5. Крыніцы прававой рэгламентацыі айчыннай бібліятэчна-інфармацыйнай дзейнасці. Сучасная бібліятэка як суб'ект прававога рэгулявання.

Прававое рэгуляванне бібліятэчна-інфармацыйнай дзейнасці – нарматыўна-арганізацыйнае ўздзеянне пры дапамозе сістэмы прававых сродкаў (юрыдычных нормаў, праваадносін, індывідуальных прадпісанняю).

Аб'екты рэгулявання:

- бібліятэчная справа ўвогуле

- бібліятэка

- накірункі дзейнасці бібліятэкі

Галоўны прадмет рэгулявання – адносіны, якія ўзнікаюць у бібліятэчнай сферы.

Юрыдычным інструментам кіравання з'яўляецца прававое рэгуляванне. Яго асноўнае прызначэнне – забяспечыць функцыянаванне і развіццё бібліятэк.

Асноўныя мэты прававога рэгулявання:

• развіццё і падтрымка законнасці і правапарадку ў бібліятэчнай справе

• садзейнічанне рэалізацыі правоў і свабод чалавека, выканню ім сваіх прафесійных абавязкаў

• стварэнне прававых ўмоў для эфектыўнага функцыянавання ўстановы

• фарміраванне ў біблітэкараў і карыстальнікаў прагрэсіўнага асмыслення прававой культуры

Бібліятэка ў сваёй дзейнасці ўступае ў вялікую колькасць праваадносін.

Асноўныя кірункі дзейнасці бібліятэк, якія падлягаюць прававому рэгуляванню:

1. адносіны, якія ўзнікаюць пры стварэнні, ліквідацыі, развіцці бібліятэк і бібліятэчных сетак

Неабходна:

• замацаваць фінансавыя асновы дзейнасці бібліятэк

• праваадносіны ў сферы падаткаабкладання бібліятэк

• ліцэнзіі на ажыццяўленне некаторых відаў дзейнасці

(абавязковы экзэмпляр, спонсарства і дабрачыннасць)

2. адносіны, якія ўзнікаюць пры фарміраванні фондаў бібліятэк

Неабходна:

• закласці прававы механізм урэгулявання і упарадкавання адносін паміж бібліятэкамі, выдавецтвамі, установамі кніжнага гандлю

• унесці змяненні ў заканадаўства ў сувязі з распаўсюджанне электронных дакументаў

• прыняць закон аб абавязковым экзэмпляры

• прывесці заканадаўства РБ у адпаведнасць з патрабаваннямі міждзяржаўных пагадненняў (для развіцця міжнароднага кнігаабмену)

• дастаўка і перасылка дакументаў

(бяспека захаванасці рэсурсаў у электроннай форме, абарона аўтарскіх правоў на ствараемую ў бібліятэцы прадукцыю, перамяшчэнне каштоўных фондаў праз мяжу)

3. адносіны, якія ўзнікаюць пры абслугоўванні карыстальнікаў

Неабходна:

• афіцыйна зацвердзіць платныя паслугі

• гарантаваць грамадзянам свабодны доступ да любой інфармацыі (у т.л. Інтэрнэт)

• урэгуляваць абслугоўванне карыстальнікаў з дапамогай электронных сетак

• штрафныя санкцыі за парушэнне правілаў карыстання бібліятэкай

• стварыць умовы доступа асобным групам карыстальнікаў

4. адносіны, якія ўзнікаюць пры ўзаемадзеянні працаўніка і працадаўца

Неабходна:

• распрацаваць механізм рэалізацыі нормаў (зараз нормы 80-х гадоў)

• удасканаліць патрабаванні да кіраўнікоў бібліятэк

(сацыяльныя гарантыі і праца ў калектыве, перападрыхтоўка кадраў)

5. адносіны, якія ўзнікаюць прыфарміраванні МТБ

Неабходна:

• распрацаваць заканадаўчыя акты для забеспячэння раўнамернай аўтаматызацыі дзейнасці бібліятэк

Арганізацыйная структура прававога забеспячэння дзейнасці бібліятэк, 4 узроўня:

1) нацыянальны

2) рэгіянальны

3) ведамасна-галіновы

4) лакальны

Міжнародны ўзровень адагрывае ролю знешняга асяроддзя. Міжнародныя крыніцы заканадаўства:

1) дакументы міжнародных арганізацый - ООН, ЮНЕСКО, Савет Еўропы - у іх закладзены ановы развіцця сусветнага супольніцтва у галіне культуры.

Всеобщая декларация прав человека, 1948 ООН.

Конвенция о защите прав человека и основных свобод - Совет Европы,1950,1994.

Европейская культурная конвенция – Совет Европы,1954.

2) дакументы міжнародных арганізацый па развіццю інфармацыйна-бібліятэчнай сферы

У 1994 г маніфест ЮНЕСКО о публічных бібліотеках – рекомендаціі по реформе бібліотечного законодательства в Европе.