
- •Лексия №1
- •Педмет ва вазифаьои фанни экология.
- •2. Методьои тадыиыотии экология.
- •3. Таърихи тараыыиёти экология.
- •Савольои тестц
- •1.Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
- •2 Муьитьои асосии ьаёт.
- •Савольои тестц
- •2. Организмьо кадом муьитьоро аз худ кардаанд?
- •5. Ыонуни минимумуми ю.Либих чист?
- •1 Омильои экологц
- •2. Таъсири якжояи омильои экологц.
- •Савольои тестц
- •1. Омильои экологц чист?
- •4. Омильои биотц чист?
- •Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
- •Мафьум дар бораи популятсия.
- •Сохтори популятсия.
- •Савольои тестц Лексияи 4
- •2. Нишондиьандаи асосии сохтори популятсия иньоанд:
- •3. Популятсия ин...
- •4. Типьои тасимот ва паьншавии фардьои дар дохили популятсия …
- •6. Сохтори синнусолии популятсияьо ин…
- •7. Сохтори генетикии популятсия ин…
- •8. Тавлиди популятсия ин…
- •10. Шумораи популятсия ин…
- •1. Мафьум дар бораи биотсеноз
- •2. Сохтори биотсеноз
- •3 Муносибатьои организмьо дар жамоа
- •Савольои тестц
- •2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад
- •3. Мафьуми биотсенозро аввалин маротиба ки пешниьод карда буд
- •Таысимоти ьаёт дар биосфера.
- •Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
- •Консепсияи ноосфера.
- •Савольои тестц
- •Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
- •2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
- •3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
- •6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
- •8. Ыонуни якуми экодинамикц чунин номида мешавад
- •9. Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
- •1. Мафьум дар бораи экосистема.
- •Жараёни энергия дар экосистема.
- •Динамикаи экосистема.
- •Савольои тестц
- •1. Экосистема чист?
- •2. Мафьуми экосистемаро, ки ба илм дохил кард
- •4. Сатьи трофц чист?
- •5 Ыонуни термодинамикие ки дар экосистема
- •7. Маьсули аввалини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •8. Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •9. Суксетсия чист?
- •10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
- •I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
- •1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
- •2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
- •Савольои тестц Лексияи 8
- •1.Сохтор ва таркиби атмосфера
- •2.Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
- •3.Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
- •Савольои тестц
- •2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
- •3.Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
- •4. Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
- •Савольои тестц
- •Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
- •Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
- •3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
- •4.Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
- •Савольои тестц
- •1.Олами хайвонот ва растани, кисми мухими
- •3 Ахамияти хайвонот дар бавучудории ландшафт аз хисоби
- •4 Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
- •10 Усулхои хифз ва баркарор кардани хойвонотхои шикори.
- •Истифодаи оыилона ва ьифз.
- •Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
- •Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
- •Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
- •Савольои тестц
- •Ва ьифзи муьити зист.
- •1. Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
- •Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
- •Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
- •Савольои тестц
- •Мавзуи 14 Экологияи одам.
- •Экология ва саломатии инсон.
- •3. Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
- •Мавзўи 15 Проблемаьои ьозираи экологц ва инкишофи устувор.
- •3 Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
- •Савольои тестц
- •1. Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
- •2. Шўршавии дуюмини хок, ин …
- •3. Боыимондаьои озуыавц паррандагон, хояндагон ва ьайвоноти калонро ба худ жалб мекунад, ки он боиси …
- •4. Афканишоти ионизасиякунанда –
- •Мавзўи16 Роььои ьалли проблемаьои экологц.
- •1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
- •2.Танзими тавлид.
- •Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
- •Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
- •Стратегияи тараыыиёти саноат, энергеника ва мубориза бо ифлоскунандаьо.
- •Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
- •7. Нигоь доштани жамоаьои табиц.
- •Савольои тестц
- •1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
- •3. Инкигери устувор…
- •4. Барои бошуурона идоракунии бомаьорати иытисодц ва ьифзи табиат лозим аст
- •5. Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
- •7. Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
- •8. Бощьои миллц …
- •10 Дар вилояти Сущд чанд то парваришгоь мавжуд аст
Консепсияи ноосфера.
Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн. noos- хирад ва sphere - ыабат) дар он «ыабати таъсири ьамдигарии табита ва жамъият, дар он хиради инсон бо воситаи фаъолияти техникц мусаллаь муайян кунандаи омильои тараыыиёт мегардад» фаьмида мешавад.
Бо пайдоиши жамъияти инсон дар зери таъсири он дар шароити ьозира эволютсияи таркиби биосфера мегузарад, ба тащйирёбии таркиби миыдори биосфера ба гузаштани он ба ноосфера меорад.
Дар зери ноосфера таъсири ьамдигарии табиат ва жамъият дар он фаъолияти хирадмандонаи одамон асоси омили тараыыиёт муайян мегардад. Мафьуми ноосфераро аввалин маротиба дар соли 1927 олими франсави Э. Леруа дохил кард, дар он давраи ьозиари геологии тараыыиёти биосфера мефаьмид.
Э. Леруа ыайд карда буд, ки ба ьамин фаьмиш бо рафиыи худаш П.Трайероде Шардер геолог - палеонтол омода буд, ва дар оянда он фаьмиши худашро оид ба ноосфера кор кард баромад. Дар китоби «Одамои феномен», муаллиф ноосфераро ьамчун «пўшиши нав», « пласти фикркунанда, ки дар охири давраи сеюм тавалуд ёфт, олами растании ва ьайвонотро вайроон мекунад - берун аз биосфера ва дохили он» муайян карда.
Аьамияти фаъолияти илмц ва амалии В. И.Вернадский ьамчун асосгузори таълимот оид ба биосфера дар он аст, ки вай аввалин шуда бо донишьои давраи худ ягонагии инсон ва биосфераро асоснок кард. Худ материяи зинда ьамчун барандаи хирад ыайд намуда буд В. И. Вернадский ыисми хурди массаро ташкил медиьад. Лекин Н.Ф. Реймес (1980) одамон табиатро идора намекунанд, пеш аз ьама худро ыайд мекунад. Ин аст, маънои ыонуни ноосфеараи В. И. Вернадский.
Савольои тестц
Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме ваыте ьаёт мавжуд буд
Б) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он ьаёт мавжуд буд ё ким кадом сол мавжудбуд, ки бо организмьои зинда бевосита ва бавосита таъсир намерасонад.
В) Ьамон ыисми сайёра мо, ки кам кадом ваытьо ьаёт мавжуд буд
Г) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он ьаёт мавжуд буд ё кадом ваыте ьаёт мавжуд буд ва он доимо таъсир медид ё таъсири организмьои зинда ду4чор мешуд.
2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
А) Сукачёв В.Н.
Б) Тенсли А.
В) Вернадский В.И.
Г) Реймерс Н.Ф.
3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
А) Ьамчун экосистемаи хурд
Б) Ьамчун биотсенози бузург
В) Ьамчун биогеосенози бузург
Г) Ьамчун экосистемаи бузургтарини сайёра
4. Ьудуди болоии ьаёт дар атмосфера муайян карда мешавад.
А) 5 – 10км
Б) 2 – 4км
В) 20 – 22км
Г) 16 – 29км
5. Жои аз ьама бештар жамъшавии организмьоро дар биосфера В.И.Вернадский номид.
А) «саьфаи ьаёт»
Б) «ьаёти ьамажоя»
В) «ыабати ьаёт»
Г) «пардаи ьаёт»
6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера
Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дода, шуда констант аст
В) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи ьозира констант аст
Г) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи оянда констант аст
7. Ыонуни ягонагии химиявц – физикии ягонагии моддаьои зиндаро ифода намоед.
А) Ьамаи моддаьои зиндаи замин аз жиьати физики химияац ягона дар хосияти охирон бештар карда мешавад.
Б) Ьамаи моддаьои зиндаи замин аз жиьати физики химияац ягона дар хосияти охирон бештар рад карда намешавад.
В) Ьамаи моддаьои зиндаи замин аз жиьати физики химияац ягона дар хосияти охирон дигаргунии калон рад карда намешавад.
Г) Ьамаи моддаьои зиндаи замин аз жиьати физики химияац ягона дар хосияти охирон хурд рад карда намешавад.