Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Каски-ХХ.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
3.09 Mб
Скачать

Кыдз пера-богатыр пессьöма грап строгановкöт

Уна воэз чулалiсö сы бöрсянь, кыдз Пералö сар сетiс грамотасö, уна ва визывтас Луп юöт. Вунöтасö грамота йылiсь. Мöдiк саррез сетавны пондöмась мусö бояралö да княззезлö. А Иньва ю пöлöн вöрресö грап Строганов куртыштöма, мöддэзсянь межаöн торйöтöма Иньва мусö. Öддьöн лёк вöлöма грапыс. Эмöсь кö кöзяйствоын куим зон, кыксö аслас удж вылö босьтлывлöма. Токо куимöтсö кольлывлöма семъяыслö. Стрась мучитöма отирсö. И зöрсö сылiсь он неб, и мусö он босьт. Етша вöлöма мужыккезлöн муыс, а вотсö вештöмась ыджытö.

Дыр иньвенса уджалöмась граплö. Вашöтлöма сiя мужыккесö уджавны Усоллёö и мöдiк местаэзö. Лёк Строганов шогъя уна пышшалöмась Из сайö, Сибирö мунлöмась. Дзебсисьлöмась сэтчин крепостнöй правосянь. Да кутавлöмась пышшалiссесö. Кутасö, кувтöдз вартласö да бöр граплö уджавны вашöтасö. Уна курыт синваэз кисьтöма отирыс, лёк нуждасö панялöма.

Пондас Строганов нюжöтны киэсö и мöдiк муэз дынö. Думайтас Пера-богатырлiсь мырддьыны вöрресö, кöднö Иван-сар козьналiс.

Строганов ыстас кыкдас гöгöр мортöс грань керны, öтлаöтны ас дынас Пера-богатырлiсь муэсö да вöрресö. Мунöны граплöн отир керны грань, меръяйтны муэз. Перво чепöн вöрсö кытшöвтасö, кытöн граньыс лоас, сыбöрын граньсö керöны. Бурö граньсö керасö, кушöдз весöтасö, кöть тройкаöн гöняйт. Юэз да нюррез весьтöт поссэз вöвдасö. Мунан грань кузяс вöлöн — копытаэс вöлыслöн чики-чоки сяркöтöны. Лöгасяс Пера-богатыр, забедно лоас, што отирлiсь вöрресö мырддьöны. Баитö Мизялö:

— Ме, вонö, кöртовöй чеппесö орлала, ог сет ассим мусö грапыслö.

Мунас Пера-богатыр шондi пуксяндорас грань вылö. Граплöн отир гöгралöны Пералiсь муэсö, чепнас кытшöвтöны нiйö. Пера-богатыр сыспу сайö дзебсисяс. Орддясö отир сыспусö, кöда сайын Пера-богатырыс вöлi, вöлись петас сiя да чепсö киас босьтас. чепыс кöртовöй, крепыт. Вынсьöтчас, нюжöтас чепсö — няж токо орöтас. Чеп поммесö сiя местаись ылöжык нöбöтас, дзибъяинас дзебас. Граплöн отирыс бертасö сэтчö — чепыс абу. Öштасö чепнысö да туй вывсис дзугсясö. Вот сэтöн, кытöн Пера орöтiс чепсö, и шогмис чукыльыс.

Пера-богатыр вештас чепсö ылöжык аслас муэз дынсянь. Граплöн граньыс кольччас Лопанлань. И мунöма эта граньыс Кузьва дынöт, а сэтчинсянь Усоллёланьö. Сiйöн и абу сюрöмась Строгановлö нiя местаэс. Отирыс государственнöйöсь вöлöмась, вотсö ыджытö вештöмась, но крепостнöй правосö абу тöдöмась. Строгановлöн муэс ордчöн куйлöмась, быдöс Иньва ладорыс вöлöма граплöн. Ёна изгиляйтчöма сiя татiсь мужыккез вылын. Лöсйывлöма быд тор понда, быдпырся вартлöма. Да и мужыккес неöтпырись паныт кутчисьлöмась, вермасьны мöдöмась. Да эд сарыс керлöма грапыскöт öтдор. Асьныт тöдат, оланыс кöркö сьöкыт вöлöма.

Строгановыс кылöма сыбöрын Пера-богатыр китрось йылiсь. Висьталöмась пö сылöн отирыс, кыдз Пераыс орöтас чепсö да грапсö ылöтас. Лöгасяс грап, ыстас ассис отирсö Пера-богатырöс кутны. Тшöктас сiя Пера-богатырсö дынас вайöтны, вийны мöдöма. Да мужыккес öддьöн радейтöмась ассиныс дорйисьнысö. Отирыс эд бурсö оз вунöт. Кöр граплöн йöзыс локтасö Пера-богатырöс кутны, мужыккес висьталасö Пералö. Сiя пышшас вöрö. Уна граплöн отирыс вöлöмась. Пера эз вермы бы нiйö. Сiйöн и пышшöма.

Пондас пышшавны грап отир шогъя. Куим год гöгöр сайласяс. Кöр граплöн отирыс пондасö вöтны, сiя пожум вылö каяс да дзебсисяс. Йылыс сiя пожумлöн паськыт уввеза, мортыс оз и тöдчы. Сулалöма эта пожумыс Чурак туй дорын. Парма йылас кöк кöкö, а Пера-богатыр пожум вылын тöждiсьö. Öтiк вöлöма бурыс — Перасö йöз öддьöн радейтöмась. Сiйöн радейтöмнас и олöма Пера-богатыр. Локтас деревняö, ойяс, отиркöт баитас, сьöлöмсö бурмöтас, сёян тор босьтас да бöр вöрас мунас.

Кöр граплöн отир дугдасö кошшисьны, петас вöлись Пера, локтас гортас. Гортас олöма Мизя воныскöт. Вöралöма да чериалöма Луп дорас. А вийöм звирресö да кыйöм черисö суседдэскöт янсöтлöма.

Пера-богатыр пöрисьмытöдз абу гöтрасьöма, а Мизяыс гöтыра вöлöма и челядьöс быдтöма. Гайнаись быдöс Мизёввес Мизя увтырись петлöмась. Сiдз мизёвсаöн и шусьöны.

Мизёвса вынаöсь да крепытöсь вöлöмась. Öтiкöн ош вылö ветлывлöмась. Вöвлöма, кин мизёвсаöс öбидитны пондас, шуасö сылö:

— Мый тэ ныкöт кутчисян. Нiя чудь поколеннёись. Эз вунöт Пера-богатыр йылiсь быдöс Перем му вылын отир. Да мыля вунöтас, кöр сы ним сьöртi и шуöны миянöс — пермяккез.

— Тэ юалан, мый сыбöрын Пера-богатыркöт лоис? Кытчö сiя мунiс?

Эта йылiсь стариккез то мый висьтасьöны: кöр пöрисьмасö, Пера-богатыр да Мизя мунасö Мöдгортö, парма пытшкö, кöда сулалö Луп ю дорас, да сэтчин и тувдöмась — иззэзö пöртчöмась.

Важын нiя мунасö Мöдгортаныс, уна ва эта кадсянь кывтас Луп юын.

И куйлöны изовöй богатыррез öнi Мöдгорт Пармаын и ласков тöввезöн да сöдз Луп ваöн ысталöны привет быдöнныслö, кин керö отирлö радось да шуд.