7.Туризмнің статикалық және концептуалдық анықтамалары.

Қазір туризм анықтамасы екі топқа біріктірілуі мүмкін – жұмыстық жəне концептуалдық. Біріншісінің экономикалық, əлеуметтік, құқықтық жəне басқа да туризмнің аспектілеріне ғана қатысы бар. Екіншісі, концептуалды немесе мəнін көрсететін анықтама, пəнді бүтіндей қамтиды, туризмнің ішкі сырын ашады.

Тарихи даму үрдісінде «туризм» мен «турист» деген түсініктерге біраз өзгерістер енгізілді. Тəжірибеде туризмнен гөрі турист деген түсінік анықтамасы жағынан анығырақ болғанын қажет етеді. Ең алғашқы «турист» деген анықтаманы Ұлттар Лигасының статистика жөніндегі сараптау Комитеті берді (1937). Ол халықаралық түсініске ие болып, біршама түзетулермен біздерге де жетті. Соңғы жылдары «турист» ұғымының анықтамалары ресми халықаралық туристік ұйымдар одағының жиындарында (Дублин, 1950; Лондон, 1957), БҰҰ-ның халықаралық туризм жəне саяхаттар туралы конференциясында (Рим, 1963), туризм туралыпарламентаралық конференцияның конгресінде (Гаага, 1989) талқыланды. Бұл деген туризмнің теория жəне тəжірибе жағынан маңызының зор екендігін жəне оған берілетін анықтаманың толық та дəлірек болу керектігін көрсетті. Қазіргі шақта 1963-ші жылы Рим конференциясында енгізілген,\ Дүниежүзілік туристік ұйым (ДТҰ) қабылдаған халықаралық тəжірибеде кең қолданылып жүрген анықтама келесі: «Туристер – əр түрлі мақсатта тұрақты жерінен тыс жерге саяхат жасайтын, ақша табу əрекетпен айналыспайтын,

адамдар». Бұл анықтама мыналарды қамтиды: – туристер немесе келушілер деп, осы елде кемінде 24 сағат болатын адамдарды айтады жəне олардың саяхат жасау мақсаттарын келесі топтарға біріктіреді: а) бос уақытын көңіл көтеруге, каникулға, емделуге, оқуға немесе спортпен айналасуға жіберетін адамдар; б) жұмыс бабымен, отбасы ісімен айналысуға немесе съезд, симпозиум конференцияларға қатысатын адамдар;

– экскурсанттар, немесе уақытша келушілер, елде 24 сағаттан аз уақыт болатын адамдар (теңіз рейсіне қатысушыларды қосқанда). Сапар мақсатына байланысты саяхатшылар үлкен екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа туристік мақсатпен сапар шекпейтін адамдарды жатқызады. Бұлар шет елдерге ақша табу мақсатында кəсіби əрекетпен айналысып жүретін адамдар, яғни шет елдерге барып жұмыс іздеп немесе сонда жұмыс істеп жүрген адамдар; көрші территорияда жұмыс істейтін көрші шекара ауданның тұрғындары; тұрақты мекенге қалушылар. Екінші топқа жататындар – уақытша келушілер, яғни туристік мақсатпен саяхат жасаушылар. ДТҰ–ның кепілдемесімен статистикалық есепке жеңілдік жасау үшін туристік мақсаттар үш блоққа топтастырылған: көңіл көтеру мақсатымен саяхаттау, кəсіптік ынтасын қанағаттандыру үшін саяхаттау жəне басқа да туристік мақсаттар блогі (оқу, емделу, транзит жəне т.б.) Саяхаттың ұзақтығына қарай уақытша келушілер «таза» туристер жəне экскурсанттар болып бөлінеді. Турист – бұл бір тəуліктен артық жəне бір жылдан аз уақытта, өзінің тұрғылықты жерінен тыс жерде саяхаттап жүрген адам.Экскурсант – түнеуге қалмай белгілі бір жерге, ауданға немесе елге саяхаттайтын адам.