4 Ежелгі Римдегі есеп

Б.з.б I-II ғ Рим өте құатты мемлекеттердің бірі болған. Оның дамыған экономикасының негізінжаулап алған мем\ң ресурстары құраған ж\е басқару орталықтандырылған болды. Ежелгі Римнің маңызды жетістіктерінің бірі. Римдік құқық болды. Сондықтан да экономикалық келісімдер негіздеген ж\е қорғаған. Есепті жүргізу кезінде пайдаланылған бухгалтерлік кітаптар келісімдерді дәлелдеу үшін арнай адамдарға ұсынып отырған. Римдік құқық БЕ\ң дамуына үлкен әсерін тигізген. Мысалы, банктердің иелері нақты белгіліенген уақытта кек беріп отырған.

Ежелгі Римдегі есептің дамуының негізгі ерекшеліктерінің бірі салық салу жүйесін ұйымдастыру мақсатымен санақтарды жүргізілуі болып табылады.

Римдегі банктік операциялардың дамуы бухгалтерлік есептің дамуына әсерін тигізді, яғни ақша қаражаттарының кіріс ж\е шығыс есебі арнайы кітапшаларда жүргізілді.

Сонымен, әлемдегі есеп жүйесіне бірқатар жалпы сипаттар тән болған. Сол кездегі есептің негізгі мақсаты материалды жауапты тұлғалардың қызметтеріне бақылау жасау болып табылады. Бұл кезде тиімділік ж\е пайдалылық сұрақтарына көңіл бөлінбеді, себебі пайда алу мақсаты капиталистік шаруашылықта ғана дамыған. Есеп тек ақшаларды тіркеу үшін ж\е мүліктерді сақтау үшін ғана жүргізілді. Айналымдар натуралды түрде ғана тіркелген

5. Орта ғасырда бухгалтерлік есептің реттелуі

Есептің реттелуі XVIIIғ. аяғы- IХғ. Басында жылына бір рет табыстар туралы есеп берудің талап етілгендігі туралы мәліметтер кездеседі, яғни шаруашылықтардың шығындар мен кірістер есебі үшін жеке-жеке 2 түрлі регистрлердің пайдаланғандығы. Орта ғасырда саудалық құқық пайда болды, яғни көпестер арасында құрылған соттар жазбаларға белгілі бір қатаң талаптар қойған. Олар қатарына мыналар жатады:

1)Жүргізілген операцияларды тіркеуді күндері бойынша көрсету (хронологиялық тәртіп)

2)Бухгалтерлік кітаптардағы жазбалар арасында бос орындар болмауы керек.

3) Әрбір шаруашылық операциясы бойынша оған рұқсат берілген құжаттың аты көрсетілуі керек.

4) Құжаттардағы сандар әріптермен жазылуы қажет

Есепте мемлекеттік тұрғыдан реттеуді ең алғашқы мемлекет Испания, шамамен 1263ж. Мемлекеттік ұйымдардың басшылары жыл сайын міндетті түрде бір жыл ішінде жүргізген шаруашылық операциялары бойынша есеп жасалуы жайлы арнайы заң қабылданған.

6.Орта ғасырда ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебін жүргізу ерекшеліктері

Ақша қаражаттардың есебі – XIIIғ. Батыс Еуропада кассалық операциялардың есебін жүргізу. Нақты жүйе бойынша қалыптасты. Кассалық кітаптардың бірінші жартысында кіріс операцияларының есебі, ал екінші жартысында шығыс операцияларының еңбегі көрсетілген (1277-1280ж.). Ал 1417-1513ж. ақша қаражаттарыңың кіріс және шығыс операциялары келесідей реквезиттерді көрсете отырып тіркелген:

• Күні;

• Жазбаша және цифр түріндегі сомасы;

• Төлем жүргізудің негізі.

Кассалық кітаптардың әрбір бетінің жоғары жағында жыл көрсетілген. Бұл кітаптар 2 дана етіп толтырылған: 1еуі кассирде, 2шісі бухгалтерде болған және олар ант қабылдаған. Жазбаларға түзетулер енгізу үшін арнайы рұқсат қажет болған. Түзету енгізу үшін дұрыс емес жазба бір сызықпен сызылып, жоғары жағына дұрыс сома жазылған және оны қол қою арқылы растаған. Кассалық кітаптар бойынша қалдықтар ай сайын немесе жарты жылда 1 рет есептеліп отырған.

Ақша қаражаттарының есебін жүргізудің негізгі мақсаты – табыстарды бақылау болған. Кассалық операциялардың бақылаудың ерекше тәртібі қолданылған, яғни ақша қаражаттары 3 түрлі кілтпен бекітілген, сондықтан да сақталған кілттер кассирде, бухгалтерде және делдалда(кассаны ашу үшін кілт беретін адам) болған. Касса осы 3 тұлғаның қатысуымен ашылған, онда кассалық кітаптар да сақталған.