3 Муносибатьои организмьо дар жамоа

Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд, дар ьамон як биотоп жой мегиранд.

Мувофиыи таснифоти В.Н.Бакмалиев муносибатьои байни намудан бевосита бо ьам андоза, ки доранд, барои ишщол намудан дар биотсеноз таьмони экологии муайян ба чор тип таысим карда мешаванд: тродц, торц, форц ва фабрий.

Алоыаи тродц дар ьамон ваыт ба вужуд меояд, ки як намуд фарди зиндаи дигар намудро ё мурдаи боыимондаи оньро, ва ё маьсулоти фаъолияти ьаётиро щизо мекнад. Доштани с=занакьо дигар ьашаротьо дар тобистон гамбусакьои – саргинц щизо намудани саргини сумдории калонро жамъ намудани занб=ри асал гардро ба алоыаи бевосита трофц жудо мешавад. Бо намудьое, ки ба оньо щизо пешниьод менамоянд.

Алоыаи топц – ьар тащйироти шароити зисти физики ва химиявие, ки як намуд дар натижаи фаъолияти ьаётии дигар намуд хос аст. Алоыаи топц дар бунёди як намуди муьит барои дигар намуд вобаста аст (паразатизми дохили ё коменсиализми щор) дар ташаккулёбии мабъда, ки дорои жой мегирад ё аз жойгиршавии намояндаьои намудьои дигар мегурезад, бо таъсири ьаракти обьо ----, тащйирёбии ьарорат, р=шнои фазои иьота гардида ва щайра. Гулсангьо дар танаи дарахт залщ=заи баьри (морской желуд) ба тани китьо алоыаи бевоситаи топи ба организмьое, ки ба он жо мабъда ё муьити зистшуда метавонад.

Дар биотсенозьо алоыаи толц ва трори аьамияти бештар дорад. Асоси мавжудияти онро ташкил медиьад. Ин типьои муносибатьо организмьои намудьои гуногунро назди ьамдигар нигоь медорад. Оньоро дар жамоа нисбатан устувори анвозаьои гуногун муттаьид месозад.

Алоыаи ферц – ин иштироки як намуд ба паьншавии намуди дигар аст. Дар роли наылкунандаи ьайвонот иштирок мекунанд. Бурдани ьайвонот, тухм, спора, гардьои растаниро зоохория меноманд. Бурдани ьайвоньои дигар. Бештар ьайвоньои майдаро форезц (аз лат. Форос – аз берун). Ьайвоноти форезц бештар дар байни бандпоён паьн гардидаанд, масалан гуруььои гуногуни кангаьо.

Алоыаи фабрц – ин жамоаи типц муносибати бити дорад, ки намуд барои сохтмони (фабрикатсия) маьсули ихрож ё боыимондаи мурдаьо тоььато фардьои зиндаи намуди дигар баромад мекунад. Масалан парвнда барои сохтани лона шохьои дарахтон, баргьо, алафьо, м=й ширх=рон патьо ва ыанотьои дигр намудьои парандагонро истифода менбаранд .

Дар байни гуногуншаклии мавжудияти зинда бо ьам алоыамандии типьои муайяни муносибатьои бештари умуми доранддар гур=ььои таснифи гуногун жудо намудан мумкин аст

Ин муносибатьо дарранда – т=ъма, паразит – х=зан, комменсализм, мутуализм, нейтрализ, аменсализм конкуретсия мебошад.

Савольои тестц

1. Биотсеноз чист?

А) Биотсеноз ин гур=ьи организмьо территория муайянро ишщол менамояд

Б) Биотсеноз ин мажм=и ьамаи намудьои организмьо

В) Биотсеноз ин мажм=и популятсияьои ьамаи намудьои зинда организмьое, ки дар марзи муайяни географии

Г) Биотсеноз ин таньо жамоаи растанц мебошад

2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад

А) Мафьуми калимаи «биотсеноз» аз лотини биот – ьаёт, сеноз - умумц

Б) Мафьуми калимаи «биотсеноз» аз юнонц биот – ьаёт, сеноз - умумц

В) Мафьуми калимаи «биотсеноз» аз русц биот – ьаёт, сеноз - умумц

Г) Мафьуми калимаи «биотсеноз» аз фаронсавц биот – ьаёт, сеноз - умумц