45. Ақша айналысын тұрақтандыру әдістері

Соғыс және революциядан кейінгі жылдары көптеген мемлекеттер ақша айналысын тұрақтандыру мен экономиканы қалпына келтіру әдістерін қолданды. Оған келесілер жатады.

1. нуллификация – ол құнсызданған ақшаны жойып, оның орнына жаңа валютаны енгізу.

2. ревальвация – ол ақша өлшемдерінің бұрынғы алтын құрамын қалпына келтіру әдісі.

3. девальвация – ол ақша өлшемінің алтын құрамын төмендету.

4. деноминация – бұл «нөлдерді сызу әдісі», яғни баға масштабын ірілендіру.

46.Коммерциялық банктер түрлері,негізгі функциялары

мен міндеттері

Банк қызметерін реттеу ҚР-да, оның ішінде ҚР банктер

және банк қызметі туралы 1995

жылғы 2444ші заңымен , 31 тамызда шыққан заңға негізделеді. Осы заңға сйкес банк қызметін жүзеге асыруға құқылы, коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға банктің ресми мәртебесі; заңды тұлғаның банк ретінде тіркелуімен және лицензиялық болуымен белгіленеді. Қазіргі коммерциялық банктер бұл тікелей кәсіпорындарға, халыққа қызмет етеді. Осы заңға сәйкес ҚР-ғы банктерді оның немесе оның қызметін ұйымдастыру 3 кезеңнен тұрады: 1.банкті ашуға рұқсат алу –қадағалау агенттігінен - . 2.әділет министрлігінен тіркеуден оту. 3. Банк операцияларын жүргізу. ҚР-ң ЕДБ-рі өз қызметін жузеге асыру барысында филиалдарын , жинақ кассаларын . елшілес банктерін аша алады.

Банк филиалы – ф.туралы ережеде н.е лицензияда көрсеткен банктік операцияларды жүзеге асыруға құқылы өзінің жеке дербес бух.балансы бар заңды тұлға болып таб.банктік мекеме.

Банк өкілдігі – банк операциясын жүзеге асырмайтын яғни банк тапсырмасы және оның атынан әрекет ететін, банктің орн-н жерінен тыс орн-н, заңды емес тұлға банктің құрамдас бөлігі.

Елшілес банк- жарғылыық капиталының 50процентінен астамы бас банкке тиесілі, өзінің дербес бух.балансы бар заңды тұлға болып табылады.

Банктің жарғылық қоры – ұлттық валютада орналастыру кезінде, тек қана ақшамен толенуіне тиісті акцияларды сату есебінен қалыптасады. Жаңа құрылған банк жарғылық капиталын оның акционерлерін, оның тіркеу сәтінде 50пр-н ж.е тіркелгеннен бастап күнтізбелік жыл іщіінде толық төлейді.

Негізігі функ-ры: 1.ақша капиталын шоғ.. 2.несиедегі делдалдылық. 3.шар-та есеп айырысу, 4.есеп толемдерн жүргізу,5. төлем қаражатын жүргізу, 6.бағалы қағаздар шығару , орналастыру.7.клиенттерге кеңес-қызмет жасау.

Жіктелуі: 1. Жарғылық қатысуна қарай-мемлекеттик, акционерлк, жеке, аралас-шетел капиталы, пай-үлес.

2.операциялар турине карай: универсалды , маманданган

3. аумактык белгисине карай: халыкаралык, мем-тік, улттык, аймактык

4. салалық белгісіне карай: өнеркасип, ссуда, ауыр шар., құрылыс саласы

5.филиал саласына карай: коп филиалды, филиалсыз

47. Дүниежүзілік валюта жүйесі

Дүн.вал.ж. –бұл халықар. несие–қаржы институт.мен валюталық құралдардың қызмет етуін қамтамасыз ететін халықар. келісімшарттар мен мемлекетаралық құқықтық нормалар кешені.Эволюциялары:

1Париж в.ж.(1867)

2Генуез в.ж.(1922)

3Бреттон–Вудс в.ж.(1944)

4Ямайск в.ж.(1976-1978)

5 Еуропалық в.ж.(1979)

1Париж в.ж 1867ж.Париж конференциясында бек/ді.П.в.ж.мынадай құрылымдық қағидаларға негізделеді:

–оның негізі алтын монета стандарты б.т.

–әр валютаның өзіндік алтына шаққандағы құрамы белгіленеді.

–нарықтық сұраныс пен ұсынысты ескере отырып,валюталардың еркін өзгермелі бағамдарының режимі қалыптасты.Бірінші соғыс нәтижесәндегі дағдарыстан кейін алтынға және жетекші валюталарға негізделген алтын девиз ст/ты бекітілді.Халықар.есеп ай/ға арналған шетел валютасындағы төлем құралдарын девиздер деп атады. 2Ек.дүн.вал/қ жүйеге заңды түрде мемлекетаралық келісімшартпен 1922ж Генуез халықар.эк/қ конф/да қол жеткізілді.Генуез в.ж. мынадай қағидаларда қызмет етті:

–оның негізі болып алтын,девиздер,яғни шетел вал/ры саналды.Бұл кезеңде отыз елдің аша жүйесі алтын девиздік станд/қа негізделді.

–алтын ваа/ң құрамы сақталды

–еркін вал/қ бағам режимі қайта қалпына келтірілді.

–вал/қ реттеу,вал/қ саясат халықар.конф/р ,мәжілістер формасында жүз.ас.

–алтын монеталық стандарт орнына,ақша ж/е валюта жүйесінде алтын монометаллтзмнің қысқарған формалары енгізілуі.

–валюталарды тұрақтандырудың бірнеше жылға созылуы.

–валюталардың тұрақтандыру әдісі

–вал/ң тұрақтылығы шетел вал/ң көмегімен жүзеге ас.

3БҰҰ–ң Бреттон–Вудстағы(АҚШ) 1944ж болған вал/қ қаржылық конф/да дүн.сауданы ұйымд/ң,вал/қ,несиелік,қаржылық қатынастарды ұйымд/ң ережелері бекітілді.

Бреттон–Вудс в.ж келесідей қағид.анықталады:

–алтынға,екі резервтік вал/ға АҚШ доллары ж/е фунт стерлинкге нег/ген алтын–девиз ст.енг.

– Бреттон–Вудс келісімі дүн.вал.жүй/ң негізі ретінді алтынды пайд/ң 4 формасын қар/ды.

1 вал/ң алтынның құрамы сақталып,олрды ХВҚ–на тіркеу енг.

2 алтын халықар.төлем ж/е резервтік құрал қызметінде қала берді.

3 АҚШ өзінің вал/қ эк/қ потенциалының ж/е алтын қорының өсуімен б/ты долларды алтынға теңестірді.

4 осы мақсатта,АҚШ қазынашылығы долларды шетелдің орт.банктерінің алтындарына ауыстыра бастады.

41976 ж қаңтар ХВҚ мүше елдердің Кингстондағы (Ямайка) келісімі ХВҚ/ң жарғысында өзгерістер енгізе отырып,келесі вал/қ жүйенің қағ/н бекітті:

–алтын–девиз ст/ты орнына СДР ст/ты енгізілді.

–алтында демонетазациялау заңды түрде аяқталды.

–елдерде кез келген вал/қ бағам режимін таңдауға құқық берілді

–ХВҚ Бреттон–Вудс жүйесінен сақталған мемлекетар.вал/қ реттеуді күшейтуге шақырады.

СДР/ң қызмет етуінің мынадай басты мәселесі б/ды:

–эмиссиялау,бөлу

–бағамды ан/у әдісі

–қамтамасыз ету

–СДР/ң пайдалану ауқымы

5 Еуропалық в.ж.,эк/қ интеграциялану процесін ынталандыру мақ/да құрылды.Еуропалық эк/қ қоғамдастық бұл Батыс Еуропа елд/ң біршама дамыған аумақтық интеграционалдық тобын білд.Ол 1957ж наурызда 6 елдің :ФРГ,Франция,Италия,Бельгия,Нидерланды,Люксембург,Рим елд/ң арасында жасалған келісім шартында қабылданып,1958ж бастап қызмет етеді.ЕҚ институтц/қ құрылымы мем/ң құрылымына жақын .Мынадай ұйымдардан тұрады:

Еуропалық кеңес.

Министірлер кеңесі–заң шағарушы орган.

ЕҚ комиссиясы–атқарушы орган

Еуропалық парламент–кеңес беруші орган

ЕҚ соты–құқ/қ нормалардың сақталуын қадағалау ұйымы.

1999ж ЕҚ елдерінде жаңа валюта“еуро”енг.Еуропалық вал/қ одақтың алғашқы қатысуында мына елдер б/ды:Германия,Франция, Нидерланды,Люксембург,Австрия,Бельгия,Италия,Испания,Финдляндия,Ирландия,Португалия.