23.Қорлар, олардың түрлері. Қорлардың кіріс және шығыс операцияларының есебі, түгендеу

Қорлар бұл- 1)қарапайым қызмет барысында сатуға арналған, 2) сату үшін өндіру процесіндегі, 3) өндірістік процесте пайдалануға арналған шикізат пен материал нысанындағы активтер. Ұйымдағы қорлардың қозғалысын яғни кіріс ж/е шығыс оепрацияларын қйымдастыру арнайы есептеу карточкаларында жіктеледі. Карточкалар номенклатуралық номер б/ша қорлардың әр түріне жеке ашылады. Осы карточкалар бухгалтериядан материалды жауапты тұлғаға қолхат арқылы беріледі. Осы карточкаға жазбаларды қойма меңгерушісі кіріс/ шығыс құжаттары негізінде жазады. Бухгалтерия белгіленген мерзімде карточкалардағы жазбаларды тексереді ж/е онда көрсетліген қалдықтарды БЕ мәліметтерімен салыстырады.қоларды қабылдау н/е сату кезінде қоймадағы қолрады қабылдау, тапсыру реестрі толтыруы қажет. Ай соңында қоймадағы қорлар қалдығы карточкалардан «қорлар қалдығы кітабына» кқшіріледі. Сондықтан қоймадағы есеп натуралды түрде, ал бухгалтерияда олар ақшалай өлшем түрінде көрсетіледі. Кез келген ұйымда қорларды белгілі бір кезең б/ша түгендеп отыруға көңіл бөлінеді. Қорларды түгендеу олардың өз орындарында ж/е барлық қозғалыс кезеңдерінде сақталуын тексеру ж/е нақты мәліметтерді есептік мәліметтермен салыстыру болып табылады. Сол арқылы олардың өндірісте қолданылуына бақылау жасалынады, артық н/е кем қорларды дер кезінде анықтауға толық жеткізіледі. Түгендеу жауапты тұлғаның қатысуымен міндетті түрде қайта есептеу, өлшеу, санау жолдарымен жүргізіледі. Түгендеу нәтижесі б/ша түгендеу актісі ж/е салыстыру ведомосі толтырылады. Түгендеу кезінде ұйымға қорлар кеп түссе оларды материалды жауапты тұлға түгендеу комиссиясының қатысуымен қабылдайды ж/е түгендеу жүргізілген күннен кейінгі тізімге кіріске алады. Қорлардың есебін жүргізетін шоттар активті шоттар б.т ж/е келесідей шоттар корреспонденциясы п/ды: 1)жеткізушілерден келіп түскен қорлар құны (қосылған құн салығы ескерілмейді)- Дт 1310,1330,1350 Кт 3310 2) қосылған құн салығы есепке алынса Дт 1420, Кт 1310 3) қайтарымсыз негізде келіп түскен қор- Дт 1310,1330, 1350 Кт 6220 4) негізгі құралдарды істен шығару кезінде пайда болған материалдар Дт 1310, 1350 Кт 6240 5) түгендеу кезінде артық шыққан қорларды кіріске алу Дт 1310, 1330, 1350 Кт 6280 6) сатудың таза құнына дейін қорлардың бағасын төмендету кезінде резервтер құру Дт 1360, Кт 1310, 1350 7) қолма қол ақша арқылы төленген қорларды кіріске алу Дт 1310,1330,1350 Кт 1010 8)қорларды істен шығару: - негізгі өндіріске (шикізат жіберу) Дт 8110, Кт 1310,1350; - көмекші өндіріске жіберу- Дт 8310, Кт 1310,1350; - әкімшілік шығындарға жұмсалғанда Дт 7210 Кт 1310,1350; өнімдерді сату б/ша шығындарға жатқызылғанда Дт 7110, Кт 1310-1350; - басқа заңды ж/е жеке тұлғаларға қорларды қайтарымсыз негізде берген жағдайда Дт 7410, Кт 1310-1350

24.Дебиторлық қарыздар түсінігі және олардың түрлері. Дебиторлық қарыздар есебін ұйымдастыру

Дебиторлық қарыз- бұл шаруашылық қарым- қатынастары барысында п.б ұйымға басқа заңды ж/е жеке тұлғалардың қарыздары б.т. ұйымға қарыздары бар тұлғалар дебиторлар д.а. Дқ саудалық ж/е саудалық емес деп бөлінеді. Саудалық ДҚ- бұл ұйымның негізгі іс-әрекеттері нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін стаып алушылардың міндеттеме сомасы б.т. ұйымның негізгі қызметтерінің түрлері жарғыда көрсетіледі. Саудалық емес ДҚ- бұл ұйымның іс- әрекеттерінің басқа түрлері нәтижесінде п.б қарыздар. Оған ұйым қызметкерлеріне берілген аванстар ж/е алуға арналған дивидендтер мен пайыздар жатады. Өтелетін уақытына қарай ДҚ 2ге бөлінеді: 1) қысқа мерзімді 1 жылға дейін- оған 1200 бөлімшесіндегі шоттар жатады, 2) ұзақ м. 1 ж артық, оған- 2100 шоттар жатады. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің ДҚ бұл ұйымға қарыздардың бар екендігі туралы ақпараттарды қорытындылап көрсетуге арналған. 1210,2110 шоттары активті шоттар ж/е онда төлеуге тиісті сомалар есептелінеді. Көбінесе тауарларды несиеге сату кезінде п.б. сатып алушылармен есеп айырысу операциялары арнайы ведомостарда есептелініп, онда сатылған негізгі құралдар қорлар б/ша шот фактуралар жасалады. Көбнесе ДҚ шот фактуралар арқылы дәлеледенеді. Келесі бух-к жазбалар жасалады: 1) сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге қызметтер көрсетіледі н/е тауарлар сатылды- Дт 1210,1220,1230 Кт 6010 2) сатып алушылар мен тапсырыс берушілер АҚ ұйымға төлесе- Дт 1010,1030 Кт 1210,1220,1230 3) сатып алушылар өнімді кері қайтарған жағдайда- Дт 6020, Кт 1210,1220,1230 4) сатып алушылар мен тапсырыс берушілер жеңілдік берілген жағдайда- Дт 6030, Кт 1210,1220,1230. ДҚ өте жиі кездесетін түрі ұйым қызметкерлерінің ДҚ көрсететін 1250 шоты. Шар-қ операц-р: 1) қызметкерлерге аванс берілсе- Дт1250, Кт1030,1010 2) есептік кезеңде жоғалған мүліктер б/ша кінәлі адам табылып, оның төлеуге тиісті сомасына Дт1250, Кт 3520 3) есеп беруге тиісті тұлғалар өз қарыздарының орнын толтырса Дт2410, Кт 1250 4) қызметкердің ДҚ жалақысы есебінен өтелсе Дт3350, Кт1250 5) қызметкерге берілген банк несиесі оның еңбекақысынан ұсталса Дт 3350, Кт1250. Күмәнді ДҚ-ға уақытында төленбеген ж/е тиісті кепілдікпен камт/з етілмеген ДҚ жатады.

25.Негізгі құралдар, олардың жіктелінуі. Негізгі құралдардың бағалануы. Негізгі құралдар- тауарлар шығаруда, қызметтер көрсетуде, жалға беруге, әкімшілік мақсаттарға арналатын, өзінің құнын дайын болған өнімге біртіндеп амортизация есептеу жолымен өткізетін 1ж артық уақытқа пайдаланылатын материалдық активтер. НҚ мынадай белгілері б/ша жіктеледі: 1) өндіріске қатысуы б/ты- өндірістік, өндірістік емес (мәдениет үйі, балабақша т.б) 2) кімнің иелігінде екеніне б/ты: -меншігіндегі НҚ,- жалға алынған НҚ 3) пайдалану сипатына қарай: - жұмыс істеп тұрағн НҚ, - жұмыс істемей тұрған НҚ 4)заттық құрамына қарай: - мүліктік НҚ (санауға, өлшеуге болатын), мүліктік емес (ұйым пайдаланатын орман алқаптары т.б). НҚ-дың есебін ұйымдастыруды шаруашылықтарды бағалаудың маңыздылығы жоғары. Негізгі құралдар мынадай құндармен бағаланады: 1) Бастапқы құн- бұл НҚ салуға, сатып алуға, өткізуге, орнатуға кеткен шығындардан, сонымен бірге сатып алу кезінде төленген салық сомаларынан құрылысты салу негізінде алынған несие үшін төленген пайыз сомаларынан ж/е негізгі құралдарды іске қосумен б/ты кез келген барлық шығындардың жиынтығы арқылы есептелінеді. 2) ағымдық құн- НҚ-дың белгілі бір күндегі нарықтық бағасы. 3) баланстық құн- ұйымның БЕ-де ж/е қаржылық есептілік ақпараттарында көрсетілмеген НҚ-дың бастапқы құнынан жинақталған тозу сомасын шегеру арқылы анықталатын құн. 4) сату құны- келісімге келуге дайын тәуелсіз жақтардың НҚ өзара айырбастауына мүмкіндік беретін құн. 5) жойылу құны (ликвидация)- НҚ-ды істен шығару негізінде пайдалануға болатын кейбір бөлшектердің құны 6) амортизациялық құн- НҚ бастапқы құнынан жойылу қнын шегеру арқылы анықталатын құн.НҚ мына жағдайларда есептен шығарылады: 1) табиғи н/е моральдық тозуына б/ты жою қажет болғанда 2) ұйымды техникалық жағынан қайта жабдықтағанда 3) сыйға берілгенде, сатылғанда, айырбасталғанда, тозғанда.

26.