37. «Мемлекеттік шығыс» түсінігінің экономикалық мәні

Мемлекеттің шығыстары – бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты ақшалай шығындары. Экономикалық категория ретінде олар қоғамдық өндірісті дамытып, жетілдіру , қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында ішкі жалпы өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұтынумен байланысты экономикалық қатынастарды білдіреді.

Мемлекеттің шығыстары – мемлекеттің қаржылық саясатының маңызды құралы, оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға байланысты болатын қаржылық қатынастардың бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.б.функцияларымен тікелей байланысты.

Шаруашылық жүргізудің әр түрлі жүйесінде және тіпті экономикалық дамуының түрлі кезеңдерінде мемлекеттің рөлі, оның функциялары мен қызмет саласы өзгеріп отырғандықтан, бұған сәйкес мемлекеттің жасайтын шығыстарының құрамы мен көлемі тиісінше өзгеріп отырады.

Басқа категориялардың арасында мемлекет шығыстарының жайы мемлекеттік меншіктің маңызымен және мемлекеттің қазіргі жағдайындағы рөлімен анықталады. Мемлекет өндіріс құралдарының иесі болып табылады, өндірістік үдерістердің ұйымдастырушысы болады, жалпы қоғамдық өнімді жасауға және бөлуге қатысады және өзінің функциялары мен міндеттеріне сәйкес мемлекет шығыстарының жүйесі арқылы қоғамдық қажеттіліктердің едәуір бөлігін қанағаттандырады. Реформалау кезеңінде Қазақстан экономикасында мемлекеттік сектордың үлесі шұғыл төмендегенімен, бірақ меншіктің, ақшалай ресурстардың едәуір үлесі мемлекеттің қарамағында қалады. Дамыған рыноктық экономикасы бар елдерде мұның өзі дамыған рыноктық қатынастарға сай келеді. Сондықтан «мемлекеттің шығыстары» категориясы тұрақты экономикалық қатынастарды бейнелеп көрсетеді және келешекте өзінің маңызын сақтайды.

38.Эссе. Халықаралық мемлекеттік несиенің қажеттілігі мен оның түрлері

Халықаралық мем\к кредит-халықаралық экон-қ қатынастар сферасында елдердін материалдық ресурстарының қозғалысы, мемлекет дүниежүзілік қаржы рыногында борышкер немесе кредитор ретінде болатын қатынастардың жиынтығы. Мем\р өзіне қажетті қаржы ресурстарын жұмылдыру үшін ұлттық шекарадан тыс жерлердегі бос ақша көздерін барған сайын белсенді пайдалануда. Халықаралық мем\к кредит ұлғаймалы ұдайы өндірісті қамтамасыз ету құралдарының бірі, дамушы елдерге эк\қ көмек көрсетудің құралы б.т. Хал\қ кредиттің негізгі нысаны сыртқы қарыздар б.т. Қарыз қаражаттары сыртқы сауда мәмілелерін жүзеге асыру н\е экспорт пен импортқа жәрдемдесу-сыртқы сауданы несиелендіру үшін пайдаланады. Сыртқы мемлекеттік борыш – шетелдік несиегерлер турасында белгілі бір күнге, белгіленген мерзімде өтеуге жататын елдің қаржылық міндеттемелерінің сомасы. Елдің сыртқы қарызының болуы орынды дүниежүзілік практика болып саналады. Алайда, оның шегінен мемлекеттік қарыздың артуы қауіпті бола бастайды. Мемлекеттік сыртқы қарыз алу б/ша тартылатын қаражаттардың көлемі елдің ҰБ-інің таза алтын-валюта резервтерінің 50%-нан аспауы тиіс. Сыртқы қарыздарды көптен-көп ауқымда тарту несиегер елдерді экономикалық және саяси тәуелділікке ұрындыруы мүмкін. Халықаралық мем\к кредитті елдің эк/қ секторлары(банктер, ақша-кредит реттеу орг/ы, мем/к басқару секторы, т.б.) б/ша және мем/к кепілдік берген ж/е бермеген сыртқы қарыз деп жіктеуге болады.