
- •Пытшкöс
- •Вöрпи да пода йылiсь
- •Шыр да пышкай
- •Вельмöм шыр
- •Панöм нинкöм
- •Кöин-лекар
- •Кыдз старукаöс ош лечитiс
- •Баля баран да коза баран
- •Ош да мужык
- •Палитöм мыр
- •Ош ордын срокын
- •Бöжись ви
- •Руч да кöчпияннэз
- •Туран ырöш
- •Кимось йылiсь
- •Старик да вöрись
- •Сяпарись ваней
- •Бишедтан да чуддэз
- •Ваня - бöб зон
- •Кама иван
- •Куим зарниовöй юрси тылöп
- •Кабморт
- •Рытко, ойко да асывко
- •Иван мужыкпиян
- •Сар адмон, сылöн зон да оров зарниборд
- •Иван саревич (1)
- •Иван саревич (2)
- •Мича марпида
- •Лёгостай
- •Зонка читкыля юр
- •Шыр да кеня
- •Кам ордö била
- •Гусялöм сойез
- •Куим сой
- •Зарни яблоня
- •Иван саревич да мича ныв
- •Илля муромеч да шатёр-богатыр
- •Вежöм челядь
- •Савдатлöн инь да сылöн зарни челядь
- •Обороника
- •Рака козиннэз
- •Тёпок да бабылiньöй
- •Кöртовöй вöлок
- •Ошвердас
- •Бöб öмель
- •Сунис моток
- •Нылочка да еги-баба
- •Гона да öмека
- •Легонтай, легонтай
- •Певрунь
- •Вöралiсьлöн диво
- •Быдса чудо
- •Повзьöтчан керку
- •Кум да кума
- •Зарни сюр
- •Зарни кöш
- •Кыдз вöрдядь мыжйис инькаöс
- •Вöрись кульлöн отсöт
- •Мыйсянь китöмлöн киыс быдмис
- •Лёк туннэз йылiсь
- •Ленсювко
- •Богатыр да кулан
- •Умöлик мерин
- •Чöвтöтовöй дубаса ныв
- •Анькытш иванко
- •Шуд кошшиссез
- •Нывкаэз йылiсь каски
- •Иван да пров
- •Петра-сар, савдат да розбойниккез
- •Озыр жöник сайын
- •Мортсёйись инь
- •Грек шедтiссез
- •Яньки, паньки да ваньки
- •Мывкыда воннэз да бöб иван
- •Бöб зонпиян
- •Ай да сылöн куим зон
- •Тöдiсь доктор
- •Озыр корасись
- •Дышкучик
- •Кыдз данько бурлачитiс
- •Сизимок
- •Мывкыда митей
- •Кыдз мужык дзодзоггезöс янсöтiс
- •Китрöй мужык
- •Кытчö ветлiн да мый аддзылiн
- •Куим вон
- •Кыдз зонка би кошшис
- •Не поп, не чорт
- •Горш попаддя
- •Поп да срошнöй
- •Тыра курöг
- •Кöчкыйись да поп
- •Бöбсялöм поп
- •Кöбыла кольттез
- •Вöралiсь опонь да барин
- •Зимогор
- •Дыш олёнушка
- •«Ёгортан курöтан...»
- •Асныррез
- •Некывзiсь сапоггез
- •Юкмöсын тэсь
- •Мöдiк кудымкар
- •Туй вылын öшынок
- •Гузи да мези
- •Кыдз овдя пиканалiс
- •Потя да потика
- •Дзирыт пельняннез
- •Чочком колпака морт
- •Кыдз епаöс кöч велöтiс
- •Донтöмик пятаккез
- •Атрапей
- •Кыдз сёйис, сiдз и уджалiс
- •Таратайкаын поп
- •Елесько
- •Нёль вон да пишаль
- •«Эн керась ― усян!»
- •Нинйöм чаркиэз
- •Старик да старука
- •Нинкöм да налевка
- •Пöв нинкöма мужык
- •Комиöн буржык
- •Вежа висьттэз
- •Кысянь светас лоис му
- •Кыдз шогмис му
- •Шогмöма вöв коколись
- •Кыдз шогмöм кама му
- •Пера да зарань
- •Шондi да тöлiсь
- •Мыйсянь сюыс öтiк роза, öтiк шепа
- •Мыля ид шепыс дженыт
- •Мыля ошыс дженыт бöжа
- •Кыдз коми йöзсö пыртöмась
- •Кыдз шогмöмась антипина да паршакова деревняэз
- •Кыдз шогмöма кама ю
- •Вына отир, атаманнэз
- •Матрёна - вына инь
- •Кудым ош
- •Пера-богатыр
- •Кыдз пера да мизя олöмась лупъя дорын
- •Пера-богатыр да вöрись
- •Пера-богатыр да вакуль
- •Кыдз пера-богатыр вермасьöма змейкöт
- •Кыдз пера-богатыр отсалöма роч войсколö вермыны идолишшоöс
- •Кыдз пера-богатыр пессьöма грап строгановкöт
- •Пера да мизя йылiсь
- •Полюд да колчим
- •Юкся, пукся, чадз да бач
- •Богатыррес вольвылын вöлöмась
- •Онтип богатыр йылiсь
- •Чучкарской богатыррез
- •Майко да кудымко
- •Богатырка
- •Кыдз дзуздя розбойниккёзöс вашöтöм
- •Войсколöн атаман
- •Ермак атаман
- •Ермаклöн медодзза бой
- •Пугачов йылiсь
- •Камид атаман йылiсь
- •Воддя кузя бунт
- •Куим вон-богатыр
- •Чудь, важ отир
- •Чудляна
- •Чуддэз да чарла
- •Тшак увтiсь морток
- •Учöтик мортоккез
- •Медодзза отир
- •Важжес — ыджыт отир
- •Асьнысö вийöмась
- •Мунасö мöдлаö
- •Пуста деревня
- •Сьöд чукча
- •Медыджыт ен
- •Чучкöйлöн аслас сёрни
- •Быдöс дозмукöн торксьöмась
- •Важжес мыжйисьöны
- •Мыжйöм морт
- •Коми чуддэз
- •Одзза мортлöн коктуй
- •Чучкöйез пышшöмась розбойниккез шогъя
- •Тöдтöм йöзлöн горт
- •Розбойниккез, кладдэз
- •Ыджыт керкуись розбойниккез
- •Виясö бичулиöн
- •Розбойниклöн сьöлöмыс сьöд
- •Костымчи
- •Кык ыджыт клад
- •Розбойниккезлöн пыж
- •Иньва дорись клад
- •Пыжтыр зарни
- •Кладыс кöчöн мыччасис
- •Петöма ачыс
- •Лöз вöла караульшик
- •Кладыс не быдöнлö сюрö
- •Сказзэз
- •Бытшöм морт
- •Кин пармаö вайис бур олан
- •Чудвисьттэз
- •Суседкоэз
- •Суседко
- •Печкись суседко
- •Гидйись суседко
- •Кинкö мыччасис
- •Мешайтчöма чернильнича
- •Курöггезöн шупкасьö
- •Öтöрись чуддэз. Боболлез
- •Баняын блазнитiс
- •Пукалiкö
- •Сiсь чурка
- •Вежöм зонка
- •Пывсянiсь чуд
- •Мöс картаись чуд
- •Öвин васька
- •Кутор чуд
- •Умöль места
- •Чуд дозыляйтiс
- •Кöрт кокаэс мырддясö
- •Чоморлöн стан
- •«Мун чомору!»
- •Луншöрика
- •Луншöрика-обороника
- •Ваись, нюрись куллез
- •Кульпиян
- •Шулькун
- •Сакасикö
- •Куллезлöн свадьба
- •Тыись вакуль
- •Васö оз лэдз босьтны
- •Ва дорись нывка
- •Калян рöдiсь нывка
- •Вöрись чуддэз
- •Биа öма тупыль
- •Сотчан турунъюр
- •Лешачика дюттьöтöма
- •Тшакъявтöн чудитчис
- •Вöрисьлöн керкуын
- •Вöр кöзяин
- •«Вöр дорын олöм сторож…»
- •Вöрись дядько
- •Лешак да лешачика
- •Синкымтöм матшка
- •Вöрись инька
- •Абу вермöм диктыны
- •Вöрисьыс кежöтлöма
- •Пон сёйись
- •Лешак нуöтлöм
- •Ыджытжык
- •Бедьыс мöдлаö нуöтiс
- •Лешачика кыскалöма
- •Вöрын олiсь инька
- •То ыджыт, то учöт
- •Пон кучика вöрись
- •Гитлерка
- •Вöрисьлöн инь кодь
- •Вöрись ордын
- •Дядькалöн пестуння
- •Пугырнюрись кöзяин
- •Митрофан митрофановичлöн тётка
- •Дявлöн туй
- •Мыйсянь чегис кок
- •Тöдiссез, тшыкöтчиссез
- •Петя-балаган
- •Мужык мунöма турунла
- •Тшыкöтöм свадьба
- •Тöдiсь тшыкöтö свадьба
- •Кинас аддзö
- •Мöдiк висьтассэз
- •Мам кай вештiсьöма
- •Ошлöн инька
- •Микайыв пиян икота
- •Икотаэз
- •Еннэз риксьöны
- •Оз лэдз чилькöтчыны
- •Кулöммес ловъяэслö отсалöны
- •Змея нимасис
- •Мырыв да кöкöв
- •Торокан пышшö
- •Югыт турун
- •Курöг празьник
- •Öшмöссэз
Кабморт
Пöрись гозъя öкмысдас годöдз олöмась, челядь нылöн абу вöлöмась — некинлö и ва удны. Старука и шуö öтпырись:
— Керин бы, старик, меным виль каб. Пуктi бы сiйö зыбкаö да дюттьöтны пондi, сё бы гажажык вöлi — бытьтö кагаöс гыччöта.
Старик керас кабсö, и баб гыччöтны пондас. Лун гыччöтас, кыкö гыччöтас — кабыс ловзяс, кагаö пöрас и сёйны пондас корны. Вердас сiйö старука сюрись йöлöн öтпыр — кагаыс зыбкаас оз понды тöрны. Чеччöтас баб сiйö зыбкасис, пызан сайö пуксьöтас, тёритöм кушманöн вердас — зонка эшö ыджытжык лоас. Старука зонкасö ырöшöн юкталас — зонка сажень сувда быдмас и шуö:
— Мун, тятю, дорöт меным витдас пуд сьöкыта чер, а тэ, мама, мун деревняэзöт да öкты сто аршин дöра.
Старик мунас заводö (кузнеччес эд сы ыжда черсö оз вермö дорны), дорöтас черсö и куим вöлöн öдва ваяс. Старука кытшöвтас дас деревня и öктас сто аршин дöра.
Кабморт тшöктас мамсö дöрасис вурны мешöк. Старука неделя вурас — вурыштас мешöксö. Кабморт сэтчö волыссэз лöсьöтас, босьтас мешöксö да черсö и мунас удж кошшыны.
Локтас озыр мужык ордö, юасьö, оз я колö сылö роботниккез.
— Менам вот сю вартны эм, он я кутчы? — шуö мужык.
— Мыля не сiдз! — висьталö Кабморт. — Верма вартны.
Медалас озыр мужык крестянасö сю ваявны ыб вылiсь. Дас кык вöлöн сюсö ваялöны да пöрлалöны гуна долонь вылö. Кабморт паздыштас чер обукнас вайöм сю кузяс — сюыс паськалас токо, мöдпырся паздыштас — сюыс быдсöн тöлöтсяс, куимöтпырся паздыштас — сюыс амбар сусекö гизь киссяс.
Озыр мужык рад не рад, ошшасьö иньыслö: бур роботник пö сюрис — дас кык вöлöн пö ог ешты сюсö ваявны, а сiя вартö, и тöлöтö, и сусекö пö ачыс сюсö пуктö. Мый пö токо уджыс понда босьтас.
А иньыс шуö:
— Тэ перво юав, мымда босьтас, а вöлись и ошкы. Юалас мужык, мымда босьтас Кабморт удж понда.
— Да мый унасö, — шуö Кабморт. — Сетан кö сымда, мымда вывтам верма нöбöтны, и ладно.
«Уна я сiя вывтас нöбöтас, — думайтö мужык. — Квать пудся унажык оз нöбöт».
Лунтыр вартас Кабморт, и рытнас сюыс вартсяс. Мунас кöзяиныс дынö, шуö:
— Но вештiсь инö, мужык, уджö понда. Курав-ко тэ этiя кöзичкаö сюсö, — и сетас сылö мешöксö, кöда сто аршин кузя дöрасис вурöма.
Кöзяин öтiк закромись куралас — мешöк оз тыр; мöдiкись — бöра оз тыр; куимöтiсь — тырас мало-дело.
Кабморт чапкас мешöксö пельпон вылас, черсö коскас сюйыштас и мунö гортас.
Жаль лоас мужыклö сюыс, и сiя домйылiсь лöг понсö лэдзас — пурас пö кокпетаэсö, дак чапкас мешöксö... Поныс, дзик тшыг кöин, уськöтчас Кабморт вылö. А Кабморт кватитас понсö да черыс дынö коскас сюйыштас — пригодитчас пö поди.
— Ак тэ! — лöгасяс мужык да лэдзас жеребечсö: ась пö таляс-курччалас розорительсö. Но Кабморт кватитас жеребечсö конувтас и мунö одзлань. Сэк мужык лöг и лöг порозöс лэдзас: сiя пышналас пö кынöмсö и кишкаэсö лэдзас. А Кабморт и порозсö конувтас сюйыштас да сьöрас нöбöтас.
Локтас Кабморт гортас, черсö посöдзö пуктас, вöвсö картаö йöртас, порозсö яй вылö начкылас, сюсö изас, а понсö домйылö пуксьöтас. Öнi нянь эм, яй эм и доддявны лоас кинöс.
А озыр мужыклöн лöгсяняс öмыс пиньöвтчас, и сё думайтö, кыдз бы вештiсьны Кабморткöт. А иньыс и шуö:
— Ысты тэ сiйö пес вайны ыджыт вöрö. А сэтчин чочком ош олö. Сiя некинöс вöрсис ловйöн оз лэдз.
Вот озыр мужык и корас дынас Кабмортсö да тшöктас ассис пара вöв доддявны и песла ветлыны. Доддялас озырлiсь буржык вöввесö Кабморт, босьтас черсö да каяс вöрö, кытчö кöзяиныс висьталiс, öт додяс ачыс пукалö, а мöдас некин абу — погоннöй вöлыс. Пырас пыдöжык вöрас, аддзас кöс пу, пöрöтас, орлалас, кыкнан додьсö песöн тыртас. Сэтчö чочком ошыс локтас да и шуö:
— О-о, ачыс тай сёяныс ме дынö локтöма, павжнайтны инö колас. Лок матöжык, зонка, тэсянь пондöтча.
— А тэ перво одзись вöвсö сёй, а вöлись и менö.
Сёяс ош вöвсö, кынöмсö малалö, тырппесö вильöтö. Кабморт кватитас черсö да вурас да вурас ошсö и доддялас одзись додяс. Ош ав-ав да ножö котöртны, ножö гöнитны — мöд вöлыс öдва ештö сы сьöрын.
Локтас Кабморт озыр мужык ордö, ректас пессö, пырас керкуас да юалö, кытчö вöввесö йöртны. А мужык сылö: йöрт пö öтлаö мöддэскöт.
Сiдз и керас Кабморт да мунас гортас. Кöзяиныс саймас ойнас, а картаас вöввес токо ив да ив зурасьöны-курччасьöны, и думайтö: вайöтiс эд пö, тыдалö, Кабмортыс жеребечсö, кöдö сы вылö лэдзлi. Петас видзöтны вöввесö, а нiя чисто кулöмöсь. Вежöртас мужык, што Кабморт ошсö картаас йöртлiс, и эшö öддьöнжык лöгасяс роботникыс вылö, бöра думайтö, кыдз бы сыкöт вештiсьны.
А иньыс бöра и велöтö:
— Ысты тэ сiйö ой кежас мельничаö, сэтчин эм Куль, сiя и джагöтас вражинасö.
Куралас кöзяин десяток мешöкö песöк и корö Кабмортсö:
— Кер ме понда эшö öтiк дело: доддяв жеребечтö, ветлы таой мельничаö изыштны.
— Мыля не сiдз, — шуö Кабморт, — ветла, изышта.
И доддялас рытнас жеребечсö, босьтас озыр мужык ордiсь мешöккесö да мунас мельничаö.
Кисьтас кöшас песöксö, лэдзас мельничасö и гырскö-изö. Сэтчö и петас Кульыс да юалö:
— Тэ мыля менам мельничаöн изан? Кин тшöктiс?
— А кин тiян медыджытыс татöн? — Юалö Кабморт. — Ме бы сыкöт баитышта.
Чеччöвтас-локтас сэтчö медыджытыс, а Кабморт кутас сiйö бöжöттяс да кыдз паздыштас да паздыштас изын бердас — Кульлöн сюррес чегласясö, и ножö сiя кеймисьны пондас:
— Эн стрöйды менö, Кабморт, кор, мый тэныт колö, — быдöс сета.
— Вай, — шуö Кабморт, — додьтыр крупчатка пизь да мешöктыр зарни — сэк лэдза.
Тшöктас Куль аслас увтырлö петкöтны пизь, а зарниыс пö абу. Кабморт желльыштас Кульсö изын бердас — куим пинь чегöтас лёквирлiсь.
— Сетö, сетö сылö зарнисö! — чирзö Куль аслас увтырлö, — а то сiя быдöннымöс вияс!
Кула-кола, кула-кола бергöтöны-соровтöны Кульпияннэс мельнича увтас — кошшöны зарнисö, а Кабморт Кульсö бöжöттяс видзö, кöсйöмсö виччисьö.
Вот ваясö сылö быдса мешöк зарни, и Кабморт лэдзас Кульсö да пизьнас и зарнинас мунас гортас.
Мужык ашынас кылас, што Кабморт ловъя — юрсисö лöгсяняс летö. Но кыдз жö пö сыкöт вештiсьны одззасяыс понда. Быдöс пö зарниöс видза, да сёроно сiйö светсис выживита: медала пö кинöскö, мед вияс сiйö.
Кылас этö баснисö Кабморт и шуас айыслö:
— Петав-ко деревняас да висьтав, што ме кулi.
Ачыс водас гор вылö да и куйлö, оз и вöрзьöтчы. Кывсяс озыр мужыклö, што сылöн розорительыс кулiс, тшöктö роботниккесö чожжык керны ёнжык гроб: дзебны пö колö эд Кабмортсö. Вот керасö гробсö, пуктасö сэтчö Кабмортсö и могильникö кыскасö, яма гаръясö — дзебны лöсьöтчöны. А озыр мужык сэтöн жö ветлöтö, дзебиссесö тэрмöтö. Вот и гробсö ни лэдзны лöсьöтчасö, но сэтчö Кабморт чеччас да кутас озыр мужыксö, гробас сюйыштас да ямаас гробсö чапкас.
Сэсся озыррес эта деревняын эз лоö.