5.Қаржы механизмінің құрылымы мен мазмұны

Қаржы механизмі-экономикалық және әлеуметтік даму үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қоғам қолданатын қаржылық қатынастарды ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістерінің жиынтығы.Ол қаржылық қатынастарды ұйымдастырудың түрлерін, нысандарын және әдістерін, оларды сан жағынан анықтаудың амалдарын кіріктіреді.Қаржы механизмі арқылы шаруашылық жүргізудің түрлі деңгейлерінде және қызмет сфераларында экономикалық әлеуметтік дамудың мемлекеттік бағдарламаларын орындау үшін мақсатты ақша қорлары мен ақша қорланымдарын қалыптастыру және пайдалану жөніндегі қаржылық қатынастары басқарылады.Қаржы механизмі мемлекет белгіленген қаржы шараларын нақтылы, атаулы, нақтылы нәтижелерде- барлық деңгейлерде және қоғамдық-экономикалық сфераларда қоғамдық өнімнің, материалдық емес игіліктердің, қызметтердің және құндылықтардың барлық толып жатқан элементтері құнының құрамына кіретін қаржы ресурстарының ұдайы жаңғыртылуында іске асырылады.Механизм-бұл ақшалай табыстар мен қорларды қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болатын қаржылық қатынастар көрінісінің түрлері, нысандары және әдістері.Қаржы механизміне тән ішкі құрылымы бар.Қоғамдық шаруашылықтың жеке бөлімдерінің ерекшеліктеріне қарай және қаржылық қатынастардың сфералары мен буындары бөлінуінің негізінде қаржы механизмі шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы механизиі, мемлекет қаржысының механизмі, сақтық механизмі болып бөлінеді. Бұл сфералардың әрқайсысы жеке құрылымдық буындары қамтиды.Мысалы, мемлекет қаржысының механизмі бюджеттік механизм, бюджеттен тыс қорлар механизмі, мелекеттік кредит механизмі болып бөлінеді.Бюджеттік механизм республикалық бюджеттің механизмі мен жергілікті бюджеттердің механизмінен тұрады. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы механизмінің құрылымына: қаржы әдістері, қаржы тұтқалары, құқықтық, нормативтік және ақпараттық қамтамасыз ету кіреді. Аумақтық бөлініске сәйкес республиканың, биліктің жергілікті орггандарының қаржы механизмі деп бөлуге болады.Қаржы механизмінің құрылымында мынандай функциялық буындары бөледі:1)қаржы ресурстарын жұмылдыру 2)қаржыландыру 3)ынталандыру және басқалары.Қаржы механизмінің құрылымы қаржылық қатынастарды топтастыру тұрғысынан қаржы жүйесін бейнелеп көрсетеді.

6. Шаруашылық субъектілердің қаржы функциялары мен табиғаты

Шаруашылық жүргізуші субъектілерінің қаржысы –бірыңғай қаржы жүйесінің құрамды бөлігі ж/е айрықша сферасы б.т., оның орталықтандырылмаған бөлігін құрайды. Ш.ж.субъектілерінің қаржысы бөлу ж/е бақылау сияқты функцияларды атқарады. Бөлу функциясы екі жақты негізде жүзеге асырылады: 1) бухгалтерлік, статистикалық ж/е жедел есептемедегі қаржы көрсеткіштер а/лы; 2) қаржылық ықпал ету а/лы. Бөлгіштік функциясының ерекшелігі қаражаттарды жеке-дара толық айналысының үдерісінде өндірілген өнімнің құны белгіленген экон/қ нормативтер (салық мөлшерлемелері, амортизациялық аударымдардың нормалары, кредит үшін пайыз)негізінде бөлінетіндігінде болып отыр, мұның өзі қаржының ұдайы өндіріс үдерісінде құнды бөлу ж/е қайта бөлуге қатысуын айқындайды ж/е оның көмегімен ш.ж.субъектілердегі бүкіл ақшалай табыстар мен қорлар қалыптасады. Бақылау функциясы кәсіпорын экон/касында маңызды орын атқарады: есепсіз ж/е бақылаусыз шаруашылық жүргіуге болмайды. Ақшаны бақылау щ.ж.субъектілердің ішінде ғана емес, басқа кәсіпорындармен, жоғарғы тұрған ұйымдармен, қаржы-несие мекемелерімен өзара қарым қатынас барысында да жүзеге асырылады. Кәсіпорын субъектісінің ішінде бақылау еңбек саны мен сапасы, негізгі айналым, ынталандырушы қорлардың құрылуы мен пайдасы бақылынады. Субъектілер арасында өзара қарым қатынас атқарылған қызмет (жұмыс, тауар) үшін ақы төленуі келісім-шарттардың сақтауы бақыланады. қаржы-несие органдарымен өзара қарым-қатынас кезінде бақылау бюджет алдындағы міндеттемені орындау барысында жүргізіледі.