1.4. Метады вывучэння водных рэсурсаў

У гідралогіі скарыстоўваюцца розныя метады даследаванняў, сярод якіх асноўнымі з’яўляюцца стацыянарны, экспедыцыйны і лабараторны.

Метад стацыянарных назіранняў служыць для вывучэння дынамікі элементаў гідралагічнага рэжыму. Сістэматычныя назіранні за ваганнямі ўзроўняў, расходаў вады, хваляваннем, цячэннямі, тэмпературай, рухам наносаў, лядовымі і другімі з’явамі праводзяцца гідраметэаралагічнымі станцыямі, абсерваторымі, гідраметрычнымі пастамі. Гэтыя назіранні праводзяцца па адзінай праграмме і адказваюць сучасным партабаванням навукі і практыкі. На пачатак 70-х гадоў на тэрыторыі СССР дзейнічала каля 35 тыс. пунктаў назіранняў за элементамі гідралагічнага рэжыму, у тым ліку 6243 уваходзіла ў склад апорнай сеткі Гідраметэаралагічнай службы. Сучасная гідраметэаралагічная сетка Рэспублікі Беларусь 138 гідраметрычных пастоў на рэках і азёрах. Накопленныя сеткай матэрыялы ўтрымліваюць гідралагічныя рады працягласцю звыш 50 гадоў. Вялікая колькасць накопленнага гідралагічнага матэрыялу канцэнтрыруецца ў Гідраметцэнтры Беларусі.

Гідралагічны рэжым – заканамерныя змяненні стану воднага аб’екта на працягу некаторага адрэзка часу, які абумоўлены ўплывам фізіка-геаграфічных фактараў і ў першую чаргу кліматычных. Гідралагічны рэжым выражаецца ў выглядзе сутачных, сезонных і шматгадовых ваганняў ўзроўняў, расходаў і тэмпературы вады, хвалявання, цячэнняў, салёнасці, колькасці і складу перенасімага водным сцёкам матэрыялу.

Экспедыцыйны метад прадстаўляе сабой комплекснае абследаванне водных аб’ектаў па спецыяльна распрацаваным праграмам. Ён дазваляе даследаваць гідралагічныя працэсы, якія павольна змяняюцца па часу. Пры экспедыцыйных даследаваннях шырока выкарыстоўваюцца сучасныя метады вымярэння гідралагічных элементаў. Вынікі даследаванняў дазваляюць зрабіць апісанне водных аб’ектаў, судзіць аб гідралагічных працэсах, іх структуры і ўзаемасувязях, ахарактыразаваць іх гідралагічны рэжым.

Лабараторны метад дазваляе вызначыць фізічныя і хімічныя ўласцівасці вады воднага аб’екта, змадэліраваць гідрадынамічныя працэсы. У штучных умовах на мадэлях можна вывучыць гідралагічныя з’явы, уплыў розных сіл на іх. У тых выпадках, калі ў лабараторных умовах нельга узнавіць гідралагічны працэс, напрыклад рэчышчавы, лабараторны метад спалучаецца з натурнымі даследаваннямі.

Эксперыментальный метад выкарыстоўваецца для штучнага ўзнаўлення якога-небудзь гідралагічнага працэса ў загадзя заданых умовах. Найбольш поўна вырашае пытанні практыкі лабараторнае мадэліраванне гідралагічных працэсаў. Аднак, эксперымент не дазваляе поўнасцю ўзнавіць працэс. Часцей за ўсё ў гідралогіі пад эксперыментам падразумеваецца сукупнасць навуковых прыёмаў са штучным мадэліраваннем умоў і дэталёвых вымярэнняў у прыродзе ў спецыяльна падабраных умовах. Гэта дазваляе сканцэнтраваць увагу на выяўленні якога-небудзь аднаго фактара на разглядаемый гідралагічны працэс. Пры правяядзенні такіх даследаванняў карыстаюцца метадам параўнання асаблівасцей развіцця працэсаў на некалькіх водных аб’ектах.

Гідраграфічныя апісанні ўпершыню вывучаемых тэрыторый могуць быць выкананы толькі экспедыцыйнымі даследаваннямі. Аднак спалучэнне стацыянарных і экспедыцыйных работ дазваляе найбольш поўна ахарактэрызваць водны аб’ект.