36. Жаңа индустриялды елдердің негізгі даму ерекшеліктері.

Жаңа индустриалды елдер - соңғы онжылдықтарда бір-қатар өндіріс салалары, соның ішінде өндеу саласы пайда болған, осының нәтижесінде өндіріс өнімін әлемдік нарыққажеткізуді кеңейтіп отырған дамушы елдер тобы.

Ғылыми – техникалық прогрестің  ықпалын экономикада  жүріп жатқан құрылымдық  өзгерістер, өнеркәсіп өңдірісінің мамандануы  мен кооперациялануы ұлттық шаруашылықтардың  қарым -  қатынасын күшейтеді.  Мұның өзі  халықаралық сауданың  мейлінше  дамуына  мүмкіндіктер туғызады.

Сыртқы саудада «фритретерствоны» /еркін сауда/ немесе «протекционизмді» /өз тауар өңдірушілерін қолдау/ талдап алудағы  ымырасыздық өткен  уақыттардың еншісінде  қалды. Қазіргі кезде бұл екі бағыт өзара кірігіп, араласып кетті.

«Фритретерство» саясатың ең алғаш А.Смит өзінің «Салыстырмалы артылықшылықтар теориясында» анықтаған. Ол: «айырбас  қандай елге болса да қолайлы; әрбір ел одан абсолютті артықшылықтар табады» - деп жазған.

Жапония – ірі индустриалды держава Соғыс аяқталған соң Жапония экономикасы киын кезеңдерді бастан кешірді. Соғыс салдарынан мемлекет өзінің материалдық жағдайының 40%-на айырылуы,ауырөнеркәсіпжабдықтарыньщ 30% жогалып, Нагасаки мен Хиросима атом бомбалауынан толыгымен жойылып кетті. Тауар мен материал, азык-түлік жетіс-пеушілігі жалпыға бірдей сезілді. Инфляция 50%-ға дейін жетті. Жапондық иен курсы американ долларына шакканда элдеқайда төмендеп, құлдырай түсті. Көптеген кәсіпорындар жабылып қалды. 1946 жылы өнеркэсіп өнімінің деңгейі соғыска дейінгінің 14% кұрады. 1945 жылдан 1947 жылдар аралығында қагаз ақша саны 4 есе өсіп кетті. 1945 жылы жұмысшылардың жалақысы соғысқа дейінгі деңгейдің 13% құрады. Барлығын қайтадан, жаңадан бастауга тура келді. 1947 жылы оккупациялық әкімшілік жаңа Жапондык Конс-титуция (Ата Заң) даярлап шығарды.

Жапондык экономикалық ғажап өз бастамасын 50-ші жылдары-ак көрсете бастаған болатын. Жапон ғажабының мәні неде? Бұл сұрақтардың жауабы болып келесі факторлар саналады: шетел, соның ішінде америка көлігін жоғары, тиімді пай- далана білу;

• негізгі капиталды жаппай жаңарту;

• ішкі нарыкты ұлгайту, соның ішінде аграрлық реформа есебінен;

• шетелдік ғылыми-техникалық жетістіктерді молынан пайдалану.

37.Жаңа индустриялды елдердің экономикалық құрылымының ерекшеліктері

Жаңа индустриалды елдер - соңғы онжылдықтарда бір-қатар өндіріс салалары, соның ішінде өндеу саласы пайда болған, осының нәтижесінде өндіріс өнімін әлемдік нарыққа жеткізуді кеңейтіп отырған дамушы елдер тобы.

Ғылыми – техникалық прогрестің  ықпалын экономикада  жүріп жатқан құрылымдық  өзгерістер, өнеркәсіп өңдірісінің мамандануы  мен кооперациялануы ұлттық шаруашылықтардың  қарым -  қатынасын күшейтеді.  Мұның өзі  халықаралық сауданың  мейлінше  дамуына  мүмкіндіктер туғызады.

Сыртқы саудада «фритретерствоны» /еркін сауда/ немесе «протекционизмді» /өз тауар өңдірушілерін қолдау/ талдап алудағы  ымырасыздық өткен  уақыттардың еншісінде  қалды. Қазіргі кезде бұл екі бағыт өзара кірігіп, араласып кетті.

«Фритретерство» саясатың ең алғаш А.Смит өзінің «Салыстырмалы артылықшылықтар теориясында» анықтаған. Ол: «айырбас  қандай елге болса да қолайлы; әрбір ел одан абсолютті артықшылықтар табады» - деп жазған.

Жаңа индустриалды елдер қатарына: Корея, Сингапур, Гонконг, Тайвань жатады. Оларды «Азия жолбарыстары» деп те атайды. Өйткені, соңғы жарты ғасыр көлеміндегі бұл елдердің экономикалық өрлеуі расында да жолбарыстың секірісі секілді. Ал Латын Америкасынан Аргентина, Бразилия, Мексиканы жатқызуға болады.

Жаңа индустриалды елдердің экономикаларының негізгі ортақ белгілері мынадай:

• Экономикалық өсудің ең жоғарғы қарқынын көрсетеді(8%-дай)

• Басты сала – өңдеуші өнеркәсіп болып табылады.

• Экспорттық экономика(Азиялық модель)

• Белсенді интеграция (ЛАИ, АТЭС, МЕРКОСУР)

• Трансұлттық өзіндік компания құруы

• Ғылым-білім саласына көп назар бөлінеді

• Жоғарғы технологияны пайдалануы

• Негізі – тұрмыстых техника мен компьютер өндірісі

Жаңа индустриалды елдер тарихи өлшеммен алып қарағанда өте аз мерзім ішінде артта қалған мешеу елден осы заманғы озық техника мен технологияны, тіпті, электрониканы жетік меңгерген алдыңғы қатардағы индустриялы мемлекеттерге айналды.

Мәселен, Оңтүстік Корея Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін АҚШ-тың қолдап-қуаттауымен Солтүстік Кореядан бөлінген, елуінші жылдардың орта тұсында берекесі кетіп, ішер ас, киер киімнің өзін әзер тауып отырған кедей мемлекет болатын. Дүниежүзілік банктің есебі бойынша сол тұстағы ел ІЖӨ-нің жан басына шаққандағы мөлшері 100 доллардың шамасында ғана болған көрінеді. Ал, 1994 жылдан бастап (арада 40 жылдай өткенде) Оңтүстік Корея Республикасы жоғары қарқынмен дамыған бай мемлекеттердің қатарына еніп, ІЖӨ-нің әр адамға шаққандағы шамасы 38,5 мың долларды құрады, яғни Швейцария мен Фин­ляндияның деңгейіне жетті.Бүгінде Оңтүстік Корея ІЖӨ деңгейі (710 млрд.$) бойынша әлемде 11-ші орынды иеленеді. Елдің экономикасы кешегі 80-90 жылдары шапшаң қарқынмен дамып, жылына 8-12 пайызды құрады.

Сингапур да 90-шы жылдардың орта тұсында Оңтүстік-Шығыс Азиядағы өндірісі жедел қарқынмен (жылына 14 %) дамыған елдердің қатарына қосылды. Бүгінде бұл елдің өнеркәсібінде роботтар кеңінен пайдаланылады. Жапония мен Гонконг ірі инвесторлар саналады. Сингапур мұнай өңдеу жөнінен дүние жүзіндегі алдыңғы орындардың бірінде. Мұнда жылына 20 млн. тоннадан астам мұнай өңделеді. Жоғары технологиялар саласында ғылымның жетістігі табысты қолданы­лады. Сондықтан да Сингапур компьютерлер шығару мен роботтарды өндіріске енгізу бойынша Азияда Жапониядан кейінгі екінші орында. Жыл сайын Синга­пурға 5 млн. турист келіп қайтады. Гонконг (Сянган) ІЖӨ мөлшері жөнінен Қытайдың ең бай ауданы саналады, оның жан басына шаққандағы көрсеткіші (38 мың доллардан астам) және тұрғындардың сатып алу мүмкіндігі, халықтың әл-ауқаты деңгейі бойынша батыстың Ұлыбритания, Франция, Германия және Италия секілді дамыған елдерін, тіпті Жапонияны да басып озды. ІЖӨ-нің 90 пайызы қызмет көрсету салаларының үлесіне тиеді. Бүгінде Гонконг тектен-тек дүниежүзілік ірі қаржы орталықтарының бірі атанып отырған жоқ. Бұл жөнінен ол Азияда бірінші, ал әлемде алғашқы үштікке кіреді.