Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Каски-ХХ.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
3.09 Mб
Скачать

Вежöм челядь

Олöмась-вöлöмась кöркö пöрись гозъя. Вöлöмась нылöн куим ныв. Ыджытöсь ни ныввес вöлöмась. öтпырся пö лён летны мунöмась тракт дорись ыб вылö. Летöмась, летöмась да пуксьöмась шоччисьны, и пондöмась нiя бöрйыны аслыныс жöниккез.

— Ме вöралiсь сайö муна, — шуö медпöрись сой.

— А ме сапожник сайö, — горöтчас сэтчö шöрöт сой.

— А ме муна купеч сайö, — шуö медучöтыс. — Вая сылö куим челядь. Нiя менам пондасö зарниöн öтöрасьны. Эта коста тракт вылöт мунас купеч да и кылас нылiсь баснисö да аскöттяс думайтö: «Вот бы гöтрасьны сэтшöм нывкаыс вылын, мед сiя вайис челядь, кöдна зарниöн бы öтöрасьлiсö».

Локтас гортас купеч, баитас-керас айыскöт да и шуасö босьтны этö нывкасö. Ась пö не озыр, зато пö миян зарни тыр лоас. Ветласö корасьны, нывка согласитчас, и чулöтасö свадьба.

Оласö, оласö том гозъя, и шогмас нылöн ныв. Эта жö государствоын олöм пöрись ведьма. Сiя кылас эттшöм дело йылiсь да и вежас ойнас кагасö.

Чулалö год бöрсянь год, кага сё быдмö и быдмö. Купеч виччисьны ни оз вермы, кöр нылыс зарниöн пондас öтöрасьны. Но мымда бы эз быдмы нывка, зарнисö сiдз эз и мыччав. Лöгасис купеч, думайтö: «Бöбöтiс менö иньö».

Чулалас эшö куим год. Купечлöн инь чужтас эшö öтiк ныв. А лöг ведьма бöра вежас кагасö. Купеч виччисяс, виччисяс эта нывлiсь зарнисö, но сiдз нем оз и вермы виччисьны. Эшö öддьöнжык лöгасяс купеч, асьсö видö: и мыйлö пö ме токо гöтраси бöбöтчисьыс вылын.

Чулалас эшö куим год. Купечлöн инь ваяс зон, а ведьма оз ни веж кагасö. Зонка син одзын быдмö-нюжалö, а зарни тожö абу. Купеч совсем лöгасяс иньыс вылö и тшöктас бочкаö сюйыштны сiйö зоннас да чапкыны саридзö. Сiдз и керасö: сюйыштасö нiйö бочкаö да шупкасö саридзö.

Вот и тöждiсьö бочкаас инька, оз тöд, мый керны. А зон и шуö:

— Мый тэ горзан, мам? Вот ме быдмышта да кыдз вынсьöтча, сiдз и бочка пыдöсыс петас.

Дыр я, не я, ылö я, матö я нiя кывтiсö — огö тöдö. Зонка эшö быдмыштас да кыдз вынсьöтчас — бочка пыдöс ризя-вазя шедас. Петасö мама-зона берег дорö и озö тöдö, мый керны. Сэк зонка решитас мунны бур олан кошшыны, а мамсö коляс берег дорас. Мунас, мунас том зонка, панталас старикöс. Старикыс дзор и дзор ни.

— Кытчö тэ мунан, зонöй? — юалö старик.

Зонка быдöс висьтасяс, мый лоис сыкöт и мамыскöт. Старик сетас бедь-зорок да тшöктас бöр бертны берег дорас и öвтыштны бедьнас. Зонка аттьö висьталас бедьыс понда и бертас мамыс дынö. Кыдз öвтыштас öтпыр зорокнас — двореч ыджытся-ыджыт каяс, öвтыштас мöдпырся — сюöн амбаррез быдмасö.

Öвтыштас куимöтпырся — прислуга кысянь и лоас. Олöны нiя мамыскöт, некытшöм нужда оз тöдö. Токо мамыс оз вунöт аслас ныввез йылiсь. Да и зонкаыс сойес йылiсь казьтывлö. Öтпыр зонка и шуö мамыслö:

— Ме муна кошшыны сойезöс. Мам пöжалас кöвдöммез, тэчас котомка да иньдас зонсö туйö. Сьöрас сетас и зороксö. Мунас, мунас зонка, локтас керкуок дынö. Сэтöн олö старик, тошыс кузь и кузь да быдсöн дзор. Казялас старик том мортöс, юалö:

― Ылö я иньдöтчин?

— Муна ме ылö, кошша сойезöс, — паныт шуис зонка.

— Мун, мун. Локтан яма дынö, босьт кузь потш да лэдзчись ямаас. Сойет тэнат сэтчин. Мамыт дынiсь гусялiс нiйö ведьма, кöр шогмисö, а ны туйö колис ассис ныввесö. Öнi сойет олöны змей сарствоын, му пытшкын.

Аттьö висьталас том морт, лэбтыштас котомкасö пельпон вылас и иньдöтчас одзлань.

Мунас, мунас, локтас пыдын яма дынö. Казялас матiсь кузь потш, босьтас сiйö да и лэдзчас пемытiнö. Лэдзчисяс, лэдзчисяс дыр да сувтас му вылö. Пондас сiя жагöник мунны змей сарствоöт маласьöмöн — нач пемыт. Мунöв-керас — югытiнö петас. Токо ештас тальччыны югытiнас, сэтчö ыджыт змей сы вылö уськöтчас. Öмсис змейлöн би петö. Зонка кватитас зороксö да кыдз öвтыштас-сöтас — змейлöн сэтчö юрыс и таралас.

Вот одзлань мунö зонка. Локтас гажа керку дынö. Сад быдмö керку гöгöрас. Пырас керкуас, сэтчин нывка басöкся-басöк пукалö. Дивуйтчö нывкаыс, кыдз том зонка му пытшкö вермис шедны. Эд морт родiсь некин пö эшö эз на сэтчö вовлы. Зонка кыскас котомкасис кöвдöммесö да потшшуйтас нiйöн нывкасö. Нывка сёяс нiйö да и шуö:

— Кытшöм чöскытöсь! Сёйи нiйö да кыдз роднöй мамöс аддзылi.

Сэтöн зонка висьтасяс быдöс правдасö. Висьтасяс, што сiя кошшö сойсö важын ни. Тöдасö öтамöднысö соя-вона, синваэзныс радсяняс петасö. Пондасö думайтны, кыдз пышшыны аслыныс да мöд сойнысö му пытшкись кыскыны. Думайтасö-керасö, нем оз вермö думайтны и узьны водасö. Ашынас босьтас нывка змейлiсь зарнисö, зонка босьтас ассис котомкасö да зороксö и мунасö кошшыны сойнысö. Мунасö, мунасö — бöра пемыт лоас, нем оз тыдав. Дыр я, не я сiдз маласьöмöн мунасö, да сёжö локтасö югытiнö. Токо ештасö петны югытiнас, сэтчö бöра кысянь и локтас борда змей, да кык юра. Кватитас зонка зороксö да кыдз öвтыштас-сöтас, сiдз змейлöн öт юрыс торйöн и лэбзяс. Но ачыс змейыс оз кув, мöдпырся уськöтчас зонка вылö. Зонка бöра кыдз вурыштас зорокнас — мöд юрыс змейлöн таралас.

Мунасö соя-вона одзлань и чожа локтасö эшö гажажык керку дынö. Пырасö, а сэтчин нывка эшö басöкжык первöйысся пукалö. Висьтасясö-юасясö öтамöдныс йылiсь и тöдасö, што нiя соя-вона. И сэк мöд сойыс тожö тэчас змейлiсь эмбурсö котомкаö, и быдöнныс иньдöтчасö туйö. Мунасö-мунасö, локтасö яма весьтö. Медперво учöт сойыс каяс потш кузяс вылö, сыбöрын — ыджытжыкыс, а медбöрын — вонныс.

Мунасö нiя мамныс дынö, а мамныс аслас синнэзлö оз верит, што сылöн быдöс челядьыс ловьяöсь. И пондöмась нiя овны бура-бытшöма, быдöс нылöн лоас. Кылöм эта йылiсь купеч и баитö:

— Ветла кöть видзöтны, быль ли, не ли отирыс баитöны.

А зонкаыс эта коста зорокыс отсöтöн керöма саридзас стена, медбы купечыс эз вермы нельки казявны саридз вывсянь нылiсь дворечсö. Öнöдз пö сiдз олöны, горё оз тöдö. А купеч унаись мöдöм эшö вовлыны бы, да стенаыс мешайтö.