
- •Беларускія землі ў эпоху першабытнага грамадства
- •2.Першыя дзяржаўныя утварэнні на тэрыторыі Беларусі ( IX –першая палова XIII )
- •4. Барацьба беларускіх зямель супраць крыжакаў і мангола-татар
- •5 Прыняцце хрысціянтва. Культурнае развіццё беларускіх зямель у IX- XIII cт
- •6. Утварэнне Вялікага Княства Літоўскага і пашырэнне яго межаў у другой палове хііі - першай палове хv ст.
- •7 Унутрыпалітычнае становішча Вялікага Княства Літоўскага ў хіv - першай палове хvі ст.
- •8. Знешняя палітыка Вялікага княства Літоўскагаўдругой палове XIV — пачатку XV ст.
- •9. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель ў складзе Вялікага княства Літоўскага (другая палова хііі – першая палова XVI ст.).
- •10. Эпоха Адраджэння на тэрыторыі Беларусі.
- •11. Утварэнне Рэчы Паспалітай. Дзяржаўна-прававое становішча вкл у складзе Рэчы Паспалітай.
- •12. Рэфармацыя і контррэфармацыя на тэрыторыі Беларусі.
- •13. Рэлігійная сітуацыя на тэрыторыі Беларусі ў эпоху сярэднявечча. Берасцейская
- •14. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай.
- •15 . Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай у другой палове хvі - першай палове хvіі ст.
- •16. Казацка-сялянская вайна (1648 – 1651 г.Г )Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскім Царствам (1654-1667 г)
- •17. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай у канцы хvіі - хvііі стст
- •18. Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай
- •19. Спробы Рэформаў і падзелы р.П Паўстанне 1794 г .
- •20 Культура Беларусі ў другой палове XVII—XVIII ст.
- •21. Палітыка Расійскага ўрада на тэрыторыі Беларусі ў канцы хvііі - першай палове хіх ст.
- •22. Беларусь у вайне 1812 г.
- •23 Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў канцы хvііі - першай палове хіх ст.
- •24 . Нацыянальна-вызваленчы рух на тэрыторыі Беларусі ў першай палове хіх ст. Наступствы паўстання 1830-1831 гг.
- •25. Культура Беларусі ў першай палове хіх ст.
- •1. Культура Беларусі ў XIX ст.
- •26. Адмена прыгоннага права. Буржуазныя рэформы 186о-187о-х гг. І асаблівасці іх правядзення на тэрыторыі Беларусі.
- •27. Развіццё сельскай гаспадаркі на тэрыторыі Беларусі ў другой палове хіх ст.
- •28. Прамысловасць, гандаль, транспарт і крыдытна- банкаўская сістэма Беларусі ў другой палове XIX ст.
- •29. Паўстанне 19863-1864 і яго наступствы для Беларусі
- •30. Грамадска-палітычны рух і ўзнікненне палітычных партый на тэрыторыі Беларусі ў другой палове хiх – пачатку хх ст
- •31. Адукацыя і навука на тэрыторыі Беларусі ў другой палове хiх – пачатку хх ст
- •32 Культура Беларусі ў другой палове хiх – пачатку хх ст Культура Беларусі ў пачатку XX ст.
- •33.Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў пачатку xх ст
- •34.Рэвалюцыя 1905-1907 на тэрыторыі Беларусі
- •35.Рэвалюцыйныя падзеі 1917 г на тэрыторыі Беларусі.
- •36. Беларусь у гады першай сусветнай вайны
- •37. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці
- •38. Новая эканамічная палітыка (нэп) на тэррыторыі бсср
- •39.Індустрыялізацыя і калектывізацыя сельскай гаспадаркі ў бсср
- •40. Палітыка Беларусізацыі.Адукацыя і навука ў бсср у 20-30 е г.Г хх ст
- •41. Культура бсср у 20-30 е гг. Хх ст
- •42. Развіццё заходняй Беларусі ў складзе Польшчы (1921 – 1939)
- •43. Пачатак другой сусветнай вайны. Вызваленне Заходняй Беларусі і яе ўз’яднанне з бсср
- •44. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны.Абарончыя баі на тэрыторыі Беларусі
- •45. Нямецкі акупацыйны рэжым на тэрыторыі Беларусі
- •46. Барацьба беларускага народа супраць нямецкіх агрэсараў: дзейнасць пертызан і падпольшчыкаў
- •47. Карэнны пералом падчас Вялікай Айчыннай вайны. Вызваленне Беларусі ад нямецкіх захопнікаў
- •48 . Заканчэнне Вялікай Айчыннай вайны і Другой сусветнай вайны.
- •49. Бсср у першыя пасляваенныя гады.Аднаўленне народнай гаспадаркі
- •50. Бсср у 1950-я першай палове 1960 –х гг.
- •52. Культура Беларусі ў 1950-першай палове 1980-х гадоў
- •53. Бсср на міжнароднй арэне (1945-1991)
- •54.Палітыка перабудовы. Спосабы рэфармавання эканомікі і палітычнай сістэмы бсср
- •55. Распад ссср і абвяшчэнне незалежнасці Рэспублікі Беларусь
- •58. Правядзенне рынкавых рэформ ў Рэспубліцы Беларусь: перадумовы і наступствы. Асаблівасці беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця
- •59. Адукацыя, навука і культура Беларусі на сучасным этапе
- •60.Рэспубліка Беларусь у міжнароднай супольнасці і асаблівасці знешняй палітыкі дзяржавы ва ўмовах глабалізацыы
12. Рэфармацыя і контррэфармацыя на тэрыторыі Беларусі.
Рэфармацыя - шырокі грамадска-палітычны і ідэалагічны рух у Заходняй Еўропе ў XVI ст., які быў накіраваны супраць каталіцкай царквы і насіў антыфеадальны характар. Рэфармацыйныя ідэі з Заходняй Еўропы пачалі пранікаць на Беларусь у сярэдзіне XVI ст. Пратэстанты выступалі супраць дыктата Папы, за багаслужэнне на роднай мове. Асаблівасцю Рэфармацыі на Беларусі было тое, што ў адрозненне ад Еўропы яна тут не стала народнай, а ахапіла толькі вышэйшыя колы грамадства. Славутыя магнацкія роды - Радзівілы, Хадкевічы, Сапегі - прыхінуліся да рэфармацыі з палітычным разлікам. Яны хацелі адгарадзіцца ад каталіцкай Польшчы і замацаваць адасобленасць сваёй дзяржавы. Шырокае кола шляхты і гараджан, што прымалі пратэстантызм, мелі на мэце адарваць для сябе ад зямельных уладанняў каталіцкай царквы хоць які-небудзь кавалак. Рэфармацыя спрыяла пашырэнню асветы, актывізацыі духоўнага жыцця грамадства. Пры абшчынах ствараліся школы, друкарні. Найбольш адметнымі прадстаўнікамі рэфармацыйнага руху на Беларусі былі Мікалай Радзівіл Чорны, Сымон Будны, Васіль Цяпінскі. Мікалай Радзівіл Чорны ўвайшоў у гісторыю як выдатны дзяржаўны, рэлігійны дзеяч і мецэнат.
Контррэфармацыя не набыла на Беларусі такіх агідных формаў, як месцамі на Захадзе (напрыклад, Варфаламееўская ноч 1582 г. у Францыі, калі за адну ноч былі выразаны 20 тысяч пратэстантаў), не зляталі тут галовы іншаверцаў, не палалі інквізітарскія вогнішчы. Галоўнымі абаронцамі чысціні каталіцтва выступалі езуіты, якія з'явіліся ў ВКЛ у 1564 г. Дзе подкупам, дзе ліслівасцю, а дзе і гвалтам яны вярталі пратэстантаў у каталіцызм. Адчыняліся езуіцкія навучальныя ўстановы. У 1577 г. езуіт Пётр Скарга выдаў кнігу "Аб адзінстве царквы Божай", дзе прапанаваў план уніі, па якім уніяцкая царква павінна была падпарадкоўвацца Папе рымскаму пры захаваных ранейшых царкоўных абрадаў (праваслаўных ці каталіцкіх). У 1590 г. Папа рымскі Клімент VIII аб'явіў унію, а ў 1596 г. яна была зацверджана ў ВКЛ на Берасцейскім царкоўным Саборы. Новаўвядзенне не ўсюды лёгка прыжывалася. Аднак пад канец XVIII ст. каля трох чвэрцяў насельніцтва Беларусі было ўніятамі.
13. Рэлігійная сітуацыя на тэрыторыі Беларусі ў эпоху сярэднявечча. Берасцейская
Царкоўная ўнія.
1. Паслядоўнікам Ф. Скарыны лічаць Сымона Буднага. Ён у 1562 г. у Нясвіжы выдаў першую на тэрыторыі Беларусі друкаваную кнігу на старабеларускай літаратурнай мове пад назвай «Катэхізіс». У 1564 г. у Маскве Іван Фёдараў і Пётр Мсціславец выдал! кнігу «Апостал», аднак з-за пераследу духавенства вы-мушаны былі пераехаць у ВКЛ, дзе ў 1569 г. выдалі «Еван-гелле вучыцельнае». Верагодна, у 1570 г. шляхціц Васіль Цяпінскі на ўласныя сродкі выдаў на царкоўнаславянскай і старабеларускай мовах «Евангелле». У 1588 г. у Віленскай друкарні, заснаванай П. Мсціслаўцам на сродкі беларускіх друкароў братоў Мамонічаў, быў выдадзены Статут ВКЛ 1588 г. на старабеларускай мове. У 1619 г. у мястэчку Еўе (тэ-рыторыя сучаснай Літвы) была выдадзена граматыка Мя-леція Сматрыцкага, якая на працягу XVII—XVIII стст. слу-жыла падручнікам па царкоўнаславянскай мове для ўсяго ўсходнеславянскага насельніцтва. Дарэчы, па ей навучаўся вялікі рускі вучоны МіхайлаЛаманосаў.
Прадстаўніком лацінамоўнай паэзіі стаў Мікола Гусоў-скі — выхадзец з беларускай зямлі. Знаходзячыся ў Рьтме, па замове папы рымскага ён стварыў на лацінскай мове сапраў-дны «гімн Бацькаўшчыне» — сваю славутую паэму «Песня пра зубра», прысвечаную апісанню сцэн палявання на зуб-роў у Белавежскай пушчы, а таксама часам праўлення вялі-кага князя літоўскага Вітаўта.
2. Месца царквы ў ВКЛ доўгі час вызначалася існаван-нем дзвюх плыняў хрысціянства. Праваслаўнай веры пры-трымлівалася ў XVI ст. большасць усходнеславянскага на-сельніцтва (беларусы, укратцы).Каталіцкая вера пашыра-лася і паступова замацоўвала свае пазіцыі на беларускіх землях дзякуючы палітыцы вялікіх князёў літоўскіх, якія пад-трымлівалі каталіцтва. У 20—30-я гг. XVI ст. у ВКЛ усталя-валася рэлігійная талерантнасць — верацярпімасць. Пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 г. праваслаўная царква пачала страчваць сваё вядучае становішча ў Беларусі. У кан-цы XVI — пачатку XVII ст. у ВКЛ у адказ на прапольска-каталіцкую палітыку кіруючых колаў Рэчы Паспалітай узнік-лібрацтвы — нацыянальна -рэлігійныя арганізацыі права-слаўнага, пераважна мяшчанскага, насельніцтва. У брацкіх школах выкарыстоўваліся царкоўнаславянская і старабела-руская мовы.
У сярэдзіне XVI ст. пачалі пранікаць на беларускія землі ідэі Рэфармацыі. Яе прыхільнікі выступалі за рэформукаталіцкай царквы, каб яна стала таннай для вернікаў, за бога-служэнне на роднай мове, выказвалі пратэст супраць царквы як буйнога землеўласніка і пышных каталіцкіх набажэн-стваў. Рэфармацыйны рух у ВКЛ ахапіў толькі вышэйшыя колы грамадства — у першую чаргу магнатаў. Яны далучыліся да Рэфармацыі з палітычным разлікам, бо жадалі адасобіцца ад каталіцкай Польшчы і замацаваць сваю самастойнасць у кіраванні ВКЛ. Найбольш адметным прадстаўніком рэфар-мацыйнага руху ў Беларусі, якога вобразна называюць «бацькам Рэфармацыі ў ВКЛ», стаў адзін з самых знакамітых прадстаўнікоў вядомага магнацкага роду канцлер ВКЛ Міка-лай Радзівіл Чорны.
Ва ўсіх краінах Еўропы ў другой палове XVI ст. разгар-нуўся рэлігійна-палітычны рух супраць Рэфармацыі — Контррэфармацыя (слова «контр» азначае «супраць»). Яго галоўнымі праваднікамі сталі езуіты — члены таварыства Ісуса Хрыста, якія праз пашырэнне асветы імкнуліся замацаваць пазіцыі каталіцкай царквы.
Наступление каталіцтва ў Рэчы Паспалітай увасобілася ў заключэнні ў 1596 г. Берасцейскай царкоўнай уніі, якая аб'яднала праваслаўную і каталіцкую цэрквы ў адзіную грэ-ка-каталіцкую (уніяцкую). Пасля заключэння Люблінскай уніі і стварэння Рэчы Паспалітай вярхоўная ўлада бачыла магчымасць аб'яднаць усё насельніцтва краіны з дапамогай адзінай рэлігіі — каталіцтва. Каталіцкія кіраўнікі шляхам аб'яднання цэркваў марылі дамагчыся перамогі над права-слаўем і пашырыць свой уплыў ва Усходняй Еўропе.
Па ўмовах уніі праваслаўныя вернікі прызнавалі кіраў-ніцтва уніяцкай царквой з боку папы рымскага, аднак за-хоўвалі свае ранейшыя царкоўныя абрады, якія адрозніва-ліся ад каталіцкіх.
У канцы XVI — першым дзесяцігоддзі XVII ст. уніяцтва як новая рэлігія нярэдка навязвалася гвалтоўна: прымусова закрываліся праваслаўныя цэрквы і школы, ва уніяцкіх цэр-квах сталі выкарыстоўваць польскую мову замест старабела-рускай. У выніку атрымалася, што унія не аб'ядноўвала, а раз'ядноўвала насельніцтва ВКЛ. Тады кіруючыя колы Рэчы Паспалітай спынілі жорсткі ўціск супраць праваслаўнай царквы. Тэта садзейнічала пашырэнню уніяцтва на беларускіх землях. Пад канец XVIII ст. каля 3/4 сельскага на-сельніцтва Беларусі былі уніятамі.