Жарнама

«Мақтасаң – сата алмайсың» деген ертеде айтылған сөзді қазіргі уақытта «Жарнамаламасаң – сата алмайсың» деп өзгертіп айтуға болады. Қазіргі уақытта жарнамасыз өмірді елестету қиынға түседі. Тауарлар мен қызмет көрсетулер айналымын тек жарнама арқылы ғана көтеруге болады. Жарнама бұрыннан бері өндіріс өнімдерін сату стратегиясының ерекше құрама бөлшегі болып келеді. Уақыт өте келе кәсіпкерлер ұжымы мен жеке маман иелері жарнама – әлеуметтік ақпарат және қоғамдық пікір қалыптасуының құралы деп құптады.

Жарнама арқылы кәсіпорындар нарыққа жаңа тауарлар енгізуге немесе қандай да бір тауардың өтімін қалпына келтіруге және мүмкіншілігіне қарай арттыруға тырысады. Егер нарықта бір-біріне ұқсас бәсекелес мысалға шылым мен бояу заттары сияқты тауарлар саны көп болса, өнім шығарушылар айналымының 30 пайызын жарнамаға жұмсайды. Ал өндіріс тауарлар жарнамасының шығыны өнеркәсіп айналымының 1 пайызын ғана құрайды.

Тапсырмалар:

1. Мәтінді оқып, аударыңыз.

2. Мәтінді әңгімелеуге қажетті сөздер мен сөз тіркестерін жазыңыз.

3. Жаңа сөздерді жаттаңыз

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Күзекова З. Қазақ тілі. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық (тілдерді оқытып үйретудің ортаңғы кезеңі үшін). Астана: Таным, 2003.

2. Күзекова З., Қарақұсова Г. Қазақ тілі (ЖОО экономика факультеттеріне арналған). Алматы: Қаржы-қаражат, 1997.

3. Аяпова Т. Қазақ тілі (Негізгі оқулық, үй кітабы, мұғалім кітабы). Алматы, 1998.

4. Бектұров Ш.К., Бектұрова А.Ш. Қазақ тілі (Ана тілі деңгейінде үйрету құралы). Алматы, 1998.

5. НұрпейісоваМ.Б. Геодезия және маркшейдерлік іс. Оқу құралы. РИК 1994

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (1-тақырып) [қосымша 1,2,15]

1 «Салық түрлері» слайд жасаңыз.

2 «Нарық» тақырыбына сұхбат құрыңыз

9-тақырып. Ақша қызметі. Теңге – ұлттық валюта. Кәсіби мәтін: Бухгалтерлік есеп. Сөйлем мүшелері.

Практикалық (семинарлық) сабақтың жоспары:

1. Грамматикалық тақырыптарға мысалдарды мәтіндерден табу.

2. Тапсырмаларды орындау.

3. Мәтіндерден жаңа сөздерді сөздікпен аударту.

4. Өтілген тақырыптар бойынша студенттерге сұрақтар қою.

5. Кәсіби мәтіндерді оқып, аударту.

Ақша қызметі

Қазіргі замандағы қоғамда ақша өте үлкен және алуан түрлі рөлді атқарады. Ақшаның рөлі жалпы балама түріндегі маңызымен анықталады, өйткені бұл рөлге айрықша арнайы тауарды бөліп шығару тауар өндірісі мен айналысының заңы болып табылады. Ақша тауарларды айырбастау құралы ретінде әрекет етпейді, ол өндіріспен үздіксіз байланыста болады. Осы бастапқы тұғырға сүйене отырып, мынаны сеніммен атап өтуге болады, яғни ақша дамыған тауарлық шаруашылықтың ажырамас бөлігі болып табылады. Ол шаруашылық өмірдің жағдайына және қоғамда болып жатқан экономикалық үрдістерге маңызды түрде және үнемі ықпал етеді. Ақша тауарлар мен қызметтердің үлкен массасының қозғалысын, сонымен бірге қаржы-несие жүйесі арқылы жеткізушілер мен тұтынушылар арасында ақша құралдарының қозғалысын туындатады.

Ақшаның нарықтық экономикадағы рөлі – ақша жинақтарын қалыптастырудың механизмдерін құру және кеңейту, барлық қаржылық ресурстарды жұмылдыру (мобилизация) және оларды ұдайы өндірісте тиімді қолдану үшін инвесторларға беру. Осылайша, ақшаның экономикалық жүйедегі қоғамдық рөлі мынада, яғни олар нарықтық экономикадағы тәуелсіз субъектілер арасында байланыстырушы буын болып табылады.

Ақша тауарларды, қызметтерді, тауарлық-материалдық құндылықтарды, шаруашылық-қаржылық қызмет нәтижелерін құндық есепке алу және бақылау құралы ретінде қолданылады.

Ақшаның нарықтық экономикадағы рөлі еңбекақы, сыйақы түрінде еңбек шығындарын құндық өлшеу және бақылау ретінде, яғни еңбек өлшемі мен тұтыну өлшемін, еңбектің саны мен сапасын бақылау құралы ретінде, сонымен бірге еңбек өнімділігін ынталандыру және арттыру құралы ретінде айқындалады.

Ақшаның экономикадағы рөлі тауарды, қызметтерді сату-сатып алу бойынша экономикалық қарым-қатынастар субъектілері арасында келісімдік міндеттемелердің орындалуын бақылау құралы ретінде айқындалады. Яғни ақша арқылы өндірістік және саудалық қызметті жақсы ұйымдастыруға қатысты жабдықтаушылар мен сатып алушылардың материалдық жауапкершілігі артады.

Мемлекеттер экономикасын ақшалай несиелік реттеудегі ақшаның рөлі жоғары, онда бұл реттеу ақшаның монетаристік теориясына негізделеді. Әрбір елде жыл сайын орталық банк тарапынан ақша массасын өлшеудің ақшалай бағыт-бағдары белгіленеді, соған сәйкес ақша – несие құралдары көмегімен оны реттеу жүзеге асады.

Мұндай ақша несиелік реттеудің мақсаты – ақша массасының өсуін тежеу, инфляцияны болдырмау, елдегі ЖІӨ-нің (жалпы ішкі өнім) өсуін ынталандыру.

Осылайша, ақша экономикада өте маңызды рөлді атқарады: ол транзакциялық шығындарды төмендету есебінен экономиканың жеңіл қозғалысы жүзеге асады, ол еңбектің мамандануы мен бөлінісін ынталандырады.

Жаңа сөздер:

балама- ұдайы өндіріс-

үздіксіз байланыс- тиімді қолдану-

ажырамас бөлігі- байланыстырушы буын-

ықпал етеді- еңбекақы-

жеткізушілер- материалдық жауапкершілік-

тұтынушылар- тежеу-

шығындар- ынталандыру-

Тапсырмалар:

1. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз.

2. Сұрақтарға жауап беріңіз.

• Қоғамда ақша қандай рөл атқарады?

• Ақша өндіріспен үздіксіз байланыста болады ма?

• Ақша массасын өлшеудің ақшалай бағыт-бағдарын реттеу қалай жүзеге асады?

• Ақша несиелік реттеудің мақсаты не?

• Ақшаның экономикадағы рөлі қандай?

3. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, сөйлемдерді көшіріп жазыңыз.

Ақшаның рөлі жалпы ... балама түріндегі маңызымен анықталады, өйткені бұл рөлге айрықша ... тауарды бөліп шығару тауар өндірісі мен айналысының ... болып табылады.

Ақша тауарлар мен қызметтердің үлкен массасының ..., сонымен бірге ... жүйесі арқылы жеткізушілер мен тұтынушылар арасында ақша .... қозғалысын туындатады.

Яғни ақша арқылы ... және ... қызметті жақсы ұйымдастыруға қатысты жабдықтаушылар мен сатып алушылардың ... жауапкершілігі артады.

4. Сөз тіркесін жасаңыз:

Экономикалық ..., еңбек ..., қаржылық ..., инфляцияны .... .

5. Мәтін бойынша сұхбаттасыңыз.

6. Мәтіннің мазмұнын әңгімелеп беріңіз.