Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Каски-ХХ.doc
Скачиваний:
3
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
3.09 Mб
Скачать

Ленсювко

Старик да старука гор вылын рытйöны: старик нинкöм сьöкталö, старука кудель печкö, а югдöтö нылö сартас, гöбечас пешаö пешалöм.

Старука суныштас да чöрссö улö уськöтас. Лэдзчыны-кайны сылö сьöкыт, вот и чидö:

— Вöлi бы миян зон, дак мыччис чöрссö. А öнi кин мыччас?

Старик суныштас — нинкöмсö улö уськöтас да и шуö:

— Тэ, старука, томжык, лэдзчыв чöрсысла да нинкöмысла.

Лэдзчас старука улö, да не чöрсыс, не нинкöмыс некытöн абуöсь.

— Кытчö нö нiя лоисö? — дивуйтчö старука.

А кинкö пемытас, кытчö би югöрыс оз сидз, шуö:

— Нiйö ме сёйи.

— Кин тэ? — юалö старука.

— Ме — Лёнсювко, тэнат куделись уси. Кывзышт-ко менчим песняöс:

Ме куделись Лёнсювко,

Ме чöрс ньылыштi,

Ме нинкöм ньылыштi,

И тэнö, старука, ньылышта!

Висьталас сiдз — и кульк-мельк старукасö ньылыштас. Старик виччисяс, виччисяс, пешалас виль сартас да ачыс нинкöмысла лэдзчас и шуö:

— Кин эстöн ыжмалö?

А Лёнсювко сьылыштас сылö:

Ме куделись Лёнсювко, Ме чöрс ньылыштi, Ме нинкöм ньылыштi, Ме старукаöс ньылыштi, И тэнö, старик, ньылышта!

Висьталас сiдз — и кульк-мельк стариксö ньылыштас. Сэсся каяс гöбечö, пондас пешасö сартаснас ньылыштны да пык токо öзъяс и нач сотчас ачыс, а сы пытшкись ловйöн петасö старука чöрснас, старик нинкöмнас да пешаласö виль сартас. Пешаласö да одзлань пондасö рытйыны — старик нинкöм шваткö-сьöкталö, а старука шöрт виззьö-печкö. Поди и талун сё гор выланыс пукалöны.

Богатыр да кулан

Кöр эта вöлöма, ог тöд, а вöлöма даки. Олас богатыр сто год, да Кулан сы дынö локтас да и шуö:

— Кер аслыт гроб, кувны тэныт кад.

А богатырытлö абу окота кувны: саридз-океан сайын, сизим иган сайын эм пö мича нылiньöй, кöда виччисьö пö, кöр сiйö эта богатырыс лёк олансис мездöтас.

И шуас Куланыслö богатыр:

— Ме ог куж керны, а сэсся некинлö — мастеррес абу. Сэк Куланыс велöтас:

— Пöрöт ыджытжык сыспу, гарйы сэтiсь гробсö да вод гробас. А ме ашын локта и пöднала вевтнас. Да эн вунöт керны ёнжык асыккез.

Пöрöтас богатыр сыспусö, но оз гарйы, а керас кыдзовöй мотоуз, мед сiйöн жугöтны саридз-океан сайись сизим игансö да мездыны мича нылiньöйсö.

Ашынас локтас Кулан, юалö.

— Керин гробтö?

— Кернытö недыр, да ог тöд, мый кузяö. Видчас-керас Кулан да меръяйтас, мый кузяö орöтны пусö.

— Ашын бöра локта, мед гробыт готов вöлi.

Кулан мунас, богатыр орöтас пусö, гаръяс гробсö, ильöмись асыккез гардас, но оз вод гробас, а дорас лэчыт чер, мед саридз-океан сайись змейлiсь юрресö керавны.

Куимöтпыр локтас Кулан да эшö ёнжыка лöгасяс:

— Ме тэнö дыр эшö понда виччисьны?! А ноко вод гробас!

— А кыдз воднытö? Кöдöрö юр, кöдöрö коккез керны?

— Ок тэ, абутöм морт! — шуö Кулан. — Сё колö тэнö велöтны! Видзöт, кыдз колö водны, — и пырас гробас да нюжöтчас, кыдз кулöм, и киэсö морос вылас тэчас.

Богатыр клопкас-игналас гробсö вевтнас, асыкалас гардöм ильöмовöй яззэзнас да сюйыштас гробсö ыджыт керöс увтö.

Куимдас куим тöв да гожум богатырыс ветлöтас, саридз-океан сайись мича нылiньöйöс вайöтас, зонсö сы вылын гöтралас, внучекöс пестуналас да вöлись и лэдзас Кулансö гробсис.

Куимдас куим тöв да гожум некин му вылас абу кувлöма, и поппес сы коста отпевайтан молитвасö вунöтасö.

ТРИСАН

То тай мый вермö аркмыны чочком югытас — некöр он верит.

Олас-вылас трисан. Дорсяс сiя баринлö уна год, и пыр сiйö шуöмась трисан да трисан, а сэсся сiя и ним лоöм — Трисан. Дорсьöма бура-бытшöма, а барин сё видö сiйö, сё шуö, што етша пö уджалан, а сёян уна. И тшöктас бариныс кузнечсö дорсьыны ой и лун. А кузничаас гор саяс беспиян олас. Вот беспиянытлö и нелюбо лоас, мыля Трисан ой и лун кальскöтö, сылiсь пеллесö чанöтö да юрсö дурмöтö. И пондас беспиян досаждайтны кузнечтö: то калитöм бородок киас сюйыштас, то гырдззаас тойыштас, а Трисан и сöтас молотокнас аслас ки кузя.

Лöгасяс Трисан, горöтлö:

— Но шедан тэ, беспиян, меным — горпöдан тэись кера! А бесыт эшö öддьöнжык кешитчö, выживитö бы кузничасис Трисансö.

— Чапкы, — шуö беспиян, — ойся уджтö, сэк дугда ыжмавны.

Трисан шуö:

— Рад бы чапки, да не менам воляö — барин тшöктö. А паныт бариныслö мунан — юртö öштан.

Беспиян шуö:

— Ме отсала тэныт мездöтчыны сы дынiсь, ежели тэ эстiсь пыр кежö мунан.

— А кыдз отсалан?

— Мун гортат да неделя эн вовлы, а тэ туйö ме понда дорсьыны.

— Ладно. Дорсьы, ме кöть невна шоччися.

Мунас Трисан гортас, а беспиян объявленнё öшöтас: «Кузнеч Трисан кужö томтны пöрись отирöс». Ачыс пöртчас кузнечö и лун-лун кальскö-дорсьö.

Кыяасö виль юöрсö озыр отир и локтöны кузничаö Говвес, конешно, оз локтö: мыйлö нылö томмыны, кöр öтiк вексö öдва-öдва мырсьöны-чулöтöны?

Вот локтас öтiк барыня, шавгö бесытлö:

— Кер сiдз, медбы ме нывка вöлi.

Беспиян кватитас сiйö клёшшинас, дарсалас горас. Старука чиж-важ, чиж-важ — токо коскаэс кольччасö. Кватитас бес коскаэсö, кöньöсiсь ваö сюйыштас, а кöньöссис нывка петас.

И быдлаö кывсяс, што Трисан томмöтö пöрись отирöс. Тöдас эта йылiсь и барин, локтас да юасьö, былись я сылöн кузнечыс вермö томмöтны пöрись отирöс. А беспиян пиньласьö барин одзын, ошшасьö, што вермас сыись керны кöть зонкаöс, кöть кагаöс — кыдз тшöктас.

Öддьöн окота баринлö лоны дассизимвосяöн и сiдз бы часöт жö томмö, да полö: друг пö сотасö и нем сыись оз кольччы? И тшöктас барин перво ассис слугасö томмöтны. Беспиян сюйыштас слугасö горас, палитас, кыдз юр-кок, да ва кöньöсас тульскас, а сэтчинiсь петас зонка. Сэк согласитчас томмыны и барин. А беспиян сiйö тшöктас одзлань сьöм вештыны — кöть пö ме и тэнат роботник, а эттшöм уджсö весь оз позь керны. И эшö тшöктас расписка гижны, што барин согласнöй томмыны. И барин гижас расписка, сьöм сетас кузнечлö, а часы — слугаыслö видзыштны. А беспиян ушкас, ушкас горносö, кватитас клёшшинас баринсö да и зангас горас. Барин чиж-важ сотчас — нем оз кольччы.

— Овсис тiян баринлö, — шуас беспиян да вартсяс му бердас и пöртчас бесö.

Слугаэс повзясö — свят, свят! — и уськöтчасö кин кытчö. А беспиян мунас Трисан дынö, сетас сылö сьöм и казьмöтас уговор йылiсь. Трисан босьтас сьöмсö, мунас мöдiлаö да керас виль кузнича. И öнöдз сэтчин дорсьö.

Вот сiдз. И тэ öмтö осьтöн эн видз, а то томтасö и мöдпöв ковсяс олантö овны.