2. Мамандық. Жұмыс орны

 

Сөздік

маман – специалист

тәжірибелі – опытный

білікті – квалифицированный

сирек мамандық – редкая специальность

жұмыс істеу – работать

сынау мерзімі – испытательный срок

орта арнаулы білім – среднее специальное образование

еңбек кітапшасы – трудовая книжка

 

 

 

мінездеме – характеристика

жұмыс мөлшеріне қарай төленетін жалақы – сдельная зарплата

 бөлім меңгерушісі – заведующий отделом

 

♦  Есте сақтаңыз.

Познакомьтесь: ...                                    Танысып қойыңыз:  …

... заведующий отделом                           ... бөлім меңгерушісі

... ученый секретарь                                 ... ғалым-хатшы

... председатель совета                             ... кеңес төрағасы

 ... мой научный руководитель                ... менің ғылыми жетекшім

... мой коллега                                          ... менің әріптесім

Его зовут Марат Ерланович Арынов       Оның аты-жөні Марат Ерланұлы Арынов

Он доктор ...                                             Ол ... докторы

... технических наук                                  ... техника ғылымдарының ...

... физико-математических наук               ... изика-математика ғылымдарының ...

... исторических наук                               ... тарих ғылымдарының ...

Позвольте представить ...                        ... таныстыруға рұқсат етіңіз

... ректора института                                Институт ректорын ...

... членов Ученого совета                        Ғылыми кеңес мүшелерін ...

... нового научного сотрудника               Жаңа ғылыми қызметкерді ...

...  докладчика                                              Баяндамашыны ...

... моего научного руководителя             өзімнің ғылыми жетекшімді ...       

Я работаю  ...                                            Мен ... жұмыс істеймін.

... в Алматинском институте                    ... Алматы энергетика және байланыс

энергетики и связи                                   институтында ...

...на кафедре промышленной                           ... өнеркәсіптік жылуэнергетика               

теплоэнергетики                                       кафедрасында ...

... старшим лаборантом                                     … аға лаборант болып …

… заведующим кафедрой                        … кафедра меңгерушісі болып…

 

♦  Кестені пайдаланып өзіңіздің, досыңыздың мамандығын айтыңыз.

Мен инженер-мін, кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....

Сен инженер-сің,  кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....

Сіз инженер-сіз,  кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....

Ол инженер, кәсіпкер, бастық, хатшы.

Біз инженер-міз, кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....

Сендер инженер-сің-дер, кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....

Сіздер инженер-сіз-дер, кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....

Олар инженер-лер, кәсіпкер-..., бастық-..., хатшы-....    

 Маман, студент, оператор, техник, элетрик, монтер, бағдарламашы, аға оқытушы, инспектор, бухгалтер, проректор,  жиырмада, он жетіде, екінші сөздерін жіктеңіз.        

 

♦  Диалог үлгілерімен танысыңыздар. Өздеріңіз рөлге бөлініп, мамандығыңыз және жұмыс орныңыз жайлы сөйлесіңіздер:

1.  -  Мен инженермін, ал сіз ше?

-         Мен студентпін.

 

2  .-  Сіз оқисыз ба?

-         Жоқ, мен оқымаймын, жұмыс істеймін. / Иә, мен оқимын.

 

3. - Өзіңіз туралы айтыңызшы.

    - Мен Бақыт Жақсылыққызымын. Мен отыз екі жастамын. Мен хатшымын / бөлім бастығымын / оператормын / инженермін / лаборантпын.

    - Жұмысыңыз нешеде / қаншада басталады?

  - Жұмыс сағат тоғызда басталады.

  - Түскі үзіліс нешеде? / үзіліс қай уақытта?

  - Үзіліс сағат 1-ден 2-ге дейін.

  - Жұмыс нешеде / қаншада аяқталады? •▪

  - Жұмыс сағат алтыда аяқталады.

  - Маған жұмысыңыздың телефоны мен факс нөмірін бере аласыз ба?

  - Әрине. Жазып алыңыз. Менің жұмыс телефонымның нөмірі - ...

  Факс нөмірі - ...

 

♦  Мына стандарт формулаларды пайдаланып, сөйлем құраңыз:

Стандартные формулы ограничения во времени:

Үзіліс сағат ға/ге, қа/ке ... дейін. Үзіліс қаншаға дейін?Қай уақытқа дейін?

         Стандартные фразы о начале и конце работы: Жұмыс нешеде/қаншада басталады/аяқталады?

Дан/ден, тан/тен, нан/нен ... кейін, соң.

 

♦ Қазақ тіліне аударыңыз:

До перерыва, до субботы, после восьми, после десяти, после собрания, после работы, до отпуска, через три дня, до понедельника, до работы, до завтра, после четверга, через год, через сутки, через два часа. 

 

         ♦  Оқу, сөйлеу, тыңдау, сызу, тапсыру, аудару, айналысу / шұғылдану, орнату, жөндеу, есептеу, қатысу,   етістіктерін ауыспалы осы шаққа қойып жіктеңіз.

Жіктеу үлгісі:

Мен жұмыс істе-й-мін, кел-е ..., бар-а ....

Сен жұмыс істе-й-сің,  кел-е ..., бар-а ....

Сіз жұмыс істе-й-сіз, кел-е ..., бар-а ....

Ол жұмыс істе-й-ді, кел-е ..., бар-а ....

Біз жұмыс істе-й-міз, кел-е ..., бар-а ....

Сендер жұмыс істе-й-сіңдер, кел-е ..., бар-а ....

Сіздер жұмыс істе-й-сіздер, кел-е ..., бар-а ....

Олар жұмыс істе-й-ді, кел-е ..., бар-а ...

 

♦ Для выражения возможности или невозможности совершения действия употребляется глагол ал-, который сочетается с другими глаголами в деепричастной форме на –а,-е,-й: мен қазақша сөйле-й ал-а-мын.

Для выражения значения не могу употреляется аффиксы отрицания, которые прибавляются к глаголу ал-: Мен қазақша сөйле-й ал-ма-й-мын. Мүмкіндік мағынасын беретін модальдық сөз тіркесінің жасалуы:

Бұйрық

райлы            +        -а, -е, -й                алу

етістік

 

Мыс: болымды түрі                                        болымсыз түрі

                                                                                

          Мен сөйлей ал-а-мын                        Мен сөйлей ал-ма-й-мын

          Сен сөйлей ал-а-сың                          Сен сөйлей ал-ма-й-сың

          Сіз сөйлей ал-а-сыз                            Сіз сөйлей ал-ма-й-сыз

          Ол сөйлей ала-д-ы                              Ол сөйлей ал-ма-й-ды

          Біз сөйлей ал-а-мыз                            Біз сөйлей ал-ма-й-мыз

          Сендер сөйлей ал-а-сыңдар               Сендер сөйлей ал-ма-й-сыңдар

          Сіздер сөйлей ал-а-сыздар                 Сіздер сөйлей ал-ма-й-сыздар

          Олар сөйлей ал-а-ды                           Олар сөйлей ал-ма-й-ды

 

♦ Сұрақтарға үлгі бойынша жауап беріңіздер

Үлгі:

-         Сіз қазақша жаза аласыз ба?

-         Иә, жаза аламын / жоқ, жаза алмаймын.

 1.Сіз іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізе аласыз ба?

2.Сіз маған өмірбаян жазуға көмектесе аласыз ба?

3.Сіз бүгін кешкі жаңалықтарды тыңдай аласыз ба?

4.Сіз іссапарға бара аласыз ба?

5.Сіз компьютерде жұмыс істей аласыз ба?

6. Сіз бұл жұмысты атқара аласыз ба?

7. Ағылшын тілінде өтініш жаза аласыз ба?

8. Құжаттарыңызды кадрлар бөліміне апара аласыз ба?

9. Конкурс мәселесін комиссия қашан қарай алады?

10. Диплом көшірмесін ертең әкеле аласыз ба?

 

     ♦ Мына сөздерді пайдаланып, сұраққа жауап беріңіз.

Декан қашан қабылдайды?

Декан  ------------------- қабылдайды.

Таңертең, түстен кейін, кешке, дүйсенбі күні, сейсенбі күні, сәрсенбі күні, сағат 5-те, сағат 10-да, ертең.

 

♦ Уақытты айырып үйренейік

Промежуток одного часа формируется по этому образцу:

 

 

Сағат қанша?                                                      Сколько времени?

Сағат бір                                                            один час

 Сағат 1-ден 5 минут кетті                                  5 минут 2-го

 Сағат 1-ден 25 минут кетті                                25 минут 2-го

 Сағат 1 жарым                                                  Половина 2-го

 Сағат 2-ге 25 минут қалды / 25 минутсыз 2      Без 25 минут 2

 Сағат 2-ге 5 минут қалды / 5 минутсыз 2                   Без 5-и минут 2

 Сағат 2                                                              Время 2 часа

 

♦ Есте сақтаңыз!

Когда?                                             Қашан?

В половине 2-го                              Сағат бір(1) жарым-да

В половине 12-го                                      Сағат он бір(11) жарым-да

 10 минут 12-го                                Сағат 11-ден 10 минут кеткен-де / өткен-де

Без 20 минут 10                               сағат онға 20 минут қалған-да / сағат 20                                                                    минут-сыз (без) он-да

 

♦ Сұрақтарға жауап беріңіз:

-         Мен сағат 3 жарымда мәжіліске барамын. Сіз ше?

-         ... .

-         Сіздің сабағыңыз қашан аяқталады?

-         ... .

-         Менің түскі үзілісім сағат 12 жарымда басталады. Сіздікі ше?

-         ... .

-         Менің жұмыс күнім сағат алтыда аяқталады. Сіз қай уақытқа дейін жұмыста боласыз?

-         ... .

-         Жұмыстан кейін мен қазақ тілі курсына барамын. Сіз де осы курсқа қатысып жүрсіз бе?

-         ... .

-         Жақсы, онда екеуміз сағат 6 жарымда аялдамада кездесейік.

-         ... .

 

♦ Есте сақтаңыз!

В казахском языке для выражения желания, намерения совершить какое-либо действие используется форма Қалау рай (желательное наклонение) –қы,/-кі,-ғы/-гі + притяжательная форма + келеді

 

Жекеше                                       Көпше

Менің оқы-ғы-м келеді               Біздің оқы-ғы-мыз келеді

Сенің оқы-ғы-ң келеді                Сендердің оқы-ғы-лар-ың келеді

Сіздің оқы-ғы-ңыз келеді           Сіздердің оқы-ғы-лар-ыңыз келеді

Оның оқы-ғы-сы келеді             Олардың  оқы-ғы-сы келеді

 

    

 

 

♦Төмендегі етістіктерді пайдаланып, жолдасыңызға  сұрақ қойыңыз.  

Жауабын жазыңыз.

Сіздің ... келе ме?

Оқу залына бар-, іссапарға бар-, кітап оқы-, мәжіліске қатыс...-, құжат апар-, телефон соқ-, саяхатқа шық-, жұмыс істе-, үйге қайт-, басқа жұмысқа ауыс-, пәтер ал-, мәтінді аудар-, 

 

         ♦ Өмірбаян

 

Өмірбаян – жеке адамның өмір жолын хронологиялық тәртіппен қысқаша көрсететін ресми құжат. Өмірбаянда келтірілетін мәліметтер мынадай тәртіппен жазылады:

1.     Құжаттың аты (өмірбаян);

2.     Аты-жөні (толық жазылады), туған жылы, айы, күні, туған жері;

3.     Ұлты;

4.     Білімі, оқыған орындары;

5.     Қоғамдық-саяси қызметі;

6.     Отбасы жағдайы, ата-анасы, туған-туыстары;

7.     Қазіргі жұмысы, мекенжайы.

 

Сөздік

 өмірбаян – автобиография

 кәсіби білім – профессиональное образование

 ауысу – перевестись

 отбасы – семья

 тұрмысқа шыққан / шықпаған – замужем / незамужем

 үйленген – женат

 жұбай – супруг

      әскери қызмет – военная служба

      жетік білу – владеть в совершенстве

      еркін сөйлеу – говорить свободно

                                                     

♦ Өмірбаян үлгісімен танысыңыз Осы үлгі бойынша өз өмірбаяныңызды жазыңыз.

Өмірбаян

 

Мен, Сүлейменова Ақжарқын Қалдыбекқызы, 1977 жылы 5 қарашада Алматы облысы Іле ауданында тудым. Ұлтым – қазақ. 1984-1994 жылдар аралығында Іле орта мектебінде оқыдым. 1994 жылы Алматы мемлекеттік университетінің шетел тілдері факультетіне оқуға түстім. 1999 жылы университетті «Ағылшын және неміс тілдері оқытушысы» мамандығы бойынша бітіріп, еңбек жолымды «Әділет» жоғары құқық мектебінің шетел тілдері кафедрасында оқытушы болып бастадым. 2001 жылы Халық банкіне ауыстым. Қазір осы банкте аудармашы болып қызмет етемін.

         Отбасым бар: жұбайым – Сүлейменов Қанат Асанұлы, 1976 жылғы, «Дәуір» ЖШС-нің бас редакторы; ұлым – Сүлейменов Талғат, 2001 жылғы.

         Әскери қызметке міндетті емеспін.

         Қосымша мәліметтер: компьютерде    Windows 98, Word, Excel, internet программаларымен жұмыс істей аламын, қазақ тілінде іс қағаздарын жүргізе аламын, аздап түрікше сөйлеймін.

 

         Мекенжайым: Астана қаласы, Кенесары көшесі, 54-үй, 49-пәтер.

 

         ♦ «Жыл» сөзінің қолданысын есте сақтаңыз, осы тіркестерді қатыстырып сөйлем құраңыз:

1965 жылы қалаға көшіп келді

1996 жылы докторлық диссертация қорғады

 

1990 жылдың 16 қазанында – 1990 жылы 16 қазанда

1998 жылдың 21 шілдесінде – 1998 жылы 21 шілдеде

 

1995-1998 жылдар аралығында

1999-2001 жылдар аралығында

 

1965 жылдан 1969 жылға дейін

1978 жылдан 1986 жылға дейін

 

2003 жылдан бері

2005 жылдан бастап

 

♦  Шартты қысқартуларды есте сақтаңыздар.Өзіңіздің оқу орныңыздың қысқартылған атауын қатыстырып, бірнеше сөйлем ойлаңыз.

 

АЭжБИ – Алматы энергетика және байланыс институты

БАҚ – бұқаралық ақпарат құралдары

ҚазҰУ – Қазақ ұлттық университеті

ҚазХҚжӘТУ – Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті

ЖШС – жауапкершілігі шектеулі серіктестік

ААҚ – Ашық акционерлік қоғам

ҚазҰТУ – Қазақ ұлттық техникалық университеті

СТН – салық төлеушінің нөмірі

♦ Түйіндеме

Сөздік

түйіндеме – резюме

жеке қасиеттер – личные качества

ұйымдастырушылық және басқарушылық қабілет – организаторские и лидерские способности

 

 

адамдармен қарым-қатынас орнатуға бейімділік – коммуникабельность

алға қойған міндеттерге шығармашылық көзқарас – творческий подход к  

 выполнению поставленных задач

 

♦ Сөз тіркестерін аударыңыз

 

Азаматтығы туралы мәлімет, тілдік дағдылары, жұмыс тәжірибесі, нарық заманы, қысқа әрі нақты, жұмысқа орналасу, компьютерлік сауаттылығы, 

 ұйымдастырушылық қабілеті, спортқа қатысы, бос уақытында шұғылданатын ісі, 

 ғылыми дәрежесі, қызығушылығы.

 

♦ Түйіндеме үлгісімен танысыңыз

 

Қазақстан Республикасы                                   Әуезов көшесі, 29-үй,65-пәтер

Алматы қаласы                                         телефон: 83002653123

 

АСЫЛБЕКОВА ШОЛПАН САҒАТҚЫЗЫ

 

Туған жылы:                                     15.02.1969

Ұлты:                                                қазақ

Жынысы:                                            әйел

Отбасы жағдайы:                                       тұрмыста

Азаматтығы:                                      Қазақстан Республикасы

Білімі:                                               жоғары

                                                        1992-1995 жж. Әлем тілдері университеті,

                                                        халықаралық қатынастар факультеті

                                                        1984-1991 жж. Әл-Фараби атындағы                          

                                                             ҚазҰУ,     заң факультеті

Кәсіби тәжірибесі:                           1996-2001жж. «Сенім»нотариалдықке ңсесі,                                            кеңесші-заңгер (Алматы қаласы)

 

                                                    1994-1996жж. «Саяхат» туристік фирмасы,                                                            кеңесші-заңгер (Алматы қаласы)

 

Тілдік дағдылары:                            қазақ тілі – ана тілі, орыс тілі – еркін,                                                               ағылшын  тілі - өте жақсы                                                                               

Компьютерлік сауаттылығы:           Windows 98, Word, Excel, internet

Жеке қасиеттері:                               ұстамдылық, жауапкершілік,                               

ұйымдастырушылық және басқарушылық   қабілет т.б.               

 

Қосымша ақпараттар:                    «Life» адвокаттық кеңсесінің сертификаты,                                                       (Лондон қ., 1998)

 

Қызығушылығы:                            БАҚ, жарнама, спорт, саяхат.

 

♦ Өзіңіздің түйіндемеңізді жазыңыз.