
- •Лексия №1
- •Педмет ва вазифаьои фанни экология.
- •2. Методьои тадыиыотии экология.
- •3. Таърихи тараыыиёти экология.
- •Савольои тестц
- •1.Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
- •2 Муьитьои асосии ьаёт.
- •Савольои тестц
- •2. Организмьо кадом муьитьоро аз худ кардаанд?
- •5. Ыонуни минимумуми ю.Либих чист?
- •1 Омильои экологц
- •2. Таъсири якжояи омильои экологц.
- •Савольои тестц
- •1. Омильои экологц чист?
- •4. Омильои биотц чист?
- •Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
- •Мафьум дар бораи популятсия.
- •Сохтори популятсия.
- •Савольои тестц Лексияи 4
- •2. Нишондиьандаи асосии сохтори популятсия иньоанд:
- •3. Популятсия ин...
- •4. Типьои тасимот ва паьншавии фардьои дар дохили популятсия …
- •6. Сохтори синнусолии популятсияьо ин…
- •7. Сохтори генетикии популятсия ин…
- •8. Тавлиди популятсия ин…
- •10. Шумораи популятсия ин…
- •1. Мафьум дар бораи биотсеноз
- •2. Сохтори биотсеноз
- •3 Муносибатьои организмьо дар жамоа
- •Савольои тестц
- •2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад
- •3. Мафьуми биотсенозро аввалин маротиба ки пешниьод карда буд
- •Таысимоти ьаёт дар биосфера.
- •Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
- •Консепсияи ноосфера.
- •Савольои тестц
- •Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
- •2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
- •3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
- •6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
- •8. Ыонуни якуми экодинамикц чунин номида мешавад
- •9. Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
- •1. Мафьум дар бораи экосистема.
- •Жараёни энергия дар экосистема.
- •Динамикаи экосистема.
- •Савольои тестц
- •1. Экосистема чист?
- •2. Мафьуми экосистемаро, ки ба илм дохил кард
- •4. Сатьи трофц чист?
- •5 Ыонуни термодинамикие ки дар экосистема
- •7. Маьсули аввалини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •8. Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •9. Суксетсия чист?
- •10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
- •I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
- •1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
- •2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
- •Савольои тестц Лексияи 8
- •1.Сохтор ва таркиби атмосфера
- •2.Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
- •3.Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
- •Савольои тестц
- •2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
- •3.Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
- •4. Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
- •Савольои тестц
- •Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
- •Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
- •3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
- •4.Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
- •Савольои тестц
- •1.Олами хайвонот ва растани, кисми мухими
- •3 Ахамияти хайвонот дар бавучудории ландшафт аз хисоби
- •4 Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
- •10 Усулхои хифз ва баркарор кардани хойвонотхои шикори.
- •Истифодаи оыилона ва ьифз.
- •Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
- •Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
- •Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
- •Савольои тестц
- •Ва ьифзи муьити зист.
- •1. Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
- •Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
- •Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
- •Савольои тестц
- •Мавзуи 14 Экологияи одам.
- •Экология ва саломатии инсон.
- •3. Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
- •Мавзўи 15 Проблемаьои ьозираи экологц ва инкишофи устувор.
- •3 Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
- •Савольои тестц
- •1. Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
- •2. Шўршавии дуюмини хок, ин …
- •3. Боыимондаьои озуыавц паррандагон, хояндагон ва ьайвоноти калонро ба худ жалб мекунад, ки он боиси …
- •4. Афканишоти ионизасиякунанда –
- •Мавзўи16 Роььои ьалли проблемаьои экологц.
- •1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
- •2.Танзими тавлид.
- •Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
- •Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
- •Стратегияи тараыыиёти саноат, энергеника ва мубориза бо ифлоскунандаьо.
- •Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
- •7. Нигоь доштани жамоаьои табиц.
- •Савольои тестц
- •1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
- •3. Инкигери устувор…
- •4. Барои бошуурона идоракунии бомаьорати иытисодц ва ьифзи табиат лозим аст
- •5. Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
- •7. Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
- •8. Бощьои миллц …
- •10 Дар вилояти Сущд чанд то парваришгоь мавжуд аст
2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
Нависандаи фаронсави Антуанде Сент Экзаюперт ки баъд аз фалокат дар биёбони Сахара арзиши хакикии обро фахмид, дар яке аз асархои худ навишта аст: «Об! Ту не маза дориву, на рангу на буй, туро тасвир кардан бенихоят душвораст, ки ту барои Хайт зарур мебоши, ту худи хаёт хасти.
Ту дар чахон аз хама сарвати гаронбахову бебахои!»
Точикистон дорои 20 км оби нушокихои тоза дорад ва дар зери замини он 6 км оби тоза нихон аст. Об сарчашмаи шифои беморон аст. А. Сино дар асри Х дар асари «Конуни илми тиб» дар катори дигар воситахои муоличаи маризон обро чун нигохдорондаи саломати кайд намудааст.
Аз асархои гузаштаи халки точик махсусан мардуми вилояти имрузаи Сугд аз обхои чашмахои чун воситаи шифохи беморон истифода мебаранд. Обдарёи Сир, дарёхои Хочабакиргон, оби сафед, Усмон ва Ширин барои муолича органхои хазмкунц аз оби чашмаи Тагоб дар води Хочабакиргон барои муолича касалихои пуст аз оби чашма Кургончаи дар сохили дарёчаи Усмони ва аз оби чашмаи Кургончаи дар сохили дарёчаи Усмони ва бахри рахо ёфтан аз касалии зарди (гепатит) аз оби лойкаи шифо аз кули Оксукони дар дехаи Камишкугони нохияи ашт аз оби чашмаи Шуйбулоки санаторияи Хавотог дар нохияи Истаравшан, беморихои органхои харакаткунанда (дасту пой), сил органхои хозима торхои асаб гузаронида мешавад. Соли 1948 дар нохияи Исфара ба максади чустучуи нафт то чукурии 1300 метр ба чои нафт оби минерали натрии ба монанди оби минерали Еснутки Кавкази Шимоли фавора мезанад. Аз асри Х оби шифои Зумрад, ки дар сохили дарёи Исфара вокеъ аст, маълум аст.
Дар бораи манзарахои сохили дарёчаи Исфара дар асри Х сайёх ва мутафакири араб Истахри дар асари «китоб роххои мамлакатхо» ва дар асри ХV-XVI Бобур низ маълумот додаанд.
«Зумрад» чун макони истирохат, соли 1970 ба кор сар мекунад. Соли 1959 пас аз сохтмони обанбори Катасой дар сохили он санаторияи Уротеппа (холо Истаравшан) сохта мешавад, ва он дар соли 1977 пурра ба кор медарояд. Дар води ду дарёча оби мазор ва оби каландар дар води Хисор 8 км. Дур аз шахри Душанбе Хочи Оби гарм чойгир аст.
Харорати оби он аз 45 то 96 гарм буда, оиди ин оби шифо аз асри VIII маълум аст. Дар ин чо касалихои устухон, радикулит, баланд будани фишори хун ва гайрахо муолича карда мешавад. Оби шифои Шохамбари аз Чукурихо 624-1830 метр мебарояд дар як литр оби он 3,5-то 16,3 гарми минералхои гуногун мавчуд аст. Оби шифо ба максади беморихои занона муолича карда мешавад. Оби чашмаи минералии «Калтут» дар дараи Ромит муайан карда шудааст, дар ин чо касалихои асаб, таробот, касалихои занона ва гайрахо муолича карда мешавад.
Дар Точикистон обхои минераливу зеризамини бисёранд: 150 чашма, ки хамаи онхо шифобахш мебошад, масъалан Хуча оби гарм, оби гарм Хаватаг, Явроз, Анзоб, Шохамбари, Гармчашма, чилчорчашма ва г.
Зиёда аз 60 обамборхо сунъи сохта шудааст: Норак, Кайрокум, Сарбанд, Байпаза ва диг.- истехсоли кувваи барк барои ахолии ва сохахои гуногун саноати, кишоварзи чорводори ва г. дар аксарияти онхо мох ива паррандахо парвариш мекунанд, зонахои истирох-ат, туризм ва г. Обамбори калонтарин _Ыайроккум ё бахри Точик – сатхаш – 520 км, чукуриаш хамаги 18 м, ъачмаш 4,2 км.Норак – бахри Норак, дарозиаш 70 км хачмаш 10,5 км лекин сатхаш 98 км. Дар обамборхои Точикистон намудхои гуногун мохи, парранда ва ширхурхо пахн шудаанд.