11. Вобраз святога Юрыя ў хрысціянстве. Абрад Юр’я ў беларускай традыцыі.

У хрысціянскую эпоху св. Георгію (Юрыю) былі нададзены функцыі язычніцкага Ярыла.

У народзе уяўлялі, што ён едзе на белым кані і замыкае пашчы дзікім звярам, пасля чаго тыя менш нападаюць на скаціну.

Юр'я. Свята адзначалася 6 траўня з песнямі, абрадавымі дзеяннямі. На ім ушаноўвалі сімвал парадку, вясны, росквіту прыроды Выводзілі скаціну у поле, пасцёбваючы асвечанымі галінкамі вярбы. Асвяшчоная вербачка уторківалася у зямлю. На полі частаваліся, спявалі юраўскія песні: “ Юр’е Бога клікала: да падай Божа ключыкі адамкнуць зямліцу”.

Прыказка:" Як дождж на Юр'я, то будзе хлеб у дурня."

12. Дэманалогія. Агульнае паняцце і класіфікацыя.

Дэманалогія – комплекс міфалагічных уяўленняў і вераванняў пра нячыстую сілу.

У дэманалогіі беларусаў пераплеценыя паганскія і хрысціянскія вераванні, аб стварэнні дэманаў самім Богам ці Д'яблам і народныя – пра паходжанне дэманаў ад самагубцаў і людзей, памерлых ненатуральнай смерцю, ад дзяцей, памерлых да хрышчэння, выкрадзеных лесавіком, вадзяніком ці русалкай.

Паводле павер'яў, дэманы жывуць у "нячыстых"і небяспечных месцах (у балотах, ямах, на "нячыстых" дрэвах – арэшніку; у лазнях), з'яўляюцца ў нейкі час года ці дня (купальская ноч, на досвітку, пасля захаду сонца), некаторыя - "сезонныя": русалкі з'яўляюцца падчас русальнага тыдня, зменлівы (лясун бывае вышэй за лес і ніжэй за траву), здольныя прымаць розны выгляд: прадметаў, прыродных з'яў.

Многія рысы паводзінаў дэманаў сведчаць незямную прыроду: громкі, сіпаты голас, шум, гул, хуткасць перамяшчэння і т.п.

Для асобных персанажаў характэрныя адметныя формы паводзінаў: чэрці піруюць і гуляюць ў карты, ладзяць вяселлі; русалкі спяваюць, расчэсваюць доўгія валасы; лясун пасвіць ваўкоў, пляце лапці.

У адносінах да чалавека дэманы праяўляюць зламыснасць: лясун збівае з дарогі, дамавік пужае стукам, вадзянік топіць.

Прамежкавае становішча паміж светам дэманаў і светам людзей займаюць вядзьмаркі і знахаркі. Дэманалагічныя вераванні пранізваюць усе сферы народнай культуры, з'яўляюцца часткай сямейных, каляндарных і гаспадарчых абрадаў.

13. Русалкі, іх функцыі. Абрад русальнага тыдня.

РУСАЛКІ – дзяўчаты-тапельніцы або памерлыя нехрышчонымі дзеці. Выгляд: распушчаныя валасы (русыя ці зялёныя), блакітныя ласкавыя вочы, якімі прыманьваюць ахвяру, але, калі зловіць яе, вочы становяцца нібы шкляныя і нерухомыя. Яны хаваюцца ў цёмнай вадзе, але ў час русальнага тыдня, калі вада глыбока праграваецца сонцам, могут хадзіць па лугах, у лясах лезуць на дрэвы.

Русальны тыдзень (50-ты дзень пасля Вялікадня), наступны пасля Сёмухі (зяленыя святкі) - (Троіца). На Гомельшчыне быў абрад –праводзіны русалкі у жыта (каб паспрыяць ураджаю). Эпіцэнтр абрада – Лельчыцкі р-н. Ва ўсе дні гэтага тыдня дзяўчаты збіраюцца па вечарах і пяюць русальныя песні. У канцы гэтага тыдня ладзілі абрад “провадаў русалкі”, праводзілі русалку “з двору да бору” -у апошні вечар тыдня дзяўчаты ходзяць ў лес і вешаюць на дрэвы вянкі з кветак, упэўненыя, што русалкі іх выкарыстаюць і будуць бегаць па палях і лясах. Гэтым прынашэнне - каб іх задобрыць.

Спосабы выратавацца: - укалоць адну з русалак іголкаю, тады ўвесь гурт русалак кідаецца ў ваду; начарціць на зямлі крыж і ўстаць на яго; накінуць на голую русалку хустку ці якую-небудзь анучку. Таксама лічылася, што нельга у лесе адгукацца на свае імя – гэта русалка наўмысна пералічвае вядомыя мужчынскія імёны. Пакуль чалавек, названы па імені, не адгукнецца, русалка з ім нічога не зробіць. Таксама можна было паказаць ім што-небудзь стальное, і русалкі, лічылася, адразу ўцякаюць;- перад тым, як легчы спаць, трэба памаліцца і нажом правесці вакол сябе настолькі далёка, каб Русалка рукою не здолела дастаць. РУСАЛКІ баяцца крыжа, круга, часнака, ладана. Але лепшы сродак супраць іх – палын.