетақы қорына аударған жағдайда Дт 3220 Кт 1030;

Жеке табыс салығы-10%ал девидент түрінде табыс алсақ 5% ,мөлшерде белгіленген ЖТС есептеу үшін есептелінген еңбекақыдан мынандай шегерімдер жасалады:зейнетақы аударымдары,ең төменгі еңбекақы мөлшері,ерікті зейнатақы аударымдары.Қаз\н тұрғын үй құрылыс банкісінен несие алынған жағдайда есептелген % соммасы б.т.3120 шоты пайдалынады. ЖТС-ң есептеген жағдайда:Дт3350 Кт3120;

Ұйымның есептелінген еңбекақы қорынан ҚР салық кодексі б\ша әрбір қызметтер еңбекақы есептелген әлеуметтік салық ау\ды.Оны жұмыс беруші төлейді әлеуметтік салықтық мөлшері 11%. Әлеу/к салықты есептеу үшін әл/к аударымдарды есептеледі.

Әлеу/к ауд/ы есептеу үшін: (есептелінген жалақы-міндетті зейнетақы ауд/ы)*5%

Әлеуметтік салық=(есептелінген еңбекақы-мінд. Зейн. Ауд/р)*11%-әл/к аударым сомм

Есебі 3150 шотта көрсетеді.

Есептелінген әлеуметтік салық бюджетке а\ды.Дт 3150 Кт 1030.Әл/к салық ұйымның еңбекақы қорынан ау\ды.Кейбір жағдайларда,яғни сатылық шешімі б\ша сонымен бірге даусыз түрде өндіріп өшу туралы әкімшіліктің қабылдаған қаулымдарына сәйкес берілетін атқару құжаттары б\ша есептелінген еңбекақыдан ұсталымдар жасалады.Бұл жағдайда ай сайынғы ұсталымдардың жалпы мөлшері есептелінген еңбекақының 50% аспауы қажет.Атқару парақтары б\ша есептелінген еңбекақыдан ұсталымдар жағдайда келесідей бух жазба ж\ды.Дт 3150 Кт3390

Бух/к есепте еңбекақы төлеудің 2 нысаны бар:

1-нысаны – мерзімдік; 2-нысаны – кесімді;

Мерзімдік нысан кезінде еңбекақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі.Кесімді еңбекақы шығарған өнімін ескеруге болатын жұмыскерлерге ғана қолданылады.Бұл нысанда еңбекақы төлеудің 5 жүйесі бар:1.Тікелей кесімді жүйе;2.Кесімді- сыйақылақ жүйе;3. Ілгерішіл – кесімді жүйе;4. Жанама – кесімді жүйе;5. Аккордық жүйе;