- •Лексия №1
- •Педмет ва вазифаьои фанни экология.
- •2. Методьои тадыиыотии экология.
- •3. Таърихи тараыыиёти экология.
- •Савольои тестц
- •1.Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
- •2 Муьитьои асосии ьаёт.
- •Савольои тестц
- •2. Организмьо кадом муьитьоро аз худ кардаанд?
- •5. Ыонуни минимумуми ю.Либих чист?
- •1 Омильои экологц
- •2. Таъсири якжояи омильои экологц.
- •Савольои тестц
- •1. Омильои экологц чист?
- •4. Омильои биотц чист?
- •Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
- •Мафьум дар бораи популятсия.
- •Сохтори популятсия.
- •Савольои тестц Лексияи 4
- •2. Нишондиьандаи асосии сохтори популятсия иньоанд:
- •3. Популятсия ин...
- •4. Типьои тасимот ва паьншавии фардьои дар дохили популятсия …
- •6. Сохтори синнусолии популятсияьо ин…
- •7. Сохтори генетикии популятсия ин…
- •8. Тавлиди популятсия ин…
- •10. Шумораи популятсия ин…
- •1. Мафьум дар бораи биотсеноз
- •2. Сохтори биотсеноз
- •3 Муносибатьои организмьо дар жамоа
- •Савольои тестц
- •2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад
- •3. Мафьуми биотсенозро аввалин маротиба ки пешниьод карда буд
- •Таысимоти ьаёт дар биосфера.
- •Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
- •Консепсияи ноосфера.
- •Савольои тестц
- •Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
- •2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
- •3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
- •6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
- •8. Ыонуни якуми экодинамикц чунин номида мешавад
- •9. Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
- •1. Мафьум дар бораи экосистема.
- •Жараёни энергия дар экосистема.
- •Динамикаи экосистема.
- •Савольои тестц
- •1. Экосистема чист?
- •2. Мафьуми экосистемаро, ки ба илм дохил кард
- •4. Сатьи трофц чист?
- •5 Ыонуни термодинамикие ки дар экосистема
- •7. Маьсули аввалини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •8. Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •9. Суксетсия чист?
- •10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
- •I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
- •1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
- •2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
- •Савольои тестц Лексияи 8
- •1.Сохтор ва таркиби атмосфера
- •2.Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
- •3.Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
- •Савольои тестц
- •2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
- •3.Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
- •4. Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
- •Савольои тестц
- •Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
- •Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
- •3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
- •4.Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
- •Савольои тестц
- •1.Олами хайвонот ва растани, кисми мухими
- •3 Ахамияти хайвонот дар бавучудории ландшафт аз хисоби
- •4 Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
- •10 Усулхои хифз ва баркарор кардани хойвонотхои шикори.
- •Истифодаи оыилона ва ьифз.
- •Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
- •Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
- •Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
- •Савольои тестц
- •Ва ьифзи муьити зист.
- •1. Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
- •Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
- •Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
- •Савольои тестц
- •Мавзуи 14 Экологияи одам.
- •Экология ва саломатии инсон.
- •3. Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
- •Мавзўи 15 Проблемаьои ьозираи экологц ва инкишофи устувор.
- •3 Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
- •Савольои тестц
- •1. Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
- •2. Шўршавии дуюмини хок, ин …
- •3. Боыимондаьои озуыавц паррандагон, хояндагон ва ьайвоноти калонро ба худ жалб мекунад, ки он боиси …
- •4. Афканишоти ионизасиякунанда –
- •Мавзўи16 Роььои ьалли проблемаьои экологц.
- •1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
- •2.Танзими тавлид.
- •Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
- •Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
- •Стратегияи тараыыиёти саноат, энергеника ва мубориза бо ифлоскунандаьо.
- •Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
- •7. Нигоь доштани жамоаьои табиц.
- •Савольои тестц
- •1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
- •3. Инкигери устувор…
- •4. Барои бошуурона идоракунии бомаьорати иытисодц ва ьифзи табиат лозим аст
- •5. Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
- •7. Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
- •8. Бощьои миллц …
- •10 Дар вилояти Сущд чанд то парваришгоь мавжуд аст
1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
Роьи ьалли проблемаьои экологии ьозира ба ьисоб меравад. Баробар намудани тараыыиёт Комиссияи байнихалыи оид ба ьифзи муьити зист ва тараыыиёти СММ ьамчун роьи ижтимоц, иытисодц ва пешрафти сиёсц маънидод мекунад, ки он имкноият медиьад, талаботи ьозира ва ояндаи авлодро ыонеъ гардонад. Бо дигар сухан инсоянит бояд «зистан бо маблащ» ёд омўзад, сарватьои табиатро оньоро вайрон накарда, маблащгузорц намояд, образнок байёни намоем дар «сущурта кардан» барномаьоро маблащгузорц намояд, оыибатьои садамаьои фаъолияти худро барои бартараф намудани равона намояд. Ба ин барномаьои муьимтарин иньо дохил намудан ба маврид аст: тараыыиёти технологияи нави саноатц, ба аз ифлосшавиьо дур шудан, жусужўи манъбаьои нави «тозаи» энергия, афзудани истеьсоли озыаворц бе афзун намудани майдони кишт.
2.Танзими тавлид.
Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавлид ва фавтро, кўчиш (мигратсия), фертилц будан ва миыдори аьоли дар ьар гурўььои синсуолц. То ондаме, ки коэффитсенти тавлид аз коэффитсенти фавт баланд аст, аьоли бо суръати вобаста аз фаырияти байни ин андозаьо зиёд мегарданд.
Андозаи миёнаи солонаи тащйирёбии аьолии вилоят, шаьр ё мамлакати алоьида бо тансоуби (нав тавлид + иммигрантьо)- (фавтида + эммигрантьо) дар умумият муайян карда мешавад.
Шумораи аьолии Замин ё мамлакати алоьида ьамон ваыт баробар мешавда, ки таньо баъд аз коэффитсенти жамъи фертилнокц - шумораи миёнаи бачагон тавлид намуди занон дар давраи репродугивии он ба 2,1 бачча ба зан рост ояд. Давомнокии ин давра дар соли репродуктивц (15- 44 сола) ва шумораи духтарон аз 15- сола хурд, ба ыарибц ба давраи репродуктивии худ мерасанд.
Дар ьозира афзудани бо суръати аьоли нўкуаьоли онро таньо ба доштани тараыыиётдодаи иытисодиёт баланд бардоштан мумкин аст.
Таъзиы ба муьити атроф дар ьолати дода шуда, сатьи имконпазирц мумкин аст, баланд бошад.
Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
Конфронси СММ оид ба ьифзи атроф ва инкишоф дар соли 1992 дар Рио - де Жанейро, ба тамоми мамлкатаьои сайёраи мо дар асри XXI контсептсияи инкишофи устуворро барои дастурамал ба амалиёт ыабул карда буд.
Инкишофи устувор - ин таъмини талаботи дар давраи ьозира ба зиёноварц ба параметрьои асоси биосфера ва ыобилияти ба зери хатар нагузоштани насли оянда талаботи худро ыонеъ мегардонад.
Дар мажўми глобалии «жамъият - табиат» инкишофи устувор риоя намудани баробарвазнии дар сотсиоэкосистемаьои сатьи гуногунро ифода мекунад. Компонентьои сотсиоэкосистема жамъият (мажмўьои ижтимоц) ва муьити табиц (эко ва геосистемаьо).
Ьангоми имконияти маьдудияти сарватьо дар сайёраи мо барои бефосила инкишофи сотсиэкосистема ва инкишофи муьити табиц аз тарафи жамъият дастгирц лозим аст.