II. Үүрмүд хоорндан йиртмҗ харлһна тускар күүндҗәнә. Эднә күүндвр яһҗ тогтх зөвтә?

III. «Ус үзл уга һосан бичә тәәл» гидг үлгүрлә ирлцҗәх җирһлиннь нег йовдлын тускар келҗ өгтн.

4. Орчуллһн.

Запрещалось кипячение воды без чайной заварки. Воду кипятили с одним из ингредиентов традиционного чая — солью, чайной заваркой, каплей молока.

Все движения во время приготовления чая совершаются слева направо, по ходу солнца. Совершая круговые движения, люди надеялись, что жизнь и все добрые начинания будут необратимо двигаться вперед.

После того, как чай хорошо заварится, его солят, добавляют по вкусу молоко и мускатный орех. Затем чай тщательно размешивают с помощью половника.

V. Билгин көдлмш. Нег ил бичг (открытка) тогтаҗ бичтн (эк-эцкдән, аав-ээҗдән, үүртән, багштан ...).

февраль 2012

9 Класс

18 - вариант

I. Текстәр көдллһн.

Хошт.

Удл уга, Булһн үзгдл гиҗ бәәсн һалыннь көвәд чиигтә хувцан ээһәд, хошин хөөчнрлә күүндәд суув. Зуухин һалын герлд хойр баахн залус элк түргүр кевтчкәд, Булһниг соньмссн дүрстәһәр хәләлдәд бәәцхәнә. Хәәснә сүүдр чирәднь тусад, Булһна чирәг сәәнәр үзүлхш. Булһна хаҗуднь өвгәрг маштг хар залу ирҗ сууһад, шүрүн хар сахлан мошкад, үг келх бәәдлтәһәр урлан ясад бәәв. Түүнә цаад хаҗуднь нег бичкәхән көвүн бийәсн ик гирлг түшәд, зогсад бәәнә. Эднә өмн хаҗуднь нәрхн ут кец көөһәд хөн кевтнә. Далваһад кевтсн хөд күрд-күрд гилдәд, кевлһән кевәд, санамр шуукрлдад кевтцхәнә.

- Кукн, альдас альдаран эн эҗго эрм цаһан көдәһәр эн кевәрн йовҗ йовснчн энв? - гиҗ Булһна чирә-зүс сүүдрт сәәнәр йилһҗ Булһна чирә-зүс cүүдрт сәәнәр йилһҗ үзл уга өвгн келв.

- Эврән медҗ бәәхшв,- гиҗ Булһн ахрар келчкәд, улм һалур шидрдәд, зүн хормаһан татҗ авад ээв.

- Альдас альдаран йовҗ йовхан күн эс меддв? - гиҗ наадлснаһар келҗ оркад: - Манас юуһинь нуунач. Бидн чамд тусан хальдахас биш, тушаһан йир хальдахн угавидн.

1.1. Текстиг айслулҗ умштн. Үүдсн седклиннь тускар келҗ өгтн.

1.2. Эн текстин үгмүдт синонимс олҗ бичтн: ээһәд, альдаран.

1.3. Өггдсн зәңгст сурврмуд тәвтн:

а) Удл уга, Булһн үзгдл гиҗ бәәсн һалыннь көвәд чиигтә хувцан ээһәд, хошин хөөчнрлә күүндәд суув.

б) Эднә өмн хаҗуднь нәрхн ут кец көөһәд хөн кевтнә.

1.4. Текстин һол учр-утхинь медүлҗәх үгмүд (ключевые слова) буулһҗ бичтн.

II. Үүрмүд хоорндан хальмгудыг Сиврүр туулһсна тускар күүндҗәнә. Эднә күүндвр яһҗ, юунас эклҗ тогтх зөвтә?

III. «Байна хавтхднь, угатян — седклднь» гидг үлгүрлә ирлцҗәх җирһлиннь нег йовдлын тускар келҗ өгтн.

4. Орчуллһн.

В Калмыкии есть горы. Они невысоки. Самая высокая точка их — двести пятьдесят метров над уровнем моря. И все-таки для степи есть горы.

Называются калмыцкие горы Ергени. Элиста расположена на южном склоне Ергеней. Это место издавна посещалось кочевыми калмыками, потому что здесь били родники. В середине прошлого века у родников посадили первые деревья. Они хорошо принялись. Можно было расширять посадку, но деревья нуждались в уходе. И вот в 1865 году возле посадки заложили хутор из пятнадцати дворов. Назвали хутор Элиста.