6.2 ²Оз±алт²ыш пен механизмдердi³ ж¶ктемелiк диаграммалары
²оз¹алтºышты таңдап алу ¾шiн берiлетiн бастапºы берiлiстер ¸детте механизмнiң ж¾ктемелiк ретiнде, я¹ни Мс (t) мен ω (t) ж¸не инерция моментi J/м берiледi, м½нда одан ары статикалыº моменттiң инерциясы мен инерция моментi ºоз¹алтºыштың бiлiгiне келтiрiлген деп алынады - § /1-2 ºара/ ω (t) байланысы кейбiр кездерде тахограмма деп аталады. Мс кейде жол¹а байланысты болады, м½ндай жа¹дайда белгiлi жылдамдыº бойынша берiлген Мс графигiн, ºайтадан Мс т¾рiнде салу¹а болады. Былайша айтºанда механизмнiң ж¾ктемелiк диаграммасы кез-келген т¾рде болуы м¾мкiн, бiраº оны ¸рºашанда циклге б¼луге болады, я¹ни диаграмма ºайталанатын уаºыт аралы¹ы tц . Егер ж½мыстың сипатына шар суреттелетiн болса, /лифт,к¼тергiш кран ж¸не т.б./, онда ең ºиын немесе ең ыºтимал цикл ¾шiн салынады.
²оз¹алтºышты д¸л¸лдi т¾рде таңдап алу ¾шiн механизмнiң ºажеттi ж¾ктемелiк диаграммасының белгiлi болуы керек екенiн атап ¼ткен ж¼н. 6-1 суретте мысал ретiнде кейбiр механизмдердiң тахограммасы мен ж¾ктемелiк диаграммасы келтiрiлген./жо¹ары екi график/.
²оз¹алтºышты алдын-ала таңдау ¾шiн маханизмнiң белгiлi ж¾ктемелiк диаграммасы бойынша статикалыº ж¾ктеменiң орташа моментiн табу¹а болады.
м½нда¹ы Мсi – i аралы¹ында¹ы статикалыº ж¾ктеменiң моментi.
ti – i – аралы¹ының ½заºты¹ы .
n – аралыº саны, Мс =const
Iзделiнiп отыр¹ан ºоз¹алтºыштың номинал моментiн былай ба¹алау¹а болады.
Ìн
=k
Ìñ.îðò
м½нда Кº = I,I+I,3 – жетектiң динамикалыº режимiн ескертетiн, коэффициент.
6-1 сурет. ²оз¹алтºышты» ж¾ктемелiк диаграммасы.
Егер негiзгi жылдамдыºтан т¼мен ºарай, бiр зоналыº реттеу болса номиналдыº жылдамдыº ретiнде ωмах –ды алу¹а болады немесе ωтiп , егер негiзгi жылдамдыºтан жо¹ары, бiр зоналыº реттеу болса. Сонымен, табыл¹ан Мн мен ωн шамалы¹ы бойынша каталогтан ºоз¹алтºышты таңдап алу¹а, сонымен ºатар оның инверция моментiн аныºтау¹а, механикалыº сипаттамаларын ж¸не ауыспалы процесстегiнiң ºисы¹ын салу¹а болады.
Шамамен ºоз¹алтºышты таңдап ал¹аннан кейiн, ºоз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасын, я¹ни М (t) байланысын салу¹а болады.
ºоз¹алыс теңдеуiн шешу арºылы У тарауды ºара.
6-1 суретiнiң астың¹ы жа¹ында жылдамдыº ¼згерген кезде
М ≈ const+§ 5-2, а ºара /, ал ж¾ктеменi бергенде ж¸не алып таста¹ан кезде жетек сызыºты механикалыº сипаттамада ж½мыс iстейдi деген ºоз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасы к¼рсетiлген.
/ § 5-2, б ºара , I – мысалы/.
²оз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасының, механизiмiнiң ж¾ктемелiк диаграммасының елеулi айырмашылы¹ы бар екенiн оңай к¼руге болады.
6-2 + 6-4 суреттерде та¹ы да жетектiң бiрнеше ж¾ктемелiк диаграммасы ж¸не осы¹ан с¸йкес динамикалыº сипаттамалары к¼рсетiлген.
6-2 суретi, Мс – const бол¹анда¹ы механизм жылдамды¹ы ¼згерiлмелi режимде ж½мыс iстеген жа¹дайда с¸йкес. Идеал динамикалыº механикалыº сипаттамасы т¼менде к¼рсетiлген. ²оз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасын сал¹ан кезде осындай идеалдау жиi ºолданылады, ¼йткенi ºоз¹алтºышты таңдау маºсаты ¾шiн диаграмма б¼лiктерi ¼лшеусiз.
6-3 суретте т¼менде келтiрiлген сипаттама бойынша iске асатын жиi тежеу мен iске ºосу режимiнде ж½мыс iстейтiн жетектiң ж¾ктемелiк диаграммасы к¼рсетiлген. ω(t) ж¸не М(t) графиктерi 5-2.б суретте ºоз¹алтºыштың сызыºты механикалыº сипаттамасы кезiндегi ж¾ктеменiң сипаты жо¹ар¹ы м¸нде болатын электрожетектiң ж¾ктемелiк диаграммасы к¼рсетiлген. Статикалыº ж¾ктеменнiң момент Мсо – дан МсI- ге дейiн ¼згередi.
²оз¹алтºышпен арттырыл¹ан момент /5-10/-¹а с¸йкес МсI –дi
6-2 сурет. ²оз¹алтºышты» ж¾ктемелiк диаграммасы.
ºолдан¹ан кезде былай жазылады;
ал ж¾ктеменi алып тастаган кезде
ì½íäà¹û
æ¸íå
шамалары
ìåí
берiлген кезде
Mc
M
M1
M2
Mc
0 t 0
M t
tu
-M3
t
-M3 0 Mc M2 M2 M
6-3 сурет. Ж¾ктемелiк ж¸не динамикалыº диаграммалар.
м¸нiмен аныºталады. Егер Тм кiшкене болса, онда ºоз¹алтºышпен арттырыл¹ан момент Мс-дың ¼згерiсiн ºайталайды. Егер керiсiнше Тм ¾лкен болса онда М, М ж¸не ω, ω, шамалары осы¹ан с¸йкес Мс.орт. мен ωорт. Орташа м¸ндерiнен аз айырмашылыºта болады, осының арºасында t1 аралы¹ында /Мс= Мcо/ жетектiң айналатыны б¼лiгiне жинал¹ан энергия, t2 аралы¹ында¹ы /Мс =Mс/ ж¾ктеменiң жо¹ар¹ы м¸нiн жабу¹а ж½мсалады. ω≈ωорт. бол¹анда б½л энергия 6-4 суретiндегi штрихтал¹ан аудан¹а пропор ционал.
6-4 сурет. Ж¾ктемелiк ж¸не динамикалыº диаграммалар.
Ж¾ктеменiң сипаты жо¹ар¹ы м¸нде бол¹ан кезде ºоз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасының "т¾зетулерi" к¼бiне пайдалы болады, ¼йткенi ºоз¹алтºыштың артыº салмаºта¹ы м¾мкiншiлiгiне ºойылатын талапты азайтады ж¸не ºоз¹алтºышта¹ы шы¹ынды азайтады.
Б½ндай
жа¹дайларда Тм-ның
¼суi ¾шiн момент инерциясы Jм
болатын /
/
маховик
ж¸не ºоз¹алтºыштың
механикалыº сипаттамасының
ºатаңды¹ының
шамасын таңдау
ºолданылады.
²оз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасы алдын-ала таңдап алын¹ан ºоз¹алтºыштың ºызуы мен артыº ж¾ктеме ºабiлеттiлiгi бойынша тексерудiң негiзi болып табылады.
Артыº ж¾ктеме ºабiлеттiлiгiн тексергенде мына жа¹дай орындалуы керек.
Ммакс ≤ Мм¾м.а.ж. /6-1/
м½нда Ммакс - ºоз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасында¹ы
максимал момент.
Мм½м.а.º. - ºоз¹алтºыштың м¾мкiн болатын артыº ж¾гiндегi
момент.
²алыпты т½раºты тоº ºоз¹алтºыштары ¾шiн
Ìì½ì.à.º. =(2-2,5) Ìí /6-2/
Кернеу к¼зiн 10%-ке т¾сiруге болатынын ескерсек асинхронды ºоз¹алтºыштар ¾шiн
Ìì½ì.à.æ. = 0,8 Ìà
ºалыпты синхронды ºоз¹алтºыштар ¾шiн /6-3/
Ìì½ì.à.æ. = (2-2,5 ) Ìí
/6-4/
Асинхронды ºысºа т½йыºтал¹ан ºоз¹алтºыштар ºосымша iске ºосу моментi бойынша тексерiледi; ºоз¹алтºыш ойда¹ыдай iске ºосылу ¾шiн мына жа¹дай орындалуы керек.
Ìñ.ìàêñ = Ìi.º.
/6-5/
м½нда Мс.макс – жетектiң iске ºосылуы орындалатын статикалыº
ж¾ктеменiң максимал моментi.
Мi.º. - ºоз¹алтºыштың iске ºосу моментi.
²ызу бойынша тексеру ºоз¹алтºыштың орам изоляцисының наºтылы температурасын ба¹алайды ж¸не оны м¾мкiндiк температурамен салыстырады, сонымен ºатар ºоз¹алтºыштың ж¾ктемелiк диаграммасын ºолдану арºылы жасалынады. Бiраº б½л операция к¾рделi бол¹андыºтан ең алдымен машинаның сууы ж¸не ºызуы процесстерiмен танысуы керек.