Тақырып №5
Халықаралық жеке құқықтың субъектілері
Пән «Халықаралық жеке құқық» (2 кредит)
Қорықбаев С.І.
Жоспары:
1.Жеке тұлғаның жеке заңы.
2.Жеке тұлғаның құқық
қабілеттілігі және әрекет қабілеттілігі.
3. Қазақстан Республикасындағы шетелдік заңды тұлғалардың құқықтық жағдайы
Жеке тұлға түсінігі
Жеке тұлға ұғымын қарастырар алдында алғаш рет Рим құқығында пайда болған «тұлға» терминін талдап көрейік. Тұлға деп Рим құқығында жеке адамдар мен топтар, басқаша айтқанда заңды тұлғалар танылды. Шынымен, сонау Рим заңгерлері біз қолданып жүрген барлық құқықтар тұлғаға қатысты ие болмаса меншікке қатысты пайда болады деп айтқан. Рим тұлғаны мәртебесіне сәйкес құқықтық жағдайын үшке бөліп қарастырады. Олар status liberitas адамның еркін болуы , status familiae басқа тұлғаның билігіне бағынбауы деген мәртебеге сәйкес тұлғаның құқықтық жағдайын анықтаған.
Жеке тұлғалардың құқықтық жағдайын, олардың нақты бір мемлекеттегі құқықтары мен міндеттерін анықтау үшін сол мемлекеттің ұлттық заңнамасы қолданылады. Мысалы Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 12-бабына сәйкес жеке тұлға ұғымына Қазақстан Республикасы азаматтары, басқа мемлекеттердің азаматтары сондай-ақ азаматтығы жоқ тұлғалар жатады. Ал халықаралық жеке құқықта шетелдік азаматтарының азаматтық-құқықтық жағдайына (себебі олар біздің еліміздегі заңмен қатар, өз еліндегі құқықтары мен міндеттерін сақтайды), сонымен қатар азаматтығы жоқ және босқындарға басты назар аударылады. Ары қарай тұлғалардың нақты осы категорияларын шетелдіктер немесе шетелдік азаматтар деп қарастырамыз.
ҚР бойынша жеке тұлғалар
Қазақстан
Республикасы
азаматтары
Шетел
азаматтары
Азаматтығы
жоқ
тұлғалар
Қазақстан
Республикасының «шетелдіктердің құқықтық жағдайы» туралы Заңында шетелдіктердің 2 категориясы анықталған 
ұ қ |
ты |
Уақытша келгендер |
Т ра |
|
Қазақстан Республикасының юрисдикциясына бағыну дәрежесіне сәйкес барлық шетелдіктерді 2 топқа бөлуге болады
Қазақстан
Республикасының юрисдикциясына толық немесе жартылай бағынатын шетелдіктер (жұмысшылар, туристтер,
студенттер).
Қазақстан
Республикасының
юрисдикциясынан босатылған шетелдіктер (дипломаттар, мемлекет басшылары, т.б.)
Қазақстан Республикасында шетелдіктердің құқықтары мен міндеттері мынандай қайнар көздермен реттелінеді
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылы 19 маусымда қабылданған «Қазақстан Республикасындағы шетелдіктердің құқықтық жағдайы» туралы заңы
Қазақстан Республикасы 22.07.2011 жылы қабылдаған «Қазақстан Республикасының көші қон» туралы заңы
Сыртқы істер Үкімет министрлігінің қаулылары инструкциялар
ы
Тұрақты тұратын шетелдіктер өз мемлекетімен құқықтық байланысына қарай 2 топқа бөлінеді
Өз мемлекеттерімен |
Өз мемлеттерімен |
құқықтық байланысы жоқ |
құқықтық байланысқа ие |
тұлғалар. Нақтырақ |
және дипломатиялық |
айтсақ, баспана құқығын |
қолсұғылмаушылық |
алған шетелдіктер |
құқығына ие тұлғалар |
Баспана беру құқығының нысаны
Аумақтық баспана беру (басқа елдің аумағында қудаланған азаматқа қорғаншылық беру)
Діни (қудаланған тұлғаны діни мекемелерде – шіркеу, мешіттерде тығып ұстау)
Дипломатиялық (консулдық және дипломатиялық мекемелерде қорғау)
Келу мақсатына қарай халықаралық құқықтық тәжірибеде 4 негізгі топқа бөлінеді
|
Туризм |
Жеке |
Қабылдаушы |
|
Қызмет бабымен |
жұмыстарыме |
мемлекеттен |
||
мақсатымен |
||||
|
н |
транзит арқылы өту |
||
|
|