III. Тарау

ТIЗБЕКТЕЛГЕН Ж°НЕ АРАЛАС ²ОЗДЫР±ЫШТЫ

ТµРА²ТЫ ТОК ²ОЗ±АЛТ²ЫШТЫ ЭЛЕКТРЖЕТЕГIНI³

ЖЫЛДАМДЫ±ЫН РЕТТЕУ ЖЭНЕ ОНЫ³ МЕХАНИКАЛЫ² СИПАТТАМАЛАРЫ

3-1. ²ОЗ±АЛТ²ЫШТЫ³ ТЕНДЕУI МЕН СИПАТТАМАЛАРЫ.

3-1 суретте тiзбектелiп ºосыл¹ан ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштың ºарапайым с¾бесi к¼рсетiлген.

U

+ -

I E

Rкоз

3-1 сурет. Тiзбектелген ºоздыр¹ышты т½раºты ток ºоз¹алтºышы (Т²ТТ²).

Басºа да т¾раºты тоº ºоз¹алтºыштары сияºты; тiзбектi ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштар¹а да мына теңдеулер с¸йкес:

Бiраº, егер осы т¸уелсiз ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштар ¾шiн теңдеуде к¼рсетiлген а¹ын ж¾ктеме то¹ына т¸уелсiз болса, онда тiзбектелген ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштар ушiн а¹ым ж¾ктеме то¹ының функциясы болып табылады.

ºатысты¹ы магниттелу сипаттамасы деп аталыд /3-2 сур./. Б½л сипаттаманың ºарапайым аналитикалыº аныºтамасы жоº. Шамамен /3-2/ суреттегiдей т¾рде болады.

3-2 сурет. Магниттелу сипаттамасы.

Ф 

M

Mкт

0 I B

3-3 сурет. Т²ТТ²-ты» механикалыº сипаттамасы.

Бiр ºалыпты режимдегi ºоз¹алтºыштың жылдамды¹ы мен оның дамытыл¹ан моментiнiң арасында¹ы ºатынасты , я¹ни механикалыº сипаттамасының теңдеуiн табу ушiн, ºоздыру а¹ыны ºоз¹алытºыштың якорiндегi тоº т¾зу сызыºты байланыста деп алайыº.

Îíäà /3-1/

æýíå /3-2/

/3-2/- ге /3-1/-гi тоºтiң м¸нiн ºойып, механикалыº сипаттамасының теңдiгiн аламыз :

/3-3/

ì¾íäà¹û

;

R=R_ÿ+R_º¼ç+R_º¼ç¹- ºоз¹алтºыштың якор тiзбегiндегi толыº кедергi. Сонымен, алын¹ан жорамал бойынша тiзбектелген ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштың механикалыº сипаттамасы гипербола болады /3-3 сур./; оның бiр асимтоты ордината осi, ал екiншiсi теңдеуi ω = болатын абсцисса¹а параллель т¾зу сызыº.

Тiзбектелген ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштың механикалыº сипаттамасының ºатаңды¹ы

айнымалы ж¸не ж¾ктеме к¼бейген сайын ¼седi. ²ысºа т½йыºталу н¾ктесi М мен ºарсы ºосу облысы механикалыº сипаттама ¾шiн (U=U_í,R=R_º¼ç¹=R_ÿ+R_º¼çä)

номинал ж¾ктемеден алыста жатыр.

Алын¹ан теңдеулер тiзбектелген ºоздыр¹ышты ºоз¹алтºыштың механикалыº сипаттамасы туралы жалпылай ½¹ым бередi, ¼йткенi шынды¹ында машинаның магниттiк ж¾йесi ºаныººан ж¸не магниттелу ºисы¹ы т¾зу сызыº емес. Сондыºтан iс ж¾зiндегi есептер ¾шiн графикпен берiлетiн

ºатынастарын ºолдану керек.

Егер ºуат пен кернеудiң кең диапазонында¹ы ìåí

сериялы бiрдей машиналар ¾шiн сипаттамаларын салыстырмалы бiрлiкте, негiз ретiнде номинал шамаларды ºабылдап салу керек болса, онда олардың сипаттамалары бiр-бiрiмен дерлiк с¸йкес келедi ж¸не айырмашылыºтары iс ж¾зiндегi д¸лдiктен аспайды. Сондыктан, б¾л жалпы сипаттамалар ¸мбебап деп аталады ж¸не ¸рбiр машинаның сериясы ¾шiн дайындаушы заводтың каталогында келтiрiледi. /3-4 сурет/.

ºатынастарын пайдалана отырып ºоз¹алтºыштың абсолюттiк бiрлiктегi электромеханикалыº ж¸не механикалыº сипаттамаларын салу¹а болады.

Áåëãiëåó êiðãiçåéiê. таби¹и сипаттамасында¹ы кейбiр ж¾ктеме кезiндегi ºоз¹алтºыштың жылдамды¹ы.

- б½л да сол, тек жасанды /реостатты/ сипаттамада. R_êîç¹ -ºоз¹алтºыштың кедергiсi.