Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Каски-ХХ.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
3.09 Mб
Скачать

Баля баран да коза баран

Олöмась-вöлöмась баля баран да коза баран. Овсьöм нылö бура-чöскыта, да локтöма лёк лун — начкывны пондасö лöсьöтчыны.

— Вонöй, сьöд вурунöй, — шуö коза баран, — окота я тэныт эшö олыштны, веж турунсö сёйыштны да видззез кузя котрасьыштны?

— Окота, вонöй, руд гöнöй!

— Сэк пышшам гортсиным, мунам чочком югытiсь буржык олан кошшыны.

Кöзяин пурт кеслö-зудъялö, а бараннэс скок-скок да и петасö öтöрö да мича шор сайö скокъясö-чеччаласö.

Котöртасö, котöртасö — пемыт лоас. Кытчöкö эд узьны колö лöсьöтчыны.

Коза баран и шуö:

— Ноко, вонöй, сьöд вурунöй, кай кöз вылас да видзöт, мый одзаным тыдалö.

— Ог ме вермы кайнытö, вонöй, руд гöнöй. Тэ ачыт кай да видзöт, — шуö баля баран.

Каяс коза баран лапыт кöз вылö, видзöтö: ылын-ылын учалик биок дзуз видзö.

Лэдзчас коза баран да висьталас, мый аддзылiс. Думайтасö-керасö да иньдöтчасö сэтчин.

Вот мунасö, мунасö, кöин юр аддзасö, да оз босьтö, а бокö шентасö да бöра одзлань мунöны. Но и локтасö сiя биок дынöдз. Би гöгöрас кöиннэз сизимöн пукалöны да яй жаритöны, а уль коскаэсö вöрас шупкалöны.

Сулалöны бараннэс выскыр сайын да баитöны:

— Ми эд аддзылiм кöин юрсö этчинiсь, а мыля жö эг босьтö? Вот öнi жаритiм жö бы öтлаын.

Баля баран юрнас бериняйтö, киöн-кокöн вартö — оз тшöкты сэтшöм баснисö баитны. А коза баран сылö и шуö:

— Мун вай, вонöй, сьöд вурунöй, сiйö юрсö татчö. Мугсяс-керас мöдыт, да воштiсьны некытчö — ковсяс мунны. Вот и мунас да мöдiкö ваяс, учöтикö. Мöдпырся ветлас — бöра учöтикö ваяс.

Мунас коза баран ачыс да ваяс ыджыт юрсö. Петасö вöлись выскыр сайсис, би дынас сибöтчасö, кöин юрсö югытжык местаö пуктасö, мед быдöнныс аддзисö, што нылöн асланыс сёянныс эм.

Коза баран и шуö:

— Вай, вонöй, сьöд вурунöй, огö жаритö юрсö, а пуам. Ветлы-ко вала.

А баля баран полö муннытö да бытьтö дышöтчö. Вот и споритöны, вот и споритöны. А кöиннэс думайтöны: кытшöм пö эна сэтшöм звиррез, кöдна кöин юрресö сёйöны? Оз я пö мыйкö умöльö миян понда керö?

Шушкöтчасö-керасö ас коласаныс да öтiк и шуö:

— Вайö, воннэз, ме ваысла ветла.

Но, мунас сiя и öшас. Не ваыслö мунас, а ворожейка ордö котöртас да юасьö: мыся пö тоша-сюра звир аслас вонкöт миян вöрö локтiс?

Ворожейка ворожитö, кöин порогувтас виччисьö-дрöжитö, а коза баран да баля баран би дынас чидöны да ва кайöтiсьсö видöны.

Мунас ваысла мöдiк кöин да тожö öшас. Куимöт мунас нiйö кошшыны да бöра ворожейка ордö ендас. Сiдз и быдöнныс ворожейка ордö чукöртчасö.

Коза баран да баля баран кöиннэзлiсь яйсö чисто сёясö да пышшасö сэтiсь.

А ворожейка висьталас кöиннэслö:

— Бöб юррез тi вöлöмась! Тiян öмö яйыс ачыс корсьöм, да лэдзöмась: нiя эд коза баран да баля баран!

Кöиннэз чепöссясö бöбись котöртны вöрö. Локтасö би дынö — коза баранлöн да баля баранлöн дукныс абу. И нiя давай вöтчыны коза баран да баля баран сьöрö!

Котöртасö, котöртасö коза баран да баля баран, но кöиннэз дынiсь пышшыны оз вермö: кылöны ни, кыдз кöиннэз пиннезнаныс сяткöтöны, кыдз лэчыт гыжжезнаныс мусö гарйöны-резöны. И сэтöн пышшиссес казяласö окньöвтчöм-пöлiньтчöм пу. Коза баран уськöтчас сэтчин, турс-тарс пу йылöдззас кайыштас. А баля баран некыдз оз вермы: каяс, каяс, нильдас да пуч токо улö лэдзчас.

Кöиннэс сэтчö и локтасö. Баля баран кайыштас мыйкö вылына, коккес нильдасö да и берездасяс кöиннэс вылö.

А коза баран и горöтö пу йывсяняс:

— Вонöй, сьöд вурунöй! Кут нiйö, кут кöиннэсö!

Кöиннэс повзясö да и пышшасö вöрсис. А коза баран да баля баран и öнi олöны да кöиннэсö повзьöтлöны.

ОША-МИША ДА КУИМ СОЙ

Зэв важын оласö-вöласö мужык да инька. Вöласö нылöн куим ныв, куим басöк сой. Мужык лун-лун вильса керö, а инька ныввезнас горт гöгöрас уджалö.

Мунö асывнас мужык вöрö, а инькаыт няньсö оз ешты пöжавны, и сьöрас нем павжунсö босьтны. Мужык и шуö:

— Пöжалан няньтö да иньдöт меным нылыткöт.

— А кысь сiя тэнö аддзас? — юалö иньыс. Тыдалö, вöраинын эд олöмась, и туйес абу вöлöмась.

— Ме кöз уввез сырйышта да бöрсяням чапкала, ны сьöртi ась аддзас менö, — шуö мужык. А Оша-Миша кывзiсяс öшын увтас и быдöс этö кылас.

Мунас мужык вильса керны, лыссэз бöрсяняс чапкалас, а Оша-Миша öктас нiйö да гортланяс öтiкöн резас.

Сетас инька ыджытжык нылыслö нянь чöвпан, ырöш туис и иньдöтас айыс дынö. Нывка мунас, мунас и топ Оша-Миша дынö локтас. Оша-Миша панталас сiйö, синнэсö нитшöн да кöчвоньöн сайöвтас и аслас гортö нуöтас. Гортас тшöктас страпайтны нывкасö, а ачыс сы коста короб гöрддзас да гыччан бердö öшöтас. Пöжалас нывка шаньга-тупöсь да вердас Оша-Мишасö и ачыс сёяс. Сэсся Оша-Миша водас коробас да тшöктö онмöсьтны асьсö. Гыччöтö нывка да сьылö:

Узь жö, узь, Оша-Миша,

Узь жö, нёжтöм бöжа,

Узь тэ, чукыля кока.

Олiсö тай куим сой,

Да янсöтiс нiйö ош.

Тятьö-мамö горзöны,

Нывнысö виччисьöны.

— Нёжтöм эта сьыланыт, — шуö Оша-Миша. — То кыдзи колö сьывны:

Узь жö, узь, Оша-Миша,

Узь жö, басöк бöжа,

Узь тэ, волькыт кока.

Ме тэнö гыччöта,

Ме тэнö ланьтöта.

Сьылас этадз нывка, и Оша-Миша ланьтас. Петас нывка öтöрас, керку юр вылö каяс, видзöтö-кошшö ассис гортсö, да некöдöрын сiя оз тыдав.

Мужык рытнас локтас гортас, видö иньсö, мыля сылö павжунсö эз вайö. Висьталас иньыс, кыдз вöлi, и мужык вежöртас, што нывсö гусялiс ош. Но мый ни керан — абу дак абу. Тöждасö, тöждасö да водасö узьны.

Ашынас мужык бöра лöсьöтчö вильса вылö и тшöктö иньлö павжун ыстыны:

— Талун чапкала ньыв лыссэз, ась нывкаыс ны сьöртi менö и аддзас.

А Оша-Миша öшын увтас кывзiсьö да сералыштлö.

Мунас мужык вöрас, туй кузяс ньыв лыссэз колялас. А Оша-Миша бергöтас нiйö аслас гортланьö. Мунас шöрöт нылыс ны сьöртi и какраз ош киö сюрас. Оша-Миша нитшöн да кöчвоньöн сайöвтас сылiсь синнэсö и гортас нуöтас.

Страпайтасö кык сой берсясö, Оша-Мишаöс чöскыта вердасö и асьныс сёясö. Водас Оша-Миша коробас, гыччöтöны сiйö кык сой да сьылöны:

Узь жö, узь, Оша-Миша,

Узь жö, нёжтöм бöжа,

Узь тэ, чукыля кока.

Олiсö тай куим сой,

Да янсöтiс нiйö ош.

Тять-мам горзöны,

Ныввесö виччисьöны.

А Оша-Миша бöра ас мознас тшöктö сьывны:

Узь жö, узь, Оша-Миша,

Узь жö, басöк бöжа,

Узь тэ, волькыт кока.

Ми тэнö гыччöтам,

Ми тэнö ланьтöтам.

Сьыласö этадз кык сой, и Оша-Миша ланьтас. Петасö нывкаэс öтöрö, керку юр вылö каясö, видзöтасö-кошшасö ассиныс гортнысö, да некöдöрын сiя оз тыдав.

Мужык рытнас бертас гортас, тöдас, мый аркмис, да мый ни то керан — абу дак абу. Тöждасö, тöждасö да водасö узьны.

Ашынас мужык бöра вöрö лöсьöтчö мунны и тшöктö павжун иньдöтны:

— Ме чапкала талун кыдз улоккез, ась нывкаыс менö ны сьöртi аддзас.

А Оша-Миша öшын увтын кывзiсьö да сералыштлö.

Мунас мужык вильса вылö, кыдз улоккез бöрсяняс чапкалас. А Оша-Миша бергöтас нiйö аслас гортланьö, и нывка сюрас какраз ош киö. Оша-Миша сайöвтас нывкалiсь синнэсö нитшöн да кöчвоньöн и нуöтас гортас.

Страпайтасö куим сой шаньга-тупöсь, вердасö Оша-Мишаöс, асьныс пöттöдз сёясö. Сэсся пуксясö и бöра сьылöны:

Узь жö, узь, Оша-Миша,

Узь жö, нёжтöм бöжа,

Узь тэ, чукыля кока.

Олiсö тай куим сой,

Да пышшöтiс нiйö ош.

Тять-мам горзöны,

Ныввесö виччисьöны.

А Оша-Миша куимöтпырся ни велöтö сойесö, кыдз колö сьывнытö:

Узь жö, узь, Оша-Миша,

Узь жö, басöк бöжа,

Узь тэ, волькыт кока...

Сьыласö сiдз куим сой, ланьтöтасö ошсö, петасö öтöрас, керку юр вылö каясö, видзöтасö-кошшасö ассиныс гортнысö, да некöдöрын сiя оз тыдав.

Оласö, оласö сiдз куим сой ош ордын, сэсся Оша-Миша шуö:

— Страпайтö-ко, нывкаэз, буржыка да эшö керö сур-брага — ашын муна бурасьны тiян ай-мамкöт, и колö козин нылö нöбöтны.

Сiдз и керасö куим сой: пуасö-пöжаласö берсясö, ошыс пестерö медпöрись сойнысö пуксьöтасö, а вевдöрас страпнясö тэчасö. Оша-Миша кышалас спина саяс пестерсö да иньдöтчас мужык ордö миритчыны-бурöтчыны. Мунас, мунас, локтас мужык керку дынö, а сы вылö пон чукöр уськöтчас и давай сылiсь лядьвейесö летны. Оша-Миша чапкас пестерсö и сточма гортас гöнитас. Локтас гортас, нывкаэс юалöны:

— Бурöтiн я ай-мамнымöс, бурасин я воннэзнымкöт? Ош нылö шуö:

— Локтi тiян керку дынö, да уськöтчисö ме вылö воннэзныт — вирöдз вартлiсö и паськöмöс леш-вош орлалiсö... Ашын эшö ветла, поди раммисö ни. Да унажык козин нöбöта.

Ашынас пуасö-пöжаласö берсясö кык сой, шöрöт сойыс пуксяс пестерö, а учöтыс вевдöрсяняс козинсö тэчас. Босьтас Оша-Миша пестерсö пельпон вылас и мунас миритчыны-бурöтчыны. Мунас, мунас, локтас мужык керку дынö, а сы вылö бöра пон чукöрыс уськöтчас. Ош чапкас пестерсö и сточма пышшас сэтiсь. Локтас гортас и шуö:

— Но и лöгöсь тiян воннэзныт — керку дынас эз лэдзö сибöтчыны. Ашын лöсьöтö эшö унажык козин, медбöръяись ветла. — Ош оз и казяв зубытыссянь, кыным сой öнi сы ордын.

Асывнас чеччас медучöт сойыс одзжык, лöсьöтас, мый колö, чöвтчас да аслас паськöмö пасьтöтас гыр и сувтöтас сiйö öтöрас, медбы öшынсяняс ошыслö тыдалiс. Ачыс пырас пестерас, вевттисяс гöснеч-козиннас. Оша-Миша саймас, босьтас пестерсö и мунас миритчыны-бурöтчыны. Деревняас сы вылö пон чукöр уськöтчас. Ош чапкас пестерсö да вöрö пышшас.

Ме вöтчи, вöтчи сы сьöрö да чужйиси кöчкаö и сизимись онняюрöн бергöтчи да каскиыслiсь бöжсö вунöтчи.