
- •Лексия №1
- •Педмет ва вазифаьои фанни экология.
- •2. Методьои тадыиыотии экология.
- •3. Таърихи тараыыиёти экология.
- •Савольои тестц
- •1.Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
- •2 Муьитьои асосии ьаёт.
- •Савольои тестц
- •2. Организмьо кадом муьитьоро аз худ кардаанд?
- •5. Ыонуни минимумуми ю.Либих чист?
- •1 Омильои экологц
- •2. Таъсири якжояи омильои экологц.
- •Савольои тестц
- •1. Омильои экологц чист?
- •4. Омильои биотц чист?
- •Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
- •Мафьум дар бораи популятсия.
- •Сохтори популятсия.
- •Савольои тестц Лексияи 4
- •2. Нишондиьандаи асосии сохтори популятсия иньоанд:
- •3. Популятсия ин...
- •4. Типьои тасимот ва паьншавии фардьои дар дохили популятсия …
- •6. Сохтори синнусолии популятсияьо ин…
- •7. Сохтори генетикии популятсия ин…
- •8. Тавлиди популятсия ин…
- •10. Шумораи популятсия ин…
- •1. Мафьум дар бораи биотсеноз
- •2. Сохтори биотсеноз
- •3 Муносибатьои организмьо дар жамоа
- •Савольои тестц
- •2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад
- •3. Мафьуми биотсенозро аввалин маротиба ки пешниьод карда буд
- •Таысимоти ьаёт дар биосфера.
- •Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
- •Консепсияи ноосфера.
- •Савольои тестц
- •Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
- •2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
- •3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
- •6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
- •8. Ыонуни якуми экодинамикц чунин номида мешавад
- •9. Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
- •1. Мафьум дар бораи экосистема.
- •Жараёни энергия дар экосистема.
- •Динамикаи экосистема.
- •Савольои тестц
- •1. Экосистема чист?
- •2. Мафьуми экосистемаро, ки ба илм дохил кард
- •4. Сатьи трофц чист?
- •5 Ыонуни термодинамикие ки дар экосистема
- •7. Маьсули аввалини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •8. Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •9. Суксетсия чист?
- •10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
- •I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
- •1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
- •2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
- •Савольои тестц Лексияи 8
- •1.Сохтор ва таркиби атмосфера
- •2.Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
- •3.Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
- •Савольои тестц
- •2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
- •3.Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
- •4. Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
- •Савольои тестц
- •Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
- •Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
- •3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
- •4.Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
- •Савольои тестц
- •1.Олами хайвонот ва растани, кисми мухими
- •3 Ахамияти хайвонот дар бавучудории ландшафт аз хисоби
- •4 Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
- •10 Усулхои хифз ва баркарор кардани хойвонотхои шикори.
- •Истифодаи оыилона ва ьифз.
- •Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
- •Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
- •Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
- •Савольои тестц
- •Ва ьифзи муьити зист.
- •1. Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
- •Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
- •Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
- •Савольои тестц
- •Мавзуи 14 Экологияи одам.
- •Экология ва саломатии инсон.
- •3. Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
- •Мавзўи 15 Проблемаьои ьозираи экологц ва инкишофи устувор.
- •3 Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
- •Савольои тестц
- •1. Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
- •2. Шўршавии дуюмини хок, ин …
- •3. Боыимондаьои озуыавц паррандагон, хояндагон ва ьайвоноти калонро ба худ жалб мекунад, ки он боиси …
- •4. Афканишоти ионизасиякунанда –
- •Мавзўи16 Роььои ьалли проблемаьои экологц.
- •1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
- •2.Танзими тавлид.
- •Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
- •Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
- •Стратегияи тараыыиёти саноат, энергеника ва мубориза бо ифлоскунандаьо.
- •Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
- •7. Нигоь доштани жамоаьои табиц.
- •Савольои тестц
- •1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
- •3. Инкигери устувор…
- •4. Барои бошуурона идоракунии бомаьорати иытисодц ва ьифзи табиат лозим аст
- •5. Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
- •7. Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
- •8. Бощьои миллц …
- •10 Дар вилояти Сущд чанд то парваришгоь мавжуд аст
Савольои тестц
1. Омильои экологц чист?
А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад.
Б) Элементи муьите, ки ба организм таъсир намерасонад
В) Элементи муьите, ки барои организм зарур аст.
2. Омильои экологц кадомьоанд?
А) Физикавц, кимиёвц, антропогенц
Б) Атропогенц, биотикц, табиц
В) Абиотц, биотц, антропогенц
3. Омильои биотц (щайризинда) ба кадом гур=ььо таысим мешавад?
А) Омильои гидрологц, геологц, эдафикц, гомотипц, микробогенц.
Б) Омильои орогрофц, эдафикц, гидрологц, геологц, иылимц
В) Омильои техногенц, модификаторц, эдафикц, микробогенц, иылимц
4. Омильои биотц чист?
А) Ин мажм=и организмьои зинда, ки ба организмьои щайризинда таъсир мерасонанд.
Б) Ин мажм=и организмьое, ки ба органимьои дигар таъсири манфц мерасонад.
В) Ин мажм=и таъсири фаъолияти ьаётии як организм ба организми дигар аст
5. Омильои биотц вобаста ба намуди таъсири организмьо ба кадом гур=ььо таысим мешавад.
А) Дохилинамудц ё гомотипц ва байнинамудц ё гетеротипц
Б) Дохилинамудц ё гомотипц ва антропогенц
В) Антропогенц ва абиотикц
6. Омили антропогенц чист?
А) Таъсири инсон ба организмьои алоьида
Б) Таъсири инсон ба табиат
В) таъсири инсон ба инсон
7. Шикори моьц, ыиркардани ьайвон ба кадом аз характери таъсири омильои антропогенц дохил мешаванд?
А) Ба омильои таъсири бавосита
Б) Ба омильои таъсири бевосита
В) Ба омильои таъсири манфц
8. Ба характери тащйир дар ваыт омильои экологиро ба чанд гур=ь таысим мекунанд?
А) ба панж гуруь
Б) ба чор гур=ь
В) ба се гур=ь
9. Характери жавобии реаксияи организм ба таъсири омильои экологц кадомьоанд?
А) Омильои барангезанда, модификаторц, маьдудкунанда сигналдиьанда
Б) Омильои мунтазами даврц, щайримунтазам, равонакардашуда ва сигналдиьанда
В) Омильои мусбц ва манфц
10. Адаптатсия чист ва кадом роьи мутобиышавии организмьо мавжуданд?
А) Адаптатсия ьолати щайриоддц дар организм буда, ду роьи мутобиышавии организм вужуд дорад: интихобц ва тащйирпазири
В) Адаптатсия - мутобиышавии организм ба шароити муьити атроф буда, бо се роь мутобиы мешаванд: роьи фаъол, роьи щайрифаъол ва гурехтан аз шароити номусоид
В) Адаптатсия ин пайдо кардани ыобилиятнокц дар организм буда бо се роь мутобиы мешавад. Морфологц, физиологц ва эталогц (рафторц).
Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
Наыша:
Мафьум дар бораи популятсия.
Сохтори популятсия.
Нишондиьандаьои оморц ва динамикц популятсия.
Мафьум дар бораи популятсия.
Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол менамоянд, номида мешавад.
Калимаи популятсия аз лотинц «популюс» халы, аьолц гирифта шудааст. Ьамин тавр ьамчун аьолии як намуд дар марзи муаяйн, муайян кардан мумкин аст.
Популятсия воьиди генетикц намуд аст, ки дар он эволютсияи намуд ба амал бароварда мешавад. Ьамчун гурўьи боьамзистии фардьои як намуд популятсия аввалин макросистемаи биологии организм ба ьисоб меравад. Дар популятсия имконияти мутобиышавц нисбат ба фардьои алоьида хеле баланд дорад. Аъзоёни як популятсия ба ьамдигар таъсир мерасонанд, нисбат ба омильои физикц ё дигар муттаьидьое, ки бо зиндагц мекунанд. Дар популятсия ба ин ё он даражи ьамаи шакльои алоыа характернок барои муносибатьои байни намудц зоьир меёбад, лекин муносибатьои мутуалистц ва конкурентц баръало ифода меёбад.
Алоыамандии ба худ хоси дохилнамудц, ин муносбати алоыманд бо такрористеьсолкунц: байни фардьои жинсьои гуногун ва байни авлодьои волидайн ва насли духтарц.
Ьангоми афзоиши жинсии мубодилаи ген популятсияро ба системаи нисбатан кулли генетикц табдил медиьад. Агар бордоршавии чилликц мавжуд набошад ва нашвц, партогенетикц ё дигар тарзьои афзоиш бартари дорад, алоыаи генетикц суст мегардад ва популятсия бо худ мажмўи клоньо ё линияи тоза муьити якжоя истифода мебаранд. Дар ьамаи ьолатьо дар популятсия ыонуни амал мекунад, имкноият медиьад, ки ьамин тавр сарватьои маьдуди муьитро истифода барад, барои таъмин намудани авлоди боыимонда. Ба ин асосан бо воситаи тащйир додани миыдори аьолц соьиб мегардад. Популятсияи бисёр намудьо хусусияти худтанзимкунии миыдори худро дорад.
Нигоь доштани миыдори оптималц дар шароити дода шуда гомеостази популятсия хеле гуногун дар намудьои гуногун ифода меёбад. Оньо инчунин бо муноситабьои ьамдигарии фардьо ба амал бароварда мешавад.
Ьамин тавр популятсия ьамчун муттаьидаи гурўьи хусусияти махсусияти худро дорад, ки он ба ьар жудо гирфитаи фардьо хос аст. Хусусиятьои гурўьи - ин характеристикаи асосии популятсия аст.