
- •Лексия №1
- •Педмет ва вазифаьои фанни экология.
- •2. Методьои тадыиыотии экология.
- •3. Таърихи тараыыиёти экология.
- •Савольои тестц
- •1.Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
- •2 Муьитьои асосии ьаёт.
- •Савольои тестц
- •2. Организмьо кадом муьитьоро аз худ кардаанд?
- •5. Ыонуни минимумуми ю.Либих чист?
- •1 Омильои экологц
- •2. Таъсири якжояи омильои экологц.
- •Савольои тестц
- •1. Омильои экологц чист?
- •4. Омильои биотц чист?
- •Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
- •Мафьум дар бораи популятсия.
- •Сохтори популятсия.
- •Савольои тестц Лексияи 4
- •2. Нишондиьандаи асосии сохтори популятсия иньоанд:
- •3. Популятсия ин...
- •4. Типьои тасимот ва паьншавии фардьои дар дохили популятсия …
- •6. Сохтори синнусолии популятсияьо ин…
- •7. Сохтори генетикии популятсия ин…
- •8. Тавлиди популятсия ин…
- •10. Шумораи популятсия ин…
- •1. Мафьум дар бораи биотсеноз
- •2. Сохтори биотсеноз
- •3 Муносибатьои организмьо дар жамоа
- •Савольои тестц
- •2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад
- •3. Мафьуми биотсенозро аввалин маротиба ки пешниьод карда буд
- •Таысимоти ьаёт дар биосфера.
- •Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
- •Консепсияи ноосфера.
- •Савольои тестц
- •Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
- •2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
- •3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
- •6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
- •8. Ыонуни якуми экодинамикц чунин номида мешавад
- •9. Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
- •1. Мафьум дар бораи экосистема.
- •Жараёни энергия дар экосистема.
- •Динамикаи экосистема.
- •Савольои тестц
- •1. Экосистема чист?
- •2. Мафьуми экосистемаро, ки ба илм дохил кард
- •4. Сатьи трофц чист?
- •5 Ыонуни термодинамикие ки дар экосистема
- •7. Маьсули аввалини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •8. Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •9. Суксетсия чист?
- •10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
- •I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
- •1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
- •2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
- •Савольои тестц Лексияи 8
- •1.Сохтор ва таркиби атмосфера
- •2.Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
- •3.Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
- •Савольои тестц
- •2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
- •3.Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
- •4. Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
- •Савольои тестц
- •Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
- •Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
- •3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
- •4.Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
- •Савольои тестц
- •1.Олами хайвонот ва растани, кисми мухими
- •3 Ахамияти хайвонот дар бавучудории ландшафт аз хисоби
- •4 Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
- •10 Усулхои хифз ва баркарор кардани хойвонотхои шикори.
- •Истифодаи оыилона ва ьифз.
- •Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
- •Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
- •Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
- •Савольои тестц
- •Ва ьифзи муьити зист.
- •1. Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
- •Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
- •Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
- •Савольои тестц
- •Мавзуи 14 Экологияи одам.
- •Экология ва саломатии инсон.
- •3. Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
- •Мавзўи 15 Проблемаьои ьозираи экологц ва инкишофи устувор.
- •3 Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
- •Савольои тестц
- •1. Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
- •2. Шўршавии дуюмини хок, ин …
- •3. Боыимондаьои озуыавц паррандагон, хояндагон ва ьайвоноти калонро ба худ жалб мекунад, ки он боиси …
- •4. Афканишоти ионизасиякунанда –
- •Мавзўи16 Роььои ьалли проблемаьои экологц.
- •1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
- •2.Танзими тавлид.
- •Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
- •Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
- •Стратегияи тараыыиёти саноат, энергеника ва мубориза бо ифлоскунандаьо.
- •Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
- •7. Нигоь доштани жамоаьои табиц.
- •Савольои тестц
- •1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
- •3. Инкигери устувор…
- •4. Барои бошуурона идоракунии бомаьорати иытисодц ва ьифзи табиат лозим аст
- •5. Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
- •7. Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
- •8. Бощьои миллц …
- •10 Дар вилояти Сущд чанд то парваришгоь мавжуд аст
9. Суксетсия чист?
А) Раванди ыонун равона гардонида тащйири жамоа дар натижаи таъсири ьамдигарии организмьо зинда ва муьити абиотикии оньо иьота мекнад
Б) Раванди ыонун равона гардонида тащйири жамоа дар натижаи таъсири ьамдигарии организмьо зинда ва муьити ишыории оньоро иьота мекнад
В) Раванди ыонун равона гардонида тащйири жамоа дар натижаи таъсири ьамдигарии организмьо зинда ва муьити ш=ри оньо иьота мекнад
Г) Раванди ыонун раво ва муьити оьакии оньоро иьота мекнад
10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зистани оньо дар ин ыитъа. 4. Конкурентсия байни худ ва танг намудани намудьои алоьида; 5. Дигаргуни намудани организмьои зинда жои зист, оьиста – оьиста устуворшавии шароит ва муносибатьо
Б) 1. Дигаргуни намудани организмьои зинда жои зист, оьиста – оьиста устуворшавии шароит ва муносибатьо. 2. Конкурентсия байни худ ва танг намудани намудьои алоьида; 3. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 4. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт 5.Зистани оньо дар ин ыитъа
В) 1. Конкурентсия байни худ ва танг намудани намудьои алоьида; 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3.Зистани оньо дар ин ыитъа 4. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт 5. Дигаргуни намудани организмьои зинда жои зист, оьиста – оьиста устуворшавии шароит ва муносибатьо
Г) 1.Зистани оньо дар ин ыитъа; 2. Конкурентсия байни худ ва танг намудани намудьои алоьида; 3. Дигаргуни намудани организмьои зинда жои зист, оьиста – оьиста устуворшавии шароит ва муносибатьо 41. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт 5. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он.
Мавз=и 8 Таъсири антропогенц ба табиат
Наыша:
Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера.
Таъсири атропогенц ба гардиши моддаьо.
Б=ьрони экологц, фожиаьои табиат ва садамаьои технологц.
I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим мешавад:
1.Гузаштан ба истеьсолу истифодаи асбобу олоти меьнат;
2.Гузаштан ба истеьсоли сунъии ыувваьо;
3.Револютсияи илмц – техникц ва саноатц;
4.Барыароркунии сунъц ва ьифзи муьити атроф – прото-ноосфера.
Ба таъсири антропогенц ьамаи намуди таъсири манфие, ки инсон ва техникаи истифодашаванда ба амал меорад дохил мешавад:
1.Ифлосиьо – моддаьои физикавц, кимиёвц ва биологие, (пайвастагиьо, моддаьо, объектьоё, ки зиёд шудани оньо аз миыдори табии), ки ба муьити атроф ворид мегардад.
2.Дигаргунии техникц ва вайроншавии системаьои табии ьангоми истеьсоли канданиьои фоиданок, сохтмон ва корьои соьаи кишоварзц.
3.Дигаргуншавии иылим дар натижаи фаъолияти хожагидории инсоният.
Ифлосиьои эстетикц – дигаргунии намуди табиат, вайроншавии меъмориьои таърихи-маданц.
Ифлосиьои асосии биосфера хеле гуногун буда, ба оньо дохиланд:
1.Дуоксиди карбон – ьангоми истифодаи ьамаи инамуди с=зишвориьо ьосил шуда ба баланд шудани ьарорати атмосфера сабаб шуда, оыибати бади экологц дорад.
2.Оксиди карбон – ьангоми ба пуррагц с=хтани с=зишвориьо ьосил шуда ыисми болоии ьаворо гарм мекунад.
3.Гази сулфур – асосан дар таркиби корхонаьои саноатц дида мешавад. Ба касалиьои роьи нафаси инсон сабаб мешавад.
4.Оксиди нитроген – сабаби касалии роьи нафаси к=дакон буда, ба зиёд шудани растаниьои муьити обц оварда мерасонад.
5.Фосфатьо – дар таркиби нуриьои минералц дида мешавад. Ифлосиьои асосии дарё ва к=льо ба ьисоб меравад.
6.Симоб – ифлосиьои хавфноки х=рокаьои аз баьрьо дастраскунанда ба ьисоб меравад. Ба организмьо ворид шуда ба системаи асаб таъсири манфц мерасонад.
7.Ы=рщошим – ба таркиби бензин ьамроь карда мешавад. Ба системаи ферментц ва гардиши моддаьо дар ьужайраьо таъсири манфц мерасонад.
8.Нефт – оыибати бади экологц дошта ба нобуд шудани обсабзьо, моьиьо, паррандаьои баьрц ва ширх=рон оварда мерасонад.
9.Пестисидьо - заьрнок буда, моьиьо ва организмьои барои оньо х=рок бударо нобуд месозад. Ьамчун моддаьои консерагенц ба организмьо жой мешаванд.
10.Радиатсия – иыдори зиёди оньо ба касалиьои саратон ва мутатсияи ирсц оварда мерасонад.
Ифлосиьо аз р=и пайдоиши худ дар табиат ба 4 гур=ь таысим мешавад: