25. Депозиттік операциялар

Депозит-бұл клиенттердің банктегі белгілі бір шотқа салған және өздері пайдалана алатын қаражаттары. Депозиттік емес тартылған қаражаттар-бұл банктің қарыз түрінде немесе өз меншікті қаражаттарын сату жолымен тарататын қаражаттары. Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі: талап етуіне дейінгі депозиттер, мерзімді депозиттер, жинақ салымдары, бағалы қағаздар. Талап етуіне дейінгі депозиттер-бұл салым иелерінің бастапқы талап етуіне байланысты әр түрлі құжаттар арқылы қолма қол ақшаларын алатын әр түрлі шоттардағы қаражаттар. Жинақ салымдары-белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты алуда ескертуін талап етпейді, салымның жоғары шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ кітапшасын көрсетуі қажет.Мерзімді салымдар-белгілі бір мерзімі бар және тұрақты пайыз төленетін, шек қойылатын салым. Депозиттік және жинақ сертификаттары- бұл салым иесіне белдгілі мерзім өткен соң тиісті қаражатты және оған есептелетін пайызды алуға құқық беретін және оның шотындағы ақшалай қаражаттың барлығын куәландыратын эмитент банктің жазбаша куәлігі.

Депозиттік операциялар мынадай қағидалармен ұйымдастырылады:

• банктік пайда алуға немесе болашақта пайда алу үшін жағдай жасауға;

• депозиттік операциялар әрекет ету керек;

• банк балансының оперативтік өтімділігін демеу мақсатында икемді депозиттік саясат жүргізілуі керек;

26. Коммерциялық банктердің активтік операциялары.

Активтік операциялар-бұл банктердің табыс алу және өзінің өтімділігін қамтамасыз ету мақсатында иелігінде бар ресурстарды орналастыруды жүзеге асыратын операцияларды білдіреді. А.о. өзінің формасына және тағайындалуына қарай әр түрлі болып келеді. Олардың ең көп тараған түрлері: ссудалық, инвестициялық, депозиттік, қаржылық және басқа да опер-р. Банктің ссудалық опер-р негізінде ссудалық портфель құрылады. Ол келесідей болып жіктеледі: стандартты, күмәнді, шығынды. Инвестициялық опер-р негізінде бағалы қағаздар портфелі қалыптасады. Олар екі топқа бөлінеді: мемлекеттік және корпоративтік. Мемлекеттік б.қ. табыстылығына қарай: дисконттық,купондық, аралас болып бөлінеді. Дисконттық-алғашқы нарықта инвестицияларға жеңілдікпен сатылып, номиналдық құны бойынша өтеледі. Купондық-номиналдық құнына пайызбен бейнеленген табыс әкелетін бағалы қағаздар. Аралас-купон және дисконт түрінде қатар табыс әкелетін бағалы қағаз. Корпоративтік б.қ. мыналар жатады: акциялар, облигациялар, депозиттік және жинақ сертификаттары, ипотекалық куәліктер, депозитарлық қолхаттар. Депозиттік опер-р өтімділікті қолдау және банктермен корреспондеттік қатынас орнату негізінде дамиды. Банктің қаржылық опер-ры несиелік операциялар типтес, яғни банкке табыс әкелетін активтік опер-ды сипаттайды. Оларға: лизинг, факторинг және форфейтинг опер-ры жатады.

27. Ақшаның қызметтері, типі, қасиеттері

Ақша дег. –жалпыға бірдей ,балама түрде ,кез келген тауарға еркін айырбасталатын,кез келген тауардың құнын белгілейтін ерекше тауар.Оның бес қызметі бар:

1құн өлщемі-ақшаның алғашқы ж/е негізгі қызметі б.т.Барлық тауарлар қажетті еңбек өнімі б.т.Сондықтан да өзіндік құны бар шынайы ақшалар олардың құнының өлшемі бола алады.Тауар құнының ақшамен бейнеленуі бағасы деп аталады.Әрбір мем/т өз құн өлшемін белгілейді.Қаз/да құн өлшемі ретінде теңге,Ресейде рубль,АҚШ/та доллар.Демек құн өлшемі –бұл ақша бірлігі,ол такарлар мен қызметтер құнын өлшеу ж/е салыстыру үшін қолд.

2айналыс құралы-тауарлар мен қызметтерді сатып алу үшін ,қарыздарды төлеу үшін қолданылатын ақшалар.Бұл қызметтің айрықша белгілеріің бірі-бұл тауардың ж/е ақшаның қарама –қарсы қозғалысын белгілеу;оны қолма-қол ақша атқарады,өйткені бұл қызметте ақшалар тауарлар айырбасы кезіндегі ұшқыр делдал ретіде әрекет етеді,онда оны толыққұнды ақшалар емес,оның орынбасарлары қағақ ж/е несиелік ақшалар орындайды.

3 төлем құралы-ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметінің дамуы қолма-қолсыз есеп ай/ды ,несиелік ақшаларды дамытуға әсер етті.Сонымен қатартөлем құралы қызметін қолма-қол ақшалар да атқара алады.Фирмалар,кішігірім кәсіпорындар,ұйымдар мен мекемелер төлем құралы қызметіндегі

қолма-қол ақшаларды қолд.:еңбекақы төлеу,сыйақы беру,жәрдемақы,стипендия төлеу,ипотекаға несие беру,коммуналдық қызметтер төлеу үшін.Төлем құралы қызметіндегі ақшалар көптеген иауар иелерін,сатушылар мен сатып алушыларды өзара байланыстырады.

4 жинақ қоры-адамдар алтынды жинақтауға,сақтауға ұмтылады.Өйткені бұл қор кез келген тауарды сатып алуға мүмкіндік береді.Бұл жағдайда ақша жинақ құралы қызметін атқарады.Алтынды айналымнан шығару нәтижесінде оның жинақ құралы ретіндегі рөлі төмндегенмен,алтын әлі де қазына құралы ретінде қолд.Алтын резервтер көлемі елдің байлығын көрсетеді,басқа елдер мен инвесторладың осы елге сенімін қамтамасыз Қазіргі кезде алтынның ең үлкен қоры АҚШ/та 260млн тройск унциясы.

5Әлемдік ақшалар-қазіргі таңда айналымда алтын монетаның жоқ болуына б/ты несиелік ақщалар алтынға айырбасталмайды,әлемдік ақша ретінде алтын құймалар ,еркін айырбасталымды валюта түрінде қолд.20-ғ.бірінші жартысынан бастаптөлем құралы ретінде еркін ай/тын валюта тарапынан ығытырыла бастады,яғни шетелдік валюталарды барлық басқа мем/р тарапынан қабылданады.Мұндай валюталарға американдық доллар,евро және фунт стерлинг жатады.Доллар қазіргі кезде Қаз. /ң әлемдік нарығында кең қолданылатын төлем құралы б.т.

Ақшаның түрлері:

1. қағаз ақшалар- бюджет тапшылығын жабу мақсатында шығарылатын және металға ауыстырылмайтын, сондай-ақ мемлекет белгілеген өзіндік номиналы бар құнның белгілері.

2. Металдық ақшалар –номиналды құны нақты құнынан, яғни оларды өндіруге кеткен қоғамдық еңбектен жоғары болып келетін ақшалар.

Ақшаның қасиеттері:

1. Жалпыға бірдей айырбасталуы

2. Айырбас құнының дербес болуы

3. Еңбек өнімінің заттай формада болуы