19. Бурж реформы 1860-1870-х:особенности их проведения в Беларуси

Земская реформа (1864) – в губерниях и уездах создавалась система органов местного самоуправления – губернские и уездные земские съезды. Депутаты земств избирались на основе имущественного ценза и сословных различий. Земские учреждения занимались вопросами местного хоз-ва, торговли, промышл-сти, охраны здоровья, нар. образования. В Б. реформа началась только в 1911 г., т.к. царское правительство опасалось, что местное дворянство использует земства для организации оппозиц.движения.

Городская реформа (1870) – в городах создавались всесословные органы обществ. самоуправления – городские думы. Выборы депутатов также осуществл. на основе имущественного ценза. В компетенцию городского самоуправления входили в основном хоз. вопросы: развитие торговли и промыш-сти, благоустройство городов, нар. образование, охрана здоровья. В Б. была проведена в 1876 г. и стала шагом вперед в сравнении с предыдущей организацией городского управления.

Судебная реформа (1864) – суд становился открытым, публичным и независимым от правительства. Создавался институт адвокатуры и присяжных заседателей, вводилась должность нотариуса. Мелкие дела рассматривались в мировых (уездных) судах, более значительные – в судебных палатах и окружных судах. В Б. реформа началась только в 1872 г., когда были введены мировые суды. Однако здесь судьи не выбирались, а назначались министерством юстиции. Окружные суды, прокуратура и институт присяжных заседателей были введены только в 1882 г.

Военная реформа (началась 1862 г.) – Россия была разделена на 15 военных округов, был разработан новый устав строевой службы. Создавались военные гимназии – кадетские корпусы, училища и академии. В армии отменялась сословно-феодальная структура. На военную службу подлежали все мужчины, достигшие 20 лет. Это позволило сократить армию в мирное время и резко увеличить её в период военных действий за счет запасников.

Цензурная реформа (1865) – отменялась предварительная цензура для произведений объемом более 10 печатных листов, а для переводов – свыше 20 печатных листов. Царская администрация имела право накладывать штрафы на газеты и журналы, запрещать издание.

Реформа образования (1860-е гг.) – университеты получили автономию, а руководство ими поручалось совету профессоров. На платной основе открывались гимназии двух типов: классические и реальные. Широкое распространение в Беларуси получили церковно-приходские школы.

20. Восстание 1863-1864. Бел земли в условиях ускорения буржуазной модернизации(начXXв)

Несправядлівасць аграрнай рэформы выклікала шырокі сялянскі незадавол. Сялянства хвалявалася, адмаўлялася падпісваць устаўныя граматы, уздымалася на адкрытую барацьбу з памешчыкамі. Паліт. становішча ў Расіі рэзка ўскладнілася. У гэтых умовах у Польшчы, Літве і Беларусі пачаў разгортвацца нац.-вызваленчы рух, накіраваны супраць прыгону,самадзяржаўя, за правы чалавека і грамадзяніна.

Традыцыйна вызваленчы рух у Польшчы, Літве і Беларусі падзяляўся на дзве плыні. У 1861-1862 гг. гэта былі «белыя» і «чырвоныя». «Белыя» належылі да арыстакратыі, а «чырвоныя» - да дэмакратычных колаў грамадства. Але мэта ў іх была агульная – адрадзіць незалежнасць Бацькаўшчыны. «Белыя» разлічвалі гэтага шляхам перагавораў з царом, з дапамогай Францыі, іншых краін Захаду, а «чырвоныя» абапіраліся на паўстанне насельніцтва, на свае сілы. Пры гэтым «белыя» пад Бацькаўшчынай разумелі Рэч Паспалітую ў межах 1772 года, а «чырвоныя», асабліва са складу рэвалюцыйнага крыла, прызнавалі права беларусаў, літоўцаў, укарінцаў на самавызначэнне.

Рэвалюц.-дэмакратычнае крыло «чырвоных» у Беларусі ўзначальваў К.Каліноўскі, які рыхтаваў паўстанне, выдаваў «Мужыцкую праўду», змагаўся за свабоду народа.

Паўстанне пачалося зімой 1863 г. Для кіраўніцтва паўстаннем былі створаны кіруючыя органы: Цэнтральны нац. камітэт (ЦНК) у Варшаве і Літоўскі правінцыяльны камітэт (ЛПК) у Вільні. Узначаліў ЛПК. К.Каліноўскі ўзначаліў паўстанне ў Гродзенскай губерні.

Летам 1863 г. «белыя» зразумелі, што Францыя і Захад не будуць дапамагаць паўстанню і яны пачалі адыходзіць ад барацьбы. У чэрвені 1863 г. ЛПК зноў узначаліў К.Каліноўскі. Аднак час быў ўжо марна страчаны. Акрамя таго, ЦНК не разлічваў на сялян, зямлю абяцалі толькі тым сялянам, якія змагаліся за перамогу, астатнія нічога не атрымлівалі. Таму паўстанне падтрымала толькі невялікая частка сялянства. Атрады паўстаўшых на 75% складаліся са шляхты і толькі на 18% з сялян. Значны поспех быў у К.Каліноўскага ў. Усяго ў паўстанні ўдзельнічала да 80 тысяч беларусаў.

Баявыя дзеянні скончыліся ў канцы жніўня 1863 г., калі ЦНК загадаў К.Каліноўскаму спыніць паўстанне і перанесці барацьбу на вясну 1864 г.

Зімой 1864 г. К.Каліноўскі быў арыштаваны. З турмы ён перадаў пісьмо – запавет беларускаму народу. У «Лісце з-пад шыбеніцы» К.Каліноўскі заклікаў беларусаў да барацьбы за нашу нац. ідэю.

Выники: паустанне было накиравана супраць самадзяржау’я, нац. прыгнету, саслоунай няроунасци, рэшткау прыгоннага права и, хоць яно скончылася няудачай, яно прымусила Царски урад пайсци на больш выгадныя умовы праведзення сялянскай рэформы у Беларуси и Литве. Частка беззямельных сялян атрымала у уласнасць. Шляхта пазбаулена займаць дзяжауныя пасады.

Адмойныя: удзельники были бязлитасна рэпрэсираваны, их маемасць канфискавана. За удзел у паустанни каталицких святароу касцелы закрывалися ци ператваралися у праваслауныя цэрквы. За падтрымку паустання студэнтами закрыли Гора-Горацки инстытут, скарацили колькасць сярэдних навучальных устаноу.