16.Ақша теориялары

Ақшаның 5теориясы бар.Олар:

-ақшаның металдық теориясы;

-ақшаның номиналистік теорясы;

-ақшаның сандық теориясы;

-ақшаның монетаристік теориясы;

-ақшаның кейсиандық териясы.

Ақшаның металдық теориясы.

Ақшаның металл теориясы 15-17ғ.ғ ерте кезеңдерінде, яғни капиталдың алғашқы қорлану дәуірінде қалыптасқан. Оның аса танымал өкілдері Англияда- У.Стэнфорд,Т.Мен, Д.Норе, Францияда-А.Монкретьен болды. Олар ақшаны қоғам байлығымен, яғни асыл тастар- алтын және күміспен теңестіріп, олардың бүлініуіне қарсы шықты.

Бұл теорияның қателігі – біріншіден, байлықтың көзі ретінде қоғамда еңбек етудің нәтижесінде өндірілген материалдық құндылықтардың жиынтығы емес, асыл металдар болса, екіншіден, металл ақшалардың айналымында олардың (металл ақша) орнын басатын, яғни қағаз ақшаларға ayысудың мақсатқа лайықтылығы мен қажеттілігі теріске шығарылып келуіне деп есептейді.

Бірінші метаморфозасы- неміс экономистері ақша деп тек асыл металдарды емес, металға ауыстырылатын банкноттарды да санады.

Екінші метаморфоза- бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды, оның өкілдері алтынмонетарлық стандартты қалпына келтірудің мүмкін еместігін мойындап, алтын монометаллизмнің жаңа кесілген формаларын: алтын құйма және алтын- дивиздік стандарттарды енгізуге, теорияларын әдістеуге тырысты.

Үшінші метаморфоза- екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды. Оның өкілдері халықаралық айналымға алтын стандартты енгізуге қажеттілік идеясын ұсынды.

Ақшаның номиналдық теориясы.

Ақшаның номиналистік теориясы меркантилистердің метализмге қарсы іс-әрекет ьолып табыоады. Өкілдері: Дж Беркли мен Дж Смит.

Тауар өндірісі мен айналымның өсуіне байланысты метал монеталарды вексел, банкнот түріндегі несиелік айналыс құралдарына жартылай ауыстыру біртіндеп орын алады. Номинализмнің негізгі ережелері келесідей:

• ақша идеалды есеп бірлігі болып саналады және олардың көмегімен тауарлардың айырбас құны анықталады;

• бұл бірлік ешқандай да ішкі құнға ие емес.

Сонымен номиналистер ақшаның құндық жаратылысын толық жоққа шығара отырып, оларды техникалық айырбас құралы ретінде қарастырады.

Қағаз белгілері мемлекет тарапынан жасалынған толық құнды ақшалардың орнын алмастырушы тәрізді әсер етеді деген ой туады. Олар металл ақшаның номиналды құнының нақты құнынан ауытқуының көбеюі есесінен пайда болды

Мемлекет шығындарды қағаз ақшалар мен жабу үшін шығарылады

Ақшаның сандық теориясы.Ақшаның сандық теориясы XVIғ.пайда болды.Ол тауардың құн деңгейі мен ақшаның құны айналымдағы санына байланысты деп түсіндірілді.Бұл жорамалды Фр.Жан Боден ойлап тапты.Оның пайымдауынша,Батыс Еуропада тауардың қымбаттауына бағалы металдардың көп әкеліне бастауы әсерін тигізді,сол себепті бұл жағдай ақша санының көбеюіне әкеліп соқты.Ақша санымен тауардың бағасы да өсті.

Транцакциондық ақшаның сандық теориясының негізін американ ғалымы М.Фишер қалады.

Ақшаның монератистік теориясы

Нобель сыйлығының лауреаты М.Фридмен монератистік теориясы арналған еңбектеріне ақша шаруашылығының анализі мен қазіргі ақша теориясы маңызды орын алды.Оның ойынша осы жағдайлар сауаты монетарлық саясатта экон-ның тұрақтылығына жол ашады.

Ақшаның кейсиандық теориясы

1929-33жж.Экон-ның дағдарыс тұсында номинализм ары қарай дамыды.Сөйтіп ол Дж.Кейнс алтын ақшаларды жабайылық сарқыншалығы,арбаның 5-ші дөңгелегі деп есептеген.Ол идеалды ақшаға қоғамның өркендеуін қамтамасыз етіп отыратын қағаз ақшаларды жатқызды.