44. Лука Пачоли: биографиясы және еңбектерінің мәні

Лука Пачоли 1445ж. кішігірім қала Борго Сан-Сеполькрода туылған. Оның біліміне мен тәрбиесіне нағашы ағасы Бенедетто ықпалын көп тигізді. Жас өспірім кезінде атақты суретші Пьеро делла Франческаның шеберханасына оқуға жіберілген. Оқу кезінде оны атақты итальяндық ғалым Леон Батиста Альберти байқайды, ол оны 1464ж. венециандық күйлі сатушыға Антонио де Ромпиазаге үйдегі оқутышы ретінде ұсынады. Венецияда балаларға тәрбие беріп, оларды өз білетініне үйретеді. Ол Риальто мектебінде ұлы математик Доменико Брагадинаның дәрістерін тыңдауға барады. Ол өзінің алғащқы шәкірттеріне арналған – коммерциялық арифметика оқулығы кітабын 1470ж. бітірді. Бұл кітап Пачолидің ең алғашқы кітабі. Осы жылы ол Венецияны тастап, Римге көшеді. Римде Альбертидің үйінде тұрады. Бірақ та 2 жылдан кейін Пачоли Римнен көшіп кетеді және моношеский ілімін қабылдап, францискандық атанады. 1477ж. 14 қазанынан – 1480ж. 11 желтоқсанына дейін – Перуджи университетінде алгебра және геометриядан оқитын профессор болады. Ол өзінің Перуджидегі үздік студенттеріне арнап «Алгебра» және «Платонның 5 қағидасы» қысқаша конспекті ретінде, кітап ретінде тастап кетеді. Содан кейін 3 жыл аралығында Зарада тұрады. Пачоли бұл жерде матем. және теологиямен айналысады, кей уақытта италияның басқа қалаларына саяхат жасайды. Пачоли былай деген: «оқуға қарағанда, оқыту қиын, себебі мұғалім әрдайым дидактикалық материалдар жиынынан таңдай жасайды, ал тыңдаушы бір таңдаған материалдан тек біреуін таңдаған» деп айтқан.

Пачоли 1494ж. герцог Урбинский Твидобальдода Монтефельтроға арналып жазылған «Арифметиканың сомасы, геометрия, бөлшек, пропорция және пропрорционалдық» математикалық еңбегін итальяндық тілде жариялайды. Бұл еңбегінде ариф-қ амал-шарттар, бүтін және бөлшек сандарға қолданылатын, пропорциялау, күрделі пайызды есептеу, сызықтық квадраттық және де биквадраттық ф-ялардың шешімдері айтылған.

Герцог Людовик Сферцтың ша Милон университетінде жаңадан ашылған математика кафедрасын басқару үшін Милонға келеді. Милонда Леонардо да Винчимен танысады, ол екеуі жақсы дос болып кетеді. Пачоли 1500ж. Пизада, Перуджида, 1501-1502ж.Болоньяда, 1502-1505ж. Флоренцияда лекция оқиды. 1517ж. Сан-Сеполькро қаласында қайтыс болады. 1493ж. Л.Пачоли 13 жылдық жұмысы «Арифметика сомасы, геометрия, пропорциямен олардың қатынасы туралы оқу» деген кітабын Венецияда аяқтап, жарыққа шығарады. Ол кітап екі жақты жазбаға туралы жазылған. Осы кітаптың 9тарауында «Шоттар ж/е жазбалар туралы» бірінші рет қос бухгалтерия туралы жазылды. Бұл қазіргі кәсіпкерлік ұйымдардың экономикалық әрекеттерінің негізін ашты. Пачоли осы еңбегінде қос бух-ң маңызды байланысы 2 нысанды көздеп көрсетті: 1)жасалған іс туралы ақпарат алу, есепті дұрыс жүргізу үшін, міндеттемелер мен қарыздар туралы ақпаратттарды кешіктірмей алу керек. 2)қаржылық нәтижені анықтау «әрбір көпес өзінің күн-көрісін қамтамасыздандырып, пайда табуды көздейді», бұл жерде пайда көрсеткіші болып танылу емес, ол баға көтерілмеудің құралы ретінде танылу тиіс. Әрине, ол көпестерді үнемділікке тәрбиелейді. Баға дұрыс болуы керек, өйткені ол көпестің күнгөрісін қамтамасыз етеді. Осы 2 бағыты шот пен 2 жақты жазу арқылы жүзеге асырылады.

Л.Пачоли суреттер арқылы есептік регистрлерді ойлап шығарды. Ол есептер – тізімдейді, кітаптар,суреттер – бейнелейді деген. Есепшінің ең басты суреті – баланс.