Typy indywidualnych przystosowań.

Pięć typów:

1. Konformizm - zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do owych norm, zbyt intensywnym identyfikowaniem swoich celów z celami grupy, mechaniczną akceptacją wszelkich zasad i wartości, biernej uległości, bezmyślnej aprobacie reguł głoszonych przez innych. Postawa konformizmu w tej interpretacji wynika z obawy przed formułowaniem jakichkolwiek własnych poglądów, propozycji rozwiązań czy też prezentowania wzorów zachowań.

2. Innowacja - w swym pojęciu określana jest jako nowość, nowinka, coś nowego. Stanowi przeciwieństwo rutyny, naśladowania, schematyzmu czy epigonizmu. Innowacyjność pojmowana jest jednocześnie jako cecha człowieka, przedsiębiorstwa, działania, instytucji, badań, technik, sztuki itp. Innowacja występuje też w przeróżnych dziedzinach i kontekstach. Według R. K. Mertona innowacja stanowi jeden ze sposobów indywidualnego przystosowania do wartości kulturowych obowiązujących wśród ludzi o odmiennych pozycjach społecznych; jest dążeniem do nowej wiedzy, ulepszeń, usprawnień itp. Celem innowacji jest nie tyle kumulacja wiedzy co zmiana, np. procesu, produktu, organizacji itp. Według D. Gabora innowacje nie muszą być jedynie techniczne, mogą być różnej natury, np. biologicznej czy społecznej. Innowacje muszą działać na rzecz polepszania nowej harmonii, nowej równowagi , inaczej będą zakończone niepowodzeniem.    Innowacje społeczne bardzo często nazywa się reformami, ponieważ odnoszą się do różnych problemów, które społeczeństwo chcąc przetrwać powinno rozwiązywać. Są to miedzy innymi problemy ekologiczne, finansowe, edukacyjne, związane z przestępczością, korupcją, utrzymaniem pokoju itp.

3. Rytualizm - kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania w obrębie grupy społecznej lub społeczeństwa, gorliwe przestrzeganie norm, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, do realizacji których dąży dana grupa czy społeczeństwo. Ignorowanie wartości uznanych w społeczeństwie lub grupie społecznej.

4. Wycofanie - o jeden z przejawów dewiacji społecznej w ujęciu Roberta Mertona polegający na całkowitym odrzuceniu norm społecznych lub wartości uznawanych w danym społeczeństwie. Oznacza ono też odrzucenie celów grupowych oraz środków realizacji tychże celów.

Przejawami tego typu dewiacji może być bezdomność, prostytucja czy narkomania we współczesnym społeczeństwie. Jeżeli jednak osoby wycofujące się z systemu aksjonormatywnego tworzą alternatywne normy i wartości, wówczas zachowanie takie określane jest jako bunt.

Wycofanie może przybierać formę np. hobby, pasji, którym człowiek oddaje się bez reszty, co jest równoważne z nieuczestniczeniem w społeczeństwie. Formą wycofania jest subkultura. Skrajnym zaś przypadkiem wycofania jest samobójstwo.

5. Bunt - pojęcie z zakresu nauk społecznych. W koncepcji Roberta Mertona oznacza sposób przystosowania jednostki poprzez odrzucenie celów społecznych grupy oraz społecznie uznawanych środków realizacji celów społecznych oraz zastąpienie ich własnymi celami i środkami ich osiągania. Zachowania tego typu pojawiać mogą się pod wpływem długotrwałej anomii, jak również w przypadku odrzucania kultury dominującej i zastępowania jej kontrkulturą.