27. Туристік өнімнің құрылымы.

Қандай бір фирма болмасын оның нарықтағы табысы шығаратын өнімдерінің тартымдылығына байланысты. Бағасы да, нарықтағы өтімділігі жəне жылдам таралуы да соған байланысты.

Туристік өнім құрамы жағынан үш бөлікке бөлінеді:

- тур;

- қосымша туристік-экскурсиялық қызметтер;

- тауарлар.

Тур келесідей бөлінеді: 1) туристік пакет жəне 2) маршрутта көрсетілетін қызметтер кешені.

Туристік пакетті туроператорлар ұсынады жəне маршрутта міндетті

түрде көрсетілетін қызметтерден тұрады:

– туристерді көлікпен демалыс орнына апару жəне алып қайту:

– трансфер;

– орналастыру жəне тамақтандыру;

– міндетті түрдегі экскурсиялық жəне мəдени бағдарлама.

Туроператор туризмде маңызды роль атқарады, себебі ол əр түрлі

қызметтерді (көлік, туристерді орналастыру, тамақтандыру, көңіл көтеру жəне т.б. қызметтерді) бір турпакетке жинап, турөнімді шығарады; оны турагент арқылы таратады.

Турагент – туроператордың туристік өнімін іске асыратын, туристік

нарықта жұмыс істейтін таратушы. Туроператордан турагенттің

айырмашылығы – турагент турдың сапасына жауапты емес. Өз жұмысы үшін турагент комиссиялық сыйлық алып тұрады, негізінен турдың жалпы бағасынан 7-15%.

Туристік өнімнің туристік пакеттен айырмашылығы – туристік пакет туристік өнімнің бір бөлігі.

Туристік өнім элементтері бойынша туристің шығынның құрылымы

келесідей бөлінеді:

– тур – 50%;

– қосымша туристік-экскурсиялық қызметтер – 30%;

– тауарлар – 20%.

Қосымша туристік-экскурсиялық қызметтер дегеніміз – бұл жолдамада көрсетілмеген, бірақ, туристерге қажет болса, солардың тілегі бойынша көрсетілетін қызметтер. Бұл қызметтер жолдаманың негізгі бағасына кірмейді. Оған жататындар: резервтік орындар, валюта айырбастау, туристік қызмет көрсету, прокат, телефон, қоғамдық көлік, пошта, тауарлар сақтау орны жəне т. б. Қосымша қызметтерді туристер өз ақшасына сатып алады.

Тауар дегеніміз туристік өнімнің арнайы бөлігі, оған туристік карталар жəне қаланың жоспары, сувенирлер, буклеттер, сондай-ақ туристің тұрғылықты елдегі дефицит тауарлар жəне т.б. жатады.

Туристік сұраныс жəне ұсыныс туризмнің экономикалық құрылымның элементі ретінде туристік нарықты, яғни туристік қызмет пен тауарларды тарату сферасын құрайды.

Туристік нарықтың өзінше ерекшеліктері бар. Егер дүниежүзілік нарықта тауарлардың бағасына экспорт шығыны кірсе, туристік қызметтердің бағасына туристердің көлікке кететін шығыны кіреді. Негізгі туристік нарықтың басқа нарықтардан айырмашылығы, міне, осында.

28. Территорияның туристік сыйымдылығы туралы түсінік.

Территорияның туристік сыймдылығы рекреациялық іс-әрекеттер жузеге асатын аудандағы сол рекреанттар тусиретин салмақ және ол белгілі бір мөлшерде шеклумен жүзеге асады. Бұл халықтың толық демалуын қамтамасыз етумен жəне рекреация зоналарында табиғатты қорғаумен байланысты.

Территорияның туристік сыйымдылығын зерттегенде туристік-

рекреациялық пайдаланудың экологиялық аспектісіне назар аударған жөн. Жылдан жылға туризммен айналысатын адамдардың саны көбейіп келе жатыр. Сондықтан олардың табиғатқа тигізетін жағымсыз əсері байқалуда.

Бұл жағдайда табиғатқа əсер ететін рекреациялық салмақтың мəселесі де көтеріліп жатыр. Табиғатты деградациядан сақтау үшін жəне рекреациялық əрекетті жүргізуге комфортты жағдай жасау үшін рекреациялық салмақты оңтайлау проблемасын тез арада шешу қажет. Бұл проблеманың мəні – нормативтер жасау арқылы табиғатқа əсер ететің экологиялық салмақты ғылыми түрде дəлелдеу.

Экономикалық аудан жəне ел деңгейінде туристік сыйымдылық

деген түсінік оптималді рекреациялық ағымның экономикалық даму деңгейіне, халықтың өмір деңгейіне, еңбек ресурстарын демалыс пен туризм сферасына тарту мүмкіндіктеріне тəуелділігін көрсетеді. Рекреанттар ағымының мөлшері елдің (ауданның) көлеміне, туристік-рекреациялық ресурстардың қорына, инфрақұрылымның даму сатысына тікелей тəуелді.

Территорияның туристік сыйымдылығы салмақпен байлнысты. Салмақ бұл белгілі бір мезгіл ішінде территорияда байқалатын

рекреанттар саны.

Жасанды соқпақтар жасап, аумақты жақсы жабдықтағанда, оның

сыйымдылығы табиғи сыйымдылығымен салыстырғанда 6 есе көтеріледі.

Территорияны жақсы жабдықтағанда, сүрлемдер мен жолдар жүргізгенде территориялық сыйымдылығы кешеннің табиғи сыйымдылығымен.

Экологиялық салмақты оңтайлау мен туристік-рекреациялық ресурстарды сақтау мақсатында демалыс орындарды аумақты ұйымдастыру жөнінде айтылған.