Каз тарихы гылым жане оку пәни ретінде. Қаз тарихынын деректеи мен тарихнамасы.

Бүгінде Қаз. өз тарихында күрделі бетбұрыс кезеңін бастан кешіріп отыр. Респ. Тәуелсіздік алып, дүниежүзілік қоғамдастық таныған егеменді мемл.-ке айналды. Жаңа азаматтық қоғам ж-е президенттік басқару нысанындағы демократиялық мемл. дүниеге келді. Жаңа әлеуметтік саяси ж-е экон-қ шындықтар Қаз. Халықтарының сана сезімін өзгертуде. Дүниеге, қоғамға, халықтың тарихына көзқарас өзгеріп келеді. Ұлттық сана-сезім, ал сонымен бірге Отанымыздың шыншыл да ақиқатты ғана айтатын тарихына деген ынта-ықалас та қауырт өсті. Болып жатқан өзгерістерге өткен кездерден ұқсастық іздестіріліп, қазіргі заманның күрделі проблемаларын шешу жолын табуға талпыныс жасалуда. Осындай жағдайларда Қаз.-ның тарихи өткен жолының объективті, идеялогиялық конъюнктурадан ада көрінісін қалпына келтіру халықтың тарихи зердесін қайта түлетудің негізі, ұлттық бірлікті қалыптастырудың, азаматтылық пен елжандылыққа тәрбиелеудің аса маңызды факторларының бірі болып табылады. Қаз. Тар-ң міндеті өзін түркі халқының қара шаңырағы – Қаз.-ды өзінің отаны, елі, сол мемл.-тің патриоты боламын деген адамға осы жерде кімдердің мекен еткенін, олардың тұрмыс-тіршілігін, әдет-ғұрпын, солардың салт-дәстүрін, рухани ж-е материалдық байлығын, біздің ата-бабаларымыз, батырларымыз, билеріміз тарихи тамырымыз жайылған кең байтақ өлкені бүгінгі ұрпаққа көзінің қарашығындай етіп сақтап жеткізгені, осы күнгі жастардың осы ата-баба ізін жалғастырып, оны қасық қаны қалғанша қорғауға, дінін, тілін қорғауға тарихи әділдік беретін бір-бірден құрал. 1)Археологиялық ескерткіштер: тұрақтар, обалар, қорғандар, қалашықтар. 2) Этнографиялық ескерткіштер: үй, табақ, салт дәстүр, әдет ғұрып, құрал саймандар. 3) Халық ауыз әдебиетінің ескерткіштері: эпос, фальклор, шежіре, аңыз, қисса. 4) Жазба әдебиет ескерткіштері: а) Антик авторлар: Авеста, Геродот, Страбон, парсы тіліндегі Ахеменид кітабы, Қытай жазбалары ә) Ежелгі түркілердің руникалық ескерткіштері б) Араб-парсы авторлары в) Орыс жылнамалары. г) Европа тілдеріндегі деректер Марко Поло, Плано Карпини, Вильгельм Рубрук. ғ) Жергілікті авторлар: Махмұд Қашғари, Жүсіп Баласағұн, Мұхамед Дулати, Қадырғали Жалаири, Әбілғазы. д) Ресей тарихшылары: Миллер, Фишер, Балас, Левшин (қазақ тарихының Геродоты), Потанин, Уалиханов, Абай, Шәкәрім, Мәшхұр Жүсіп Көпеев е) Кеңес тарихшылары: Асфиндияров, Тынышбаев, Досмұхамедов, Галуза, Ляпкин, Рязанов, Марғұлан, Бекмаханов, Гумелев.

1. Қ.Палеолит кезеңінің зерттелуі.Т.Д еңбек құралдарының және шаруашылықтың эволюциясы.

Ежелгі адамдардың алғашқы еңбек құралдары тастан жасалды. Сондықтан аса ұзаққа созылған тас дәуірі деп аталды. Ол үш кезеңнен тұрады: Палеолит(б.з.б. 2млн. 500мың - б.з.б.12мың жыл); Мезолит (б.з.б. 12мың - б.з.б. 5мың); Неолит(б.з.б. 5мың- б.з.б. 3мың). Қазақстан аумағында өмір сүрген алғашқы адамдар питекантроптар, шамамен пайда болған уақытты: 1мил.жыл бұрын. Олардың тұңғыш баспаналары үңгірлер болған. Олар бірлесіп тамақ табу және жабайы аңдардан қорғану үшін топталып жүрді. Ертедегі адамдардың мұндай ұжымы адамдар тобыры деп аталады. Қазақстан жеріндегі палеолиттік ең көне тұрақтар: Маңғыстау жеріндегі Шақпақты және Қаратаудағы Арыстанды өзенінің бойындағы ескерткіштер. Жамбыл облысынан 5 мыңға жуық тас құралдары табылған тұрақтар: Бөріқазған, Шабақты. Орталық қазақстан жеріндегі жүзі түзу қырғыштар, қайқы тас пышақ қырғышгтар табылған тұрақ Семізбұғы. Орталық Қазақстандағы 6 метр тереңдіктен табылған 300-ге жуық тас құралдар шыққан көне мекен Батпақ, тұрақты мөлшері - б.з.б. 30-25 мыңыншы жыл.1 Тас дәуіріндегі адамдардың еңбек құралдары тастан жасалды. Суйектен ине және біз дайындады. Жіп орнына жануардың сіңірін пайдаланды. Мезолит заманының үлкен жаналығы ұсақ жаңқа тастан жасалған құралдар ұзындығы 1-2см-дей микролиттер және мезолит дауірінің ең үлкен басты жаналығы – садақ пен жебе жасалуы еді. Ал неолит дәуірінің үлкен жаналығы болып қыш құмыра жасауды үйренді(көзе).2 Алғашқы адамдардың кәсібі терімшілік(жеуге жарамдыларды теріп жеп қорек етті) пен аңшылық(негізінен мамонт, бизон секілді ірі аңдарды аулады) болған. Шаруашылық эволюциясы мезолит кезіндегі терімшіліктің дамуы алғашқы қауымдық егіншілікке алып келген. Ал неолит дәуірінде еңбек құралдарының одан ары дамуы адамзатты терімшілік пен аңшылықтан егіншілік пен мал шаруашылығына алып келді. Енді адамдар, табиғат сыйына тәуелділіктен құтылды. Олар өмір сүруге қажетті азық-түлікті өздері өндірді.

2. Ежелгі ру тайпалық құрылыстың ыдырауы.Қ. Территория-ғы т.Д. Қоғамдық қатынастың эволюциясы.

Ежелгі тас дәуір кезеңде адамдар дамуының ең төменгі даму сатысында тұрды. Тіршілік үшін жасалған шаруашылықтағы еңбек өнімділігі мардымсыз, өте төмен жағдайда еді. Адамдар арасындағы қарым-қатынас табиғи жас ерекшіліктеріне, жыныстық айырмашылықтарына, еңбек ету қабілеттеріне байланысты қауымдық бірлестікте өмір сүрді. Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі- тобыр деп аталатын. Бірақ рулық құрылысқа дейінгі мұндай топ тұрақсыз болды. Ол кез-келген қажетті жағдайда бірігіп, кейін бөлініп кетіп отырған. Оның басты себебі – оларда отбасылық, ұжымдық тіршіліктің болмағандығынан еді. Тобырдан кейін кейінгі топтасу жүйесі рулық болатын, бұл кезеңінде әлеуметтік жағынан дамудың жаңа сатысына көтерілді. Алғашқы рулық құрылыс аналық рулық құрылыстан басталды. Бұл құрылыс адамдар тобының аналық жағынан қандас туыстық жақындығына байланысты. Ана руды жалғастырушы рөлінде де, он басқарушы ретінде де, шаруашылықты ұйымдастыруда да ең жоғарғы оренда тұрған. Сондықтан аналық ру кезінде анаға табуну басты оренда болған. Рулықтан кейін бір жерде тұрақты өмір сүріп, жынысына қарай еңбек етіп, ұжымдық қатынастың эволюциясынан ТАЙПА ,алғашқы рулық ұжымның жетілген жаңа әрі күрделі түрі, қалыптасты.