Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Каски-ХХ.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
3.09 Mб
Скачать

Анькытш иванко

Пöрись гозъя сизимдас годöдз олöмась, а челядь абу вöлöмась. Öтпыр старука посöдзын горзö:

— Пöрисьми ни то, уджавны ог вермы, а челядь абу, сё аслым колö вöрöтчыны. Кыдз одзлань овнытö, мый сёйнытö? Сусеканым öтiк тусь эз кольччы.

Сы одзö усяс анькытш тусь. Старука босьтас сiйö да пуас анькытшовöй шыд. Сёясö старикыскöт шыдсö, и чожа мыйись старукалöн чужас зон. Сетасö сылö нимсö Иванко да нимкодь содтасö, вот и лоас сiя — Анькытш Иванко.

Старука шуас:

— Тэ, старик, сiйö пиат быдты, некинлö эн мыччав. Кыдз мыччалан кинлö, вермас вомдзасьны да кувны.

Висьталас этадз старукаыт да и кулас.

Старик куим год зонсö пиас видзас, сэсся куим жö год — гор вылын, куим год — керкуын, сэсся сизим год баняын быдтас. Быдмас зонка и оз и аддзыв öтöрсö да отирсö.

Öтпыр старик шуö зоныслö:

— Ме ог ни вермы уджавны, мун ыбсö гöр.

Зоныс одз асылöн каяс пар гöрны. Гöрöв-керас, сувтас вöвсö шоччöтны. Сэтчö сы дынö котöртас пон. Анькытш Иванко повзяс: кин пö сiя сэтшöмыс? — и пондас вöвсö юскыны, медбы гöрсö няридз вылö пуктыны да гортö гöнитны.

А поныс сы коста мöдöрö котöртас.

Зонка и думайтö: «О, сiя тай меись полö! Ме, тыдалö, сысся вынажык!» — и одзлань пондас гöрны.

Лэбтiсяс шондi, петасö лöдззез и давай гардчыны вöлыс гöгöрын, горöн дзингыны! Анькытш Иванко сайöвтчас гöр сайö да сэтчинсянь нёджжалö лöдззесö: киннэз пö нiя сэтшöммес, мыля лöга пиксöны?

Пуксясö лöдззес вöлыс вылö — повзяс: беда пö тай, вöлöс эд сёйöны! А кыдз пö ме бердö лякасясö?

Кутас да гöран шатьсö нюжöтас: ноко пö сёясö, озö шатьсö?

Лöдззес пышшасö, и зонка думайтö: «О, нiя тай меись полöны, ме, тыдалö, нысся вына» — и одзлань пондас гöрны.

Гöрöв-керас, и öтiк лöдз сы вылö пуксяс. Иванко вияс лöдзсö да эшö смевжык лоас.

Недыр мыйись нач шоныт лоас, и вöлыс бердö лякасяс унася-уна лöдз. Зонка ки вылас кепись кышалас да шлёп вачкас лöдззес кузя и быдса чукöр вияс. Кутас да лыддяс, кынымö вийис — сто лöдз! И дума пырас юрас: «Мый жö ме понда гöрны сэтшöм вынаыс? То тай öт киöн стоöс вия! Эмöсь пö богатыррез, дак и нiя сымданас оз вермö. Ме эд сэк богатырся-богатыр!»

Вöвсö юскас, доддялас няридзö, сы вылö гöрсö пуктас да гортас лэдзчас. Стариклiсь босьтас кузь косар, öшöтас бокас да мунас богатыррезöс кошшыны.

Дыр и дыр мунас — некин оз пантась. Локтас ю дорö, сэтöн стоб сулалö, сы бердö пöв кышалöм. Аддзас чочком сёй комок, гижас пöв вылö: «Мунö Анькытш Иванко, öт киöн стоöс виянко».

Гижас ассис нимсö да вуджöтас ва сайö.

Стоб дынас сибöтчöны кык богатыр. Вот нiя казяласö гижöмсö, лыддьöтасö да смекайтöны, кытöн мунö Анькытш Иванкоыс. А сiя казялас богатырресö да пышшö ни. Мöддэс вуджасö юсö да öддзöтасö вöввезнысö. Иванко думайтö: «Эк-ка тэ! Вöтасö кö, мый понда керны?»

Анькытш Иванколöн Пеганко умöлик да дженыт кока — ылö я сыкöт пышшан?

Вöтасö богатыррес, юалöны:

— Эн я аддзыв Анькытш Иванкоöс?

— Ме Анькытш Иванкоыс и эм.

— Дак мыля нö пышшан? Ло миянлö ыджытжык вонöн, öтлаын мунам.

— Кыдз тiянöс шуöны?

— Миянöс шуöны Поп зон да купеч зон. Ми пондам сарлiсь двореч босьтны.

— Но сэки муна, — шуас Анькытш Иванко.

Мунасö нiя сар двореч дынö, пырасö оградаö да вердöны вöввезнысö. Сар видзöтö öшынö и аддзö: чужöй богатыррез! А сылöн богатыррес вöлöмась жö, вот сiя и пондас öтiкö мöдöтны, медбы чужöйесö оградасис вöтлыны.

Казяласö этö куим богатыр да и баитöны:

— Кöда жö миян коласiсь сыкöт медодз пантасяс — ыджытжыкным али томжыкным?

— Мед пондöтас учöтжыкным пессьыны, — шуö купеч зон.

А учöтжыкыс — Поп зон, сiя и мунас сарлöн богатыркöт тышкасьны.

Мöддэс велöтöны сiйö:

— Тэ сiйö гатш пöрöт, пес да пес бытшöмик и вöвсö сылiсь татчö вайöт.

— Сiдз и кера, — шуас Поп зон.

Сарлöн богатыр петас оградаö, пуксяс вöв вылö да мунö вашöтны локтiссесö. Поп зон уськöтчас сы вылö, берездöтас вöв вылiсь гатш да вöлись сюяс мымда колö. Мöдыт и вöрзьöтчыны оз вермы.

Вöв сылiсь куим богатыр аслыныс босьтасö да виччисьöны, мый одзлань лоас.

А сар мöдöтас мöдiк богатырöс. Сы вылö уськöтчас купеч зон, монлалас бытшöмик, а вöвсö сьöрас вайöтас.

Сар лэдзас куимöт богатырöс да шуö: «Чужöй богатыррес китрайтчöны и сiйöн вермöны. Тэ видзöт, кыдз нiя керöны, да ны моз жö и кер».

Öнi колö пантасьны Анькытш Иванколö. Вот сiя и тöждö: «Нылöн вöввезныс бурöсь, асьныс вынаöсь, а ме мый? Но мед, пондылам».

Пуксяс Анькытш Иванко аслас Пеганко вылö и мунö паныт сарскöй богатырлö. Мунöв-керас да синнэсö чышъянöн кöрталас, мед не аддзыны, кыдз сiйö сарлöн богатыр вийны пондас.

А сарлöн богатыр казялас этö да думайтö: «То кыдз сiя китрайтчö!» — и тожö домалас синнэсö.

Вот пантасясö богатыррес. Иванко думайтö: «Но мыля нö юр кузя эзö сöтö?» Лэбтыштас син кöртöтсö и аддзö сарлiсь богатырсö кöрталöм синнэзöн. Сэк кыскас пуртöссис косарсö да кыдз сöтас богатырыс юр кузя — мöдыс чер-бар му вылö таралас.

Поп зон да купеч зон горöтöны Анькытш Иванколö:

— Пуксьы сы вöв вылö!

А вöлыс ыджыт, йöй, Иванко оз лысьт сы вылö пуксьыны.

Мöддэс горöтöны:

— Он пуксьы, дак кут да татчö вайöт! Иванко и кутнытö оз лысьт.

Сэк локтас сы дынö Поп зон да кутас вöвсö.

— Эта тэнат лоас, Анькытш Иванко.

Сарлöн богатыррес сэсся абу, и сар керас мир: богатырресö пыртас дворечö, потшшуйтас да тшöктас овны сы ордын. А мöддэслö мый? Олöны, юöны-сёйöны, нем оз уджалö. И вöввесö удöны-вердöны — нем буржыкыс оз ков. Иванколöн Пеганко сiдз вочмас, што пондас зурасьны. Öтпыр нельки Поп зонлö зурзяс бы, но Поп зон кутас сiйö голяöттяс да швырнитас-чапкас коромина вылö. Пеганко изводасяс, и сiйö сар конюшняö сэсся озö ни йöртö.

Анькытш Иванколö жаль Пеганкосö, сiя и горзö:

— Эттшöм бур вöв торкит! Öнi мый шуас айö?

— Эн жалейт вöвжугтö, баля кодьтö, — шуöны мöддэс. — Тэнат лоас сарскöй богатырлöн вöлыс.

Поп зон да Купеч зон сетасö Иванколö медбур вöвсö да велöтасö сы вылын ветлыны кыдз колö.

Оласö, оласö богатыррес, и сар кыдзкö шуас:

— Öнi, богатыррез, мунам мöдiк сарство босьтны. Тэ, Анькытш Иванко, богатыррес вылын ыджытжык, тэ и нуöт миянöс да тышкасьны пондöт.

Анькытш Иванко откажитчыны полö. Сiя пуксяс вöв вылö да и нуöтö мöддэсö.

Мунасö дыркодь и локтасö чужöй двореч одзö. А пырны оз туй: двореч бокöт ю котöртö, а мöд боккезас — стенаэз. Кыдз дворечас сюрöтчыны?

Виччисясö ойöдз, сэсся вöввез вылын уясö ю сайö. Вамасö да кöдзытöв лоас, и керасö биэз, медбы шонтiсьны-косьтiсьны.

Югдандор дворечись сар саймас и казялас би дорись богатырресö да думайтö: «Мый нö эта сэтшöмыс? Некин тай юсö эз вуджавлы, а эна вуджöмась да эшö би керöмась!» И лэдзас ыджытся-ыджыт пон, ноко мый пö пондасö керны локтiссес. Понсö казялас Анькытш Иванко: «Сiя эд миянлiсь няньнымöс быдöс сёяс!» Кыскас бисис öгыра пес да пондас вашöтны понсö.

Поп зон да Купеч зон шуöны:

— Миян ыджытжыкным эд воюйтö ни, а ми мый нö видзöтам! — и курмыштасö биа пессэсö да уськöтчасö поныс сьöрö. Дворечись сар шуас:

— Эта локтiс биа войско. Сiя сотас быдöс сарствосö, ежели кутчам сыкöт тышкасьны.

Сiя баитас аслас богатыррескöт, и нiя воюйтны оз кутчö, а сетчасö быдсöн дворечнас Анькытш Иванколö да сы ёрттэзлö. А нiя и öнi олöны-гажöтчöны да кыкнан сарствосö ас кипод увтын видзöны.