8.Экономикалық жүйелерді салыстырудың техникалық-экономикалық параметрлерінің құрылымы.

Экономикалық жүйе – бұл экономикалық процестер жиынтығы, ол қалыптасқан мүліктік қатынастар мен ұйымдық түрлер негізінде қоғамда жүзеге асады. Экономиканы ұйымдастыру бойынша экономикалық жүйені келесідей топтау болады.

Жабық экономика – барлық шаруашылық әрекеттер тек мемлекет шеңберінде жүргізіледі, ішкі тұтынумен шектеледі, шетелдермен қатынас болмайды.

Ашық экономикалық жүйе – халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіне экономика белсенді түрде қатысады, ұлттық валюта мен қатар шетелдік валюта қолданылады.

1. Меншік қатынастарының формалары бойынша:

1.1. Дәстүрлі жүйе – ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр мен салт бойынша қатынастар қалыптасады.

1.2. Әкімшілік - әміршілік экономика орталықтанған жоспарлау арқылы барлық ресурстар мен өндіріс факторлары мемлекеттің қолында болып, мемлекеттік меншіктің үстемділігі жүргізіледі.

1.3. Нарықтық экономика - меншікке, бәсекеге негізделеді.

1.4. Аралас экономика – мемлекет пен нарық механизмдерінің араласуы арқылы экономиканы реттеу жүзеге асады.

2. Өнеркәсіп революциясы мен ҒТП даму деңгейі бойынша:

2.1. Индустриалды даму дәуіріне дейінгі жүйе – бұл жүйеде ауыл шаруашылығы натуралдық шаруашылық және қол еңбегі басым орын алады.

2.2. Индустриалдық жүйе – бұл жүйе ірі машиналық өндіріске дамыған тауар- ақша қатынастарына негізделеді.

2.3. Постиндустриалдық жүйе- бұл жүйеде негізгі ресурс ретінде ақпарат саналады, экономиканың бастаушы саласы – материалдық емес сала.

Меншік қатынастарының формалары бойынша әр жүйеге төмендегідей қысқаша сипаттама беруге болады.

Қоғам сатылары
Белгілері	Индустриалдыққа дейінгі (дәстүрлі)қоғам	Индустриалдық (экономикалық) қоғам	Инсдустриалдық кейінгі (материалдық емес) қоғам
Өндіріс қорларының типі	Еңбектің қол құралы	Машина	Информатика
Жетекші сектор	Ауыл шаруашылығы	Индустрия	Ғылым
Детерминация типі	Еңбекке сырттан экономикалық еріксіз тарту,дәстүрлер	Материалдық (ақшалай)стимул	Шығармашылығы
Қоғамдық адал типі	Дәстүрлі патриахаттықадам	Экономикалық адам	Әлеуметтік-шығармашылық «Әлеуметтік адам»

9.Ресурстарды орналастыру тәсілі бойынша салыстыру параметрлері

Экономикалық ғылым тарихы көрсеткендей экономикалық жүйе топтастырылуы түрлі белгілер (критерий) негізінде жүргізілуі мүмкін. Бұл көптік негізінде экономикалық жүйе қасиетінің объективті көптүрлілігі жатады. Бұл байланыста қазіргі қоғамды үйренуге экономикалық әдебиетте құралған екі тәсілге көңіл бөлу тұрарлық: бұлар формациялық және өркениетті.Әрбір елдің экономикалық жүйесі бар. Бұл жүйе бір-біріне тәуелді әр түрлі компоненттерден тұрады.Экономикалық жүйе — бұл материалдық, рухани игіліктер мен қызметтерді өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыстардың ерекше реттелген жүйесі. Адамдардың барлық қажеттіліктерін өтеу үшін қоғамда эко номикалық қорлар жеткілікті болуы керек. Экономикалық қорлар дегеніміз — тауар өндіріп және қызмет көрсетуге пайдаланылатын барлық табиғи, адам және адам қолымен өндірілген ресурстар. Оған ғимарат және құрылыс, жабдықтардың барлық түрлері, машиналар, құрал-саймандар, берілу құрылғылары, коммуникациялар, еңбек түрлері, жер және әртүрлі кен байлықтар жатады. Барлық экономикалық ресурстар (өндіріс факторлары) былай бөлінеді:

1. материалдық немесе табиғи ресурстар - "жер", капитал;

2. адамдар ресурстары - еңбек пен кәсіпкерлік қабілет. Жүйе ішінде әрбір фактордың өз орны және нақтылы функциясы бар.

Табиғи ресурстар" — бұл тауарлар мен игі қызметтерді жасар кездегі пайдаланылатын табиғи игілік. Оған жанды табиғат, минеральды және орман ресурстары, сондай-ақ өзіміз тыныстайтын ауа да кіреді. Қазақстан табиғи ресурстарға аса бай. Қазақстан Республикасы Конституциясының 6 бабының 3 тармағында: "Жер және оның кен байлығы, суы, өсімдік және жануарлар әлемі, басқадай табиғи ресурстар мемлекет меншігіне жатады. Жер, сондай-ақ, заңменен бекітілген негізде, жағдайда және шектеуде жеке меншік иелерінің игілігінде де болуы мүмкін," деп көрсетілген. Экономистер өндіріс факторы ретінде табиғат ресурстарын сөз еткенде "жер" деген терминді жиі қолданады.

Жерді пайдаланғандығы үшін төленетін бағаны рента деп атайды.