3. Normy obyczajowe

4. normy religijne (istotna rola, choć trudno określony charakter; w społeczeństwie polskim istnieje zbieżność norm moralnych z religijnymi; są dwustronnie obowiązujące; odnoszą się do powinności, zasad, które regulują środki dla określonych celów; powinność postępowania wynika z przekonania, że określony sposób postępowania jest racjonalny dla określonego celu)

5. normy techniczne (P. Sorkin) (dominują w życiu społecznym, mają odmienną strukturę; formułują powinności dla konkretnego postępowania ku realizacji pewnego celu. Aby… należy)

Rola społeczna i pozycja społeczna.

• to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości.

W społeczeństwie nowoczesnym każdy człowiek należy do wielu zbiorowości, a w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję.

( np. Mężczyzna w rodzinie może zajmować pozycję ojca, w szkole- nauczyciela, w pracy – szefa)

Rolę określa się w odniesieniu do pozycji w dwojaki sposób:

1) to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją.

2) to schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji, jej element dynamiczny.

Pozycja społeczna

Określone w danej kulturze miejsce jednostki społecznej w hierarchii społecznej, strukturze społecznej. Wiąże się z oczekiwaniami grupy wobec postaw I zachowań jednostki oraz jej obowiązków.

Pozycja społeczna określa prestiż jednostki.

Rodzaje pozycji:

1) przypisane: takie, na których zajmowanie człowiek nie ma żadnego wpływu, które są mu wyznaczone bez udziału jego woli wraz z urodzeniem. 

2) osiągane: to takie, które sam zdobył(w tym również pozycja więźnia)

W ujęciu funkcjonalnym pozycja społeczna często utożsamiana jest z rolą społeczna. W tym ujęciu jest ona uzależona od zajmowanego miejsca w strukturze społecznej.

Pozycja jednostki zależy ( wg. G. Homansa)

- jej miejsca w układzie komunikacyjnym

- wykonywanych zadań w społecznym podziale pracy

- prestiżu

Osobowość człowieka i/a natura ludzka

• zbiór cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych jednostek.

• kształtuje się z czasem

• podstawowe znaczenie dla jej kształcenia mają doświadczenia dzieciństwa, z którym wiążą się silne emocje. 

osobowość podstawowa : to część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami. Jest ona podłożem postaw uczuciowych i systemów wartości wspólnych dla członków danej zbiorowości. 

osobowość modalna - to typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji. Badając osobowość skupia się uwagę na częstości występowania w danej zbiorowości pewnych cech psychicznych i ich powiązań. 

ZBIORY I KATEGORIE SPOŁECZNE, ZBIOROWOŚCI, GR. SPOŁECZNE.

Zbiór społeczny - jest to agregat ludzi o podobnych charakterystykach posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy (łysi, osoby z problemami ruchu, blondyni).

Kategoria społeczna to zbiór społeczny, w którym nie występują trwałe interakcje, więzi społeczne, struktura społeczna, normy ani cele, wyodrębniona jednak na podstawie danej cechy członków tego zbioru, np. nauczyciele, więźniowie, bezdomni, lekarze itp.

Zbiorowość społeczna (zbiorowość ludzka) w socjologii jest to zbiór osób, zajmujących w danym czasie, trwale lub nie, daną przestrzeń, między którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą się stosunki społeczne.

Grupa społeczna – w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.

Grupy społeczne podlegają też procesowi klasyfikacji, dzielącym je ze względu na wielkość, rodzaj członkostwa, typ więzi i stopień sformalizowania.

GRUPA PIERWOTNA, WTÓRNA

Grupa pierwotna – podstawowa, uniwersalna dla wszystkich społeczeństw grupa społeczna, do której jednostki spontanicznie przynależą, jak rodzina, krąg sąsiedzki czy grupa rówieśnicza. Cechuje ją kilka istotnych cech: niewielka liczba członków, bezpośrednie interakcje, duża trwałość, wielofunkcyjność, niewyspecjalizowany charakter kontaktów, duża zażyłość między członkami takiej grupy i mają duże znaczenie dla tożsamości jednostki, która z nimi się identyfikuje

Grupa wtórna – typ grupy społecznej przeciwstawny wobec grupy pierwotnej. Charakteryzuje się względnie małą trwałością i wielością członków. Grupy wtórne tworzone są dla osiągnięcia określonego celu, charakteryzują się formalnym i rzeczowym typem więzi, przy czym komunikacja między członkami grupy ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne). Często grupy wtórne rozwiązywane są po zrealizowaniu określonego celu, do którego zostały powołane.

ORGANIZACJA FORMALNA - jest to duża grupa wtórna utworzona z myślą o osiągnięciu konkretnego celu lub zestawu celów. Organizacje formalne są starannie zaprojektowane i zawierają formalną strukturę statusów i roli, a także mniejsze grupy.

DOBROWOLNE STOWARZYSZENIA, ORGANIZACJE, INSTYTUCJE TOTALNE

Stowarzyszenie – organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania.

Organizacja - W naukach społecznych (socjologia, psychologia) organizacja to celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą – by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych).

Instytucja totalna – organizacja społeczna, która stwarza dla osób z nią związanych rodzaj odrębnego świata, rządzącego się własnymi prawami i odseparowanym od reszty społeczeństwa mniej lub bardziej szczelnymi barierami. Np.: wiezienie, klasztor, szpital psychiatryczny itp.

ORGANIZACJA BIUROKRATYCZNA

Jako przeciwieństwo organizacji uczącej się często przedstawia się ściśle sformalizowaną organizację typu biurokratycznego, w której każde działanie pracownika zostało zdefiniowane i opisane, a wszelkie zmiany w przebiegu procesów operacyjnych są blokowane przez kierownictwo.

W tego typu organizacjach nie występuje atmosfera sprzyjająca innowacjom i rozwojowi personelu, często również firmy takie nie potrafią elastycznie dostosować się do zmieniających się warunkówotoczenia.

FUNKCJE I DYSFUNKCJE BIUROKRACJI

Funkcje:

• wszystkie działania, także stosunki między członkami organizacji, są uregulowane określonymi przepisami

• każdy z urzędników ma określony obszar działań, za które jest odpowiedzialny w zależności od własnych kompetencji

• hierarchia władzy jest wyraźna, zadania są przydzielane jako obowiązki służbowe i wszystkie niższe urzędy są kontrolowane przez urzędy zwierzchnie^[4]

• wszystkie stosunki między urzędnikami mają charakter bezosobowy, cechy osobowe i uczucia nie mają wpływu na te relacje

• urzędnicy są odpowiednio przygotowanymi, wyedukowanymi profesjonalistami

• kariera urzędników, awansowanie w ramach organizacji jest zależne od ich osiągnięć oraz stażu pracy i zgodne z obowiązującymi przepisami

• sfera zawodowa urzędników, którzy pełnią swe funkcje jako pracownicy najemni, jest całkowicie oddzielona od sfery prywatnej – nie są oni właścicielami żadnej części organizacji

• wymiana informacji następuje tylko poprzez przekazywanie oficjalnych dokumentów

• zbiór dokumentów staje się pamięcią organizacji

• urzędnicy mają zapewniony wysoki prestiż, a także stałość pracy i emeryturę

Dysfunkcje:

• brak sprawnego działania w przypadku sytuacji nietypowych, które nie są uwzględnione w obowiązujących przepisach;

• problemy z wdrażaniem innowacji, ponieważ one same są sytuacjami nietypowymi i wymagają reorganizacji istniejącej struktury organizacyjnej

• konflikty między ekspertami, dla których autorytetem jest wiedza i urzędnikami, bazującymi na hierarchii organizacyjnej

• przemieszczenie celów, które uwidacznia się w tym, że:

  • przestrzeganie przepisów staje się ważniejsze od realizacji celów, do jakich powołana została organizacja

  • skupianie się przez organizację na własnym funkcjonowaniu, zamiast na świadczeniu usług

  • szukanie innych celów przez organizacje, gdy te do których została powołana już są zrealizowane

• pojawianie sie wewnątrz organizacji nieformalnych grup, które mają duży wpływ na jej funkcjonowanie, głównie w odniesieniu do zdobywania władzy i realizacji partykularnych interesów.

OD MODELU BIUROKRACJI DO FUNKCJONOWANIA ADMIN. PUBL.

DEMOKRACJA A OLIGARCHIA

Demokracja - ustrój polityczny, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli)^[2]. Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jestdemokracja parlamentarna. Gwarantem istnienia demokracji parlamentarnej jest konstytucja

Oligarchia : forma rządów polegająca na sprawowaniu władzy przez niewielką grupę ludzi. Najczęściej ludzie ci wywodzili się z arystokracji lub warstwy bogatych. Występowała np. w wielu polis starożytnej Grecji, XVII-wiecznej Anglii (protektorat Cromwella) i Wenecji.

Najogólniej rzecz ujmując, oligarchia to rządy podobne do dyktatorskich, które cechują się przywłaszczeniem suwerennej roli w państwie przez małą grupę np. wyodrębnioną ze starszyzny rodowej lub elit majątkowych.

Jak rozumiemy pojęcie instytucji społecznej a jak organizacji?

Pojecie instytucji społecznej odnosi się do osób lub grup osób, które wyłaniają się ze zbiorowości i są wyposażone w odpowiednie atrybuty, które pozwalają na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości. Stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizowania interesów.

Organizacja – grupa posiadająca wyraźne kryteria przynależności, która podejmuje zharmonizowane zbiorowe działania aby urzeczywistnić wspólny cel

Dlaczego instytucje są ważne?

Instytucja społeczna daje społeczeństwu zaspokajanie potrzeb, reguluje jego działanie, zapewnia ciągłość życia zbiorowego i integruje ludzi poprzez podtrzymywanie między nimi więzi społecznej, która stanowi elementarny warunek życia zbiorowego.