1.Қаржы функциялары, қаржы бойынша екі концепцияның мазмұны. Қаржының мәні, іс-әрекет ету механизмі ж/е рөлі оның қызмет/н айқын көрінеді. Қ. қыз/не б/ты бөлгіштік ж/е ұдайы өндірістік деген 2тұжырымдама бар. Бірінші т/ң жақтаушылары қ. қоғамдық өндірістің екінші стадиясында-ақша нысанындағы қоғамдық өнімнің құнын бөлу про/де п. б. Осы тұж/ға сәйкес қаржы екі функция атқарады: бөлу ж/е бақылау. Жалпы қоғамдық өнімнің құны, ақша нысанында тұлғаланатын ұлттық байлықтың бір бөлігі қ/ң бөлгіштік ф/ң іс-әрекетінің объектілері б.т. Қарамағында мақсатты арналымның қорлары қалыптасатын ұдайы өндірістік процестің қатысушылары б.т. заңи ж/е жеке тұлғалар қаржылық бөлуде субъектілер б.т. Бөлу ф/сы қ. құралдарын қоғамдық жалпы өнім мен ұлттық табысты,сондай-ақ ұлттық байлықтың бір бөлігін бөлу ж/е қайта бөлу про/де пайдаланған кезде көрінеді. Қ. көмегімен ұлттық табысты бөлу ж/е қайта бөлу 2 әдіспен ж.а.: қаржылық-бюджеттік әдіс. Ол бюджетке табыстарды алғанда ж/е бюд/н қаражаттарды қайтарусыз тәртіппен бергенде қолд. Несиелік-банктік әдіс уақытша бос қ. ресурстарын жұмылдыруды ж/е қайтарымдылық негізде кредиттер беруді білдірді. Қ. бөлгіштік ф. арқылы ақшалай табыстарды қалыптастыру ж/е қаражаттарды жұмсау жолымен мем/ң мүдделерін қамтып көрсететін белгілі бір қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандырады. Ұдайы өнд/к т/ң жақтаушылары қаржы – бір стадияның емес, жалпы алғанда ұдайы өнд/ң категориясы деп санайды, өйткені олардың пікірінше: - қоғамдық ұдайы өнд/ң барлық стадиялары бір-бірімен тығыз б/қан; - қ. қоғамдық өнд/с қозғалысының барлық стад/да пайд/н бақ/ң әмбебапты құралы б.т. – қ. қоғам қызметінің бүкіл сферасына-мат/қ өнд/ке, айналу мен тұтыну сферасына ене отырып, ұдайы өнд/ң бір стадиясына ғана емес, жалпы бүкіл бұл процеске қызмет көрсетеді.Осы тұж/ға сәйкес қ. мынадай ф/ды атқарады: ақшалай табыстар мен қорларды жасау, ақшалай таб. мен қорларды пайдалану, бақылау ф/сы. Қ.көмегімен мем. өзінің иелігіне мат/қ өнд/с сфе/да жасалған қоғамдық жиынтық өнім құнының бір бөлігін алады. Бұл процесс қ/ң бірінші ф/н – ақша қорларын жасау арқылы ж.а. Бұл ақша қорларын нақтылы пайдалану қ/ң екінші ф/сы арқылы ж.а. Қ/ң бөлгіштік ф/сы экон/қ категория ретіндегі қаржыға тән қасиет ж/е қ/ң не бірінші, не екінші ф/мен бір мезгілде ж.а. Бақ. ф/сы мазмұнының нақтылы көрінісі мем/ң қ. саясатын жүргізетін қаржы органдары қызметінің барысында іске асады.

2.Негізгі өндірістік қорлар мен оның айналымы.

Негізінен қорлар- белгілі бір мақсаттарға арналған ақша қаражаттарын қалыптастырып, пайдаланады. Қорлардағы ақша қаражаттары үнемі қозғалыста болады:түседі, қордаланады, жұмсалады. ШЖС-ң қаржы тәжірибесінде кәсіпорындардың, жеке саланың н/се бүкіл ұлттық шар/ң өндірістік, шаруашылық ж/е әлеу/к қызметіндегі мақсат-міндеттеріне қарай әр түрлі қорлар пай/ды. Өз қызметтерінің орындалуына н/се эк/қ жағ/ң өзгеруіне қарай кейбір қорлар жойылса, кейбірі өзгертіліп, қайсы біреулері жеке бөлініп шықты. Ұзақ жылдар бойы ШЖС-де эк/қ ынталандыру қорлары-мат/қ көтермелеу қоры, өндірісті дамыту қоры, әлеу/к даму қоры, көпшілік қолды тауарлар қоры (халық тұтынатын тауарларды шығаруды ж/е өндіріс қалдықтарынан жасалынған басқа бұйымдарды ынталандыруды үшін) жұмыс істеді. 1992ж. өндірісті қаржыландыру ж/е негізгі қорларды жаңарту үшін амортизациялық қор құрылды. Министрліктер мен ведомстволарда жалпы салалық сипаттағы шығындарды қаржыландыру үшін орт/ған қорлар құрылды: ғылым мен техниканы дамытудың бірыңғай қоры, эк/қ ынталандыру қорлары б/ша орт/ған қорлар мен резервтер, бағаны реттеу қоры ж/е басқалары. Жекеленген қорлардың қозғалысы қаржының көлемін, нысанын, пайдалану мөлшерін неғұрлым анық көрсетеді.

3.Қаржылық жүйе,оның бөлшектері мен олардың өзара байланысы.

Жалпы институттық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл қаржы мекемелерінің жиынтығы,ал эк\қ тұрғыдан-ол мем\те іс-әрекет ететін бір бірімен өзара байл қаржы қатын\ң жиынтығы.Елдің біртұтас қаржы жүйесі-тиісті ақша қорлары құрылып,пайдаланылатын қатын\ң,сонымен бірге бұл қатын\ды ұйымдастыратын органдардың жиынтығы.Қаржы жүйесі үш бөліктен тұрады: қарж\қ қатын\ң жиынтығы;ақша қор\ң жиынтығы;басқарудың қаржы аппараты.Ақша қор\ң қозғалысына байл мем\т,шар\қ жүрг суб\р,салалар,өңірлер ж\е жеке азаматтар арасында п.б. эк\қ,ақша қатын\ң жиынтығы қарж\қ қатын\ды құрайды.Қарж\қ қатынастар өзінің эк\қ табиғаты жөнінен бөлгіштік қатын\р б.т,оның үстіне құнды бөлу ең алдымен суб\р б\ша жүзеге асырылады.Қаржы жүйесінің әр буыны өз кезегінде буыншыларға бөлінеді.Мәселен,салалық бағыныштылығына қарай коммерциялық негізде жұмыс істейтін кәсіпорындар қаржысының құрамына өнеркәсіп,ауыл шар\ғы,сауда,көлік,құрылыс ж\е т.б.кәсіпор\ң қаржылары,ал меншік нысанына қарай-мем\к,кооперативтік,акционерлік,жекеше ж\е басқа кәсіпор\ң қаржылары болып мүшеленеді.Мем\т қарж\ң құрамында буындар ішіндегі қарж\қ қатын\ды топтастыру,мем\к басқарудың деңгейіне сәйкес жүзеге асырылады.ҚР\да макро-микроэк\ң қаржы жүйесінің құрамы қарж\қ қатын\ң біршама дербес буындардан тұрады: мем\ң бюджет жүйесі,мем\к кредит,жерг қаржы,шар\қ жүрг суб\ң қаржысы,халықтың қаржысы.Қарж\қ қатын\ң алғашқы үш бөлігі жалпымем\к,яғни ортал\ған қарж\ға жатады ж\е макродеңгейдегі эк\ка мен әл\к қатын\ды реттеу үшін пайд\ды.Шар\қ жүрг суб\ң қаржысы ортал\маған қарж\ға жатады ж\е макродеңгейдегі эк\ка мен әл\е реттеу ж\е ынталандыру үшін пайд\ды.Қаржы рес\н пайд\у негізінен арнаулы мақсатты арналымның ақша қорлары арқ жүзеге асырылады.Қор нысан\ң артықшылықтарына мына\р жатады: кез\келген қажеттілікті қанағат\ды эк\қ мүмкіндіктермен тығыз ұштастыру мүмкіндігі;қоғамдық;қжымдық ж\е мүдделерді толығырақ үйлестіру мүмкіндігі.

Қоғамдық аппараттар\ң жүйесі-қаржы аппараты болып келеді,бұл қаржы жүйесінің үшінші бөлігі б.т.Қаржы жүйесін ұйымдастыру мен жоспарлау үдерісіндегі эк\к ж\е бақылау жұмысымен,қаржылық қатын\р буындарының байланысын жетілдірумен айналысатын қаржы аппараты қаржы жүйесінің басқа бөліктерімен қабысып,етене ұштасып жатады.

4 Қаржы саясатының мәселелері, мақсаттары мен принциптері Қаржы саясаты қаржы механизмі арқылы жүзеге асады. Мезгілдің ұзақтығына және шешілетін мәселелеріне қарай мемлекетің қаржы стратегиясы мен тактикасына бөлінеді..Ол мемлекеттік экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі болып табылады. Қаржы стратегиясы әлеуметтік стратпегиясымен анықталып болашақа есептелген және ірі ауқымды міндеттерді шешуді қарастыратын каржы саясатының ұзақ мерзімді курсы. Қаржы тактикасы қаржы байланыстарымен ұйымдастыруды дер кезінде өзгертіп отыру, қаржы ресурстарын қайта топтастыру қоғамды дамытудың шешуші бағыты. Қаржы жүйесі –бұл экономикалық қатынастардың негізінде құрылған ақшалай қорлардың қалыптасуы мен жұмсалуын ұйымдастырушы органдардың жиынтығын білдіреді.Мемлекет/р/ң көпшілігінде қаржы жүйесін құру-ң қағидаты-фискалдық (қазыналық) федерализм қағидаты.

Қаржы жүйесі-ң функциялық құрылысы мынадай негізгі қағидаттарды қанағаттандыруы тиіс:

-біріншіден,қаржы жүйесі/ң жеке алынған әрбір буыны ақша қат-ң аса кең шеңберін қамти алады,бұл жалпы категория б.т/тын «қаржыға»ғана тән қасиет;

-екіншіден, тұтастай алынған қаржы жүйесі әрбәр нақты сәтте объективті эк-қ категория ретінде қаржы-ң қағидалы мәндік сипаттамаларына ж/е функ-қ арналымына дәл сәйкес келуі тиіс. Қаржы жүйесін құру-ң негізіне мына қағидаттар қойылған:

1.Қаржы жүйесін ұйымдастыруда централизм мен демократизмнің үйлесуі. Мемл/к қаржы орг/ры тарапынан болатын орталықтандырылған басшылықпен 1мезгілде жергілікті қаржы органдарына ж/е шжс/ге кең құқық пен дербестік берілген. Бұл қағидат жергілікті қаржы органдары/ң тиісті жергілікті әкімшілікке ж/е жоғарғы қаржы органдарына 2жақты бағынышты жүйесін алдын ала айқындайды. Салалық қаржыларды басқарудағы демократиялық негіз шж органдарға капиталды бекітіп беруге, оларға әр түрлі мақсатты арналым/ң ақша қорларын жасауға ж/е оларды пайд/уға құқық беруде көрінеді. 2.Ұлттық ж/е өңірлік мүдделерді сақтау.Аймақтарды дамыту-ң әл/к жағынан қабылдауға болатын деңгейі сияқты бұл қағидат/ң талаптары қаржы қатынас/ды ұлттық теңдікті қамт.етуге шақырады.Қаржы жүйесін құрудағы оның көрінісі мемл/к қаржы органдары құрылымы-ң ұлттық-мемл/к ж/е әкімшілік-аймақтық құрылымына сай келуі.Әрбір облыста,ауданда ж/е қалада қаржы орг/ң тиісті аппараты бар.Төменгі құрылымдарда арнаулы қаржы орган/ң болмауы мүмкін,онда олар/ң функцияларын жергілікті әкімшілік/ң аппараты атқарады.Федеративтік құрылысы бар көп ұлтты мемлекеттерде бұл қағидат-ң маңызы аса артып отыр.

3.Қаржы жүйесі бірлігі-ң қағидаты орталық қаржы органдары арқ.мемл/ң жүргізіп отырған бірыңғай мақсаттары мен алдын ала айқындалып отырады.Қаржы/р/ң барлық буындарын басқару бірыңғай негізгі заңнамалық ж/е нормативтік актілерге негізделеді