Тақырып 5. Кәсіпорынның негізгі капиталы

Сабақтың мазмұны: Негізгі қор- өндіріс үрдісіне бірнеше рет қатысатын, өзінің бастапқы құнын сақтай отырып, дайын өнімге бірте-бірте бөлектеп ауыстыратын өндірістік қордың бір бөлігі.

Негізгі өндірістік қор бірнеше тәсілмен бағаланады:

1.Бастапқы құны бойынша негізгі қорды іске енгізу уақытымен.

2. Қалпына келтіру құны бойынша.

3. Қалдық құны бойынша, яғни тозуды ескере отырып бастапқы және қалпына келтіру құны бойынша.

Тапсырма 1. Құрал ­ жабдықтың көтерме бағасы 1995,1 мың теңге, тасмалдауға кеткен шығын 5%, монтаж көтерме бағаның 7% құрайды.

Жалпы амотизацияға бөлінулер 9% күрделі жөндеудің амортизациялық мөлшері ­ 4,2%. Құрал ­ жабдық 7жыл пайдаланады. Құрал ­ жабдықтың бастапқы және қалдық құнын есептеңіздер.

Тапсырма 2. Негізгі өндірістік қорлардың қалдықтық құнын есепте, егер негізгі өндірістік қорлардың бастапқы (баланстық) құны (Фб) 20 мың тенге, ал жұмыс істеу мерзімі (Тсл) 10 жыл болуы тиіс. Қондырғының нақты жұмыс істеу мерзімі 7 жылға тең болса.

Тақырып 6. Шикізат, материалдық және отын энергетикалық ресурстар

Сабақтың мазмұны: Қазақстан Республикасында кездесетін шикізат, материалдық және отын энергетикалық ресурстар, және оларды тиімді пайдалану жолдары

Тапсырма 1.

Судың сапасына байланысты тұрақты тиім алынбай, ол тұрақсыз жылдық немесе маусымдық сипатта болса, онда тиімді рента деуге болмайды. Мысалы, күріш алқаптарын суғаруға пайдаланылатын су қоймасын алайық. Гидрогеологиялық жағдайға байланысты су көлемі, соған сәйкес суды пайдалану әр жылда әртүрлі болады. Суарылатын аудан 100 га, 1ц күріштің бағасы – 40 теңге, 1 га жұмсалатын шығын 600 теңге деп алсақ, дақылдың өнімділігі (түсімі) суғаруға байланысты әртүрлі болады.

Жыл	1	2	3	4	5	6	7	8
Жылдық су пайдалану мың м3/га	6	6,5	7	7,5	8	8,5	9	9,5
Өнімділігі ц/га	18	20	21	22	24	25	23	22,5

Кестеден байқағанымыздың суғарудың оптималды шамасы гектарына 8,5 м³ болғанда су жоғары өнімділікке қол жеткен.

Оптималды шамада суғарғанда су жоғарғы тиімділік (40х25-600)= 400.000 т.г .

Суғару мөлшерін арттырғанда (40∙22,5 - 600)∙1000=300 000, 100 000 тг жоғалтамыз.

1 га суармалы егістікке шақанда, орташа жылдық, дифференциялды тиім 300 теңге. Осы шамадағы тиім ғана рентаны көрсетеді.

Тақырып 7. Айналым капиталы

Сабақтың мазмұны: Өнеркәсіптік кәсіпорынның айналымындағы құралдары деп сол кәсіпорынның айналымы өндірістік қорлары мен айналым қорларына толтыратын ақша құралдарын айтамыз.

Тапсырма 1. Болаттан дайындалған бұйым бөлшегінің таза салмағы – 211,64 фунты., болатты жұмсау мөлшері – 108 кг. Жылына 3000 бұйым шығарылады. Болатты тоқсанда бір рет жеткізу жоспарланған. Көлік запасы – 2 күн. Болатты пайдалану коэффициентін және өндіріс запасының көлемін анықтау керек.

Тапсырма 2. Өткен жылы шығарылған трактордың қуаттылығы 110 ат күшін құрды, ал оның салмағы 3,56 т. Биылғы жылы тракторды келесі көрсеткіштермен шығара бастады: қуаттылығы - 150 ат күші, оның салмағы бұрынғы базалық модельмен салыстырғанда 10%-ға көбейді. Жаңа модель мен ескі трактордың салыстырмалы материал сиымдылығын анықтау керек.

Тапсырма 3. Жылдық өнім шығару көлемі 10000 бірлік, бұйымның өзіндік құны – 80 теңге, бұйым бағасы 25% өзіндік құннан артқан. Айналым құралының ортажылдық қалдығы – 50000 теңге; бұйымды дайындау циклінің өндірістегі ұзақтығы – 5 күн; аяқталмаған өндірісте шығынның өсу коэффициенті – 0,5 белгілі болған жағдайда кәсіпорында айналым құралының айналымдылығын, өндірісте аяқталмаған айналым құралының мөлшерін анықтау керек.