- •Лексия №1
- •Педмет ва вазифаьои фанни экология.
- •2. Методьои тадыиыотии экология.
- •3. Таърихи тараыыиёти экология.
- •Савольои тестц
- •1.Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
- •2 Муьитьои асосии ьаёт.
- •Савольои тестц
- •2. Организмьо кадом муьитьоро аз худ кардаанд?
- •5. Ыонуни минимумуми ю.Либих чист?
- •1 Омильои экологц
- •2. Таъсири якжояи омильои экологц.
- •Савольои тестц
- •1. Омильои экологц чист?
- •4. Омильои биотц чист?
- •Мавзўи 4 Популятсияи экологц.
- •Мафьум дар бораи популятсия.
- •Сохтори популятсия.
- •Савольои тестц Лексияи 4
- •2. Нишондиьандаи асосии сохтори популятсия иньоанд:
- •3. Популятсия ин...
- •4. Типьои тасимот ва паьншавии фардьои дар дохили популятсия …
- •6. Сохтори синнусолии популятсияьо ин…
- •7. Сохтори генетикии популятсия ин…
- •8. Тавлиди популятсия ин…
- •10. Шумораи популятсия ин…
- •1. Мафьум дар бораи биотсеноз
- •2. Сохтори биотсеноз
- •3 Муносибатьои организмьо дар жамоа
- •Савольои тестц
- •2. Мафьуми биотсеноз чиро ифода мекунад
- •3. Мафьуми биотсенозро аввалин маротиба ки пешниьод карда буд
- •Таысимоти ьаёт дар биосфера.
- •Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
- •Консепсияи ноосфера.
- •Савольои тестц
- •Биосфераро в.И.Вернадский номида буд…
- •2. Ки аз нуытаи назари илми биосфераро илман асоснок кард.
- •3. Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
- •6. Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро в.И.Вернадский ифода намоед.
- •8. Ыонуни якуми экодинамикц чунин номида мешавад
- •9. Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
- •1. Мафьум дар бораи экосистема.
- •Жараёни энергия дар экосистема.
- •Динамикаи экосистема.
- •Савольои тестц
- •1. Экосистема чист?
- •2. Мафьуми экосистемаро, ки ба илм дохил кард
- •4. Сатьи трофц чист?
- •5 Ыонуни термодинамикие ки дар экосистема
- •7. Маьсули аввалини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •8. Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
- •9. Суксетсия чист?
- •10. Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи ф.Климентсномбар кунед.
- •I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
- •1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
- •2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
- •Савольои тестц Лексияи 8
- •1.Сохтор ва таркиби атмосфера
- •2.Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
- •3.Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
- •Савольои тестц
- •2. Аьамияти об дар табиат ва ьаёти инсон.
- •3.Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
- •4. Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
- •Савольои тестц
- •Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
- •Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
- •3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
- •4.Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
- •Савольои тестц
- •1.Олами хайвонот ва растани, кисми мухими
- •3 Ахамияти хайвонот дар бавучудории ландшафт аз хисоби
- •4 Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
- •10 Усулхои хифз ва баркарор кардани хойвонотхои шикори.
- •Истифодаи оыилона ва ьифз.
- •Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
- •Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
- •Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
- •Савольои тестц
- •Ва ьифзи муьити зист.
- •1. Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
- •Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
- •Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
- •Савольои тестц
- •Мавзуи 14 Экологияи одам.
- •Экология ва саломатии инсон.
- •3. Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
- •Мавзўи 15 Проблемаьои ьозираи экологц ва инкишофи устувор.
- •3 Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
- •Савольои тестц
- •1. Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
- •2. Шўршавии дуюмини хок, ин …
- •3. Боыимондаьои озуыавц паррандагон, хояндагон ва ьайвоноти калонро ба худ жалб мекунад, ки он боиси …
- •4. Афканишоти ионизасиякунанда –
- •Мавзўи16 Роььои ьалли проблемаьои экологц.
- •1.Баробар намудани тараыыиёти инсоният.
- •2.Танзими тавлид.
- •Инкишофи устувор дар мажмўи глобалии «Жамъият ва табиат».
- •Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
- •Стратегияи тараыыиёти саноат, энергеника ва мубориза бо ифлоскунандаьо.
- •Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
- •7. Нигоь доштани жамоаьои табиц.
- •Савольои тестц
- •1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
- •3. Инкигери устувор…
- •4. Барои бошуурона идоракунии бомаьорати иытисодц ва ьифзи табиат лозим аст
- •5. Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
- •7. Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
- •8. Бощьои миллц …
- •10 Дар вилояти Сущд чанд то парваришгоь мавжуд аст
Лексия №1
Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он.
Таърихи тараыыиёти экология.
Наыша:
Педмет ва вазифаьои фанни экология.
Методьои тадыиыотии экология
Таърихи тараыыиёти экология.
Педмет ва вазифаьои фанни экология.
Экология (аз юнони Oikos-хона, манзил, жои зист, бошишгоь, logos- таълимот) илм дар бораи муночибатьои байни организмьои зинда байни худ ва бо муьити зист мебошад. Мафьуми «экология» -ро аввлаин маротиба олими немис- биолог Эрнест Гекел дар соли 1866 дар китоби «морфологияи умумии организмьо» дохил карда буд.
Предмети асосии ом=зиши экология макроэкосистемаьои биологц: популясия, биосеноз, экосистема ва тащйирёбии оньо дар воьиди ваыт ва фазо мебошад.
Экология ьамчун фан аз ыисми биология ба вужуд омад. Лекин дар давраи ьозира экология васеъ гушта, ба як ыатор фаньои алоьида жудо шуда рафт.
Мафьуми «экология» бо мазмуньои гуногун тафсил дода мешавад. Дар кадом ьолате набошад, асоси ьамаи самтьои экология ба щояьои бунёдии биоэкологц ыарор мегирад.
Дар ваытьои охир экологияро ба биоэкология ва геоэкология таысим мекунанд.
Биоэкология- яке аз илмьои биологц, муносибатьои организмьо (фардьо, популятсия, жамоа) байни худ бо муьити зист меом=зад. Предмети ом=зиши биоэкология (экологияи умумц) сатьи ташкилии организмц, популясионц, намудц, биосенотикц, биогеосенотикц, биосферц ва таъсири ьамдигарии оньо бо муьити зист мебошад.
Дар алоыаманди аз он чунин ш=ъбаьо биоэкология жудо карда мешавад: экологияи фардьо (аутэкология, экология, экологияи омильо), экологияи популятсионц (демэкология) экологияи жамоа (синэкология). Бо биоэкология таълимот оид ба биосфера алоыаи зич дорад.
Вазифаи биоэкология ом=хтани алоыаи дутарафаи дар мажм=ъьои организм -муьит, популятсия-муьит, жамоа – муьит, инчунин алоыаи байни фардьо дар популятсия ва популятсия дар жамоа мебошад.
Геоэкология (экологияи географц ё экологияи ландшафтц), ш=ъбаи экология ба ыонуниятьои экологц ба раванди географц марбут, ба экосистемаьои сатьи баланди шажаравц ыабул карда мешавад.
Предмети ом=зиши геоэкология экосистемаьои бузург- биогеотсенос, биосфера мебошад.
Дар таркиби геоэкология якчанд ш=ъбаьо жудо карда мешавад. Бо муносибат бо типи ланлшафтьо ба экологияи тундра, даштьо, биёбоньо ва дигар ландшафтьо жудо карда мешаванд. Ьамин тавр бо андозаи объектьои ом=зиши чунин ш=ъбаьои экологц жудо карда мешаванд: экологияи молекулярц таъсири байни ьамдигарии биомалекула бо муьити зист; экологияи хужайра ва бофта таъсири ьамдигарии хужайра ва бофта бо муьити зист;экологияи фардьо (аутоэкология) таъсири ьамдигарии организмьо бо муьити зистро меом=зад; экологияи популятсия (демэкология) таъсири байни ьамдигарии фардьоро дар популятсия меом=зад; экологияи жамоа (синэкология) таъсири байни ьамдигарии байни популятсияьо дар жамоа ва жамоа бо муьити атроф меом=зад; биогеотсеналогия- биогеотсенозьоро меом=зад; таълимот оид ба биосфера (экологияи глобалц) биосфераи Заминро меом=зад.
Экологияи амалц принсипьои истифодаи оыилонаи сарватьои табии ва нигоь доштани муьити ьаётро меом=зад.
Вазифаи экология:
- ом=зиши дутарафаи алоыаи биологияи байни объектьои гуногуни сатьи ташкилц ва муьитро; механизмьои адаптатсия ба муьит; механизми устувории экосистемаьо; ом=зиши механизмьои нигоь доштани гуногуншаклии биологц, татыиыотьои раванди продутсионц; моделонии мажм=ъьои экологц ва равандьо; ом=зиши ыонуниятьои таъсири ьамдигарии жамьияти инсонц ва табиат; пешг=и ва оптимизатсияи ин таъсирибайниьамдигарц ва щайраьо.