Правапіс канчаткаў назоўнікаў 2-га скланення ў родным склоне

З канчаткамі –а(-я) ужываюцца назоўнікі, якія абазначаюць

Канчатак –у(-ю) маюць неадушаўлёныя назоўнікі, якія абазначаюць

1. Асоб і жывых істот: брата, сына, міністра, арла, Васіля.

2. Частка цела чалавека: носа, рота, пальца, зуба, але: твару.

3. Канкрэтныя прадметы, якія можна лічыць: дома, нажа, мяшка, каменя ( узначэнні адзінкавага прадмета).

4. Назвы ўстаноў грамадскіх і гаспадарчых арганіхацый, прадпрыемстваў, вайсковых падраздзяленняў: завода, міністэрства, сельсавета, камбіната, падраздзялення, батальёна, калгаса.

5. Геаграфічныя і астранамічныя паняцці, назвы населеных пунктаў і мясцовасцей: горада, Мінска, Гомеля, бугра, узгорка.

6. Адзінкі розных вымярэнняў (меры вагі, прамежкі часу, грашовыя адзінкі): грама, кілаграма, пуда, гектара, літра, года, месяца, аўторка, долара,ампера, вольта.

7. Назвы танцаў, гульняў (у тым ліку спартыўных), геаметрычных цел і фігур, канкрэтных навуковых і спартыўных тэрмнаў і паняццяў: вальса, балета, футбола, гола, квадрата, круга, дзейніка, назоўніка, азімута, батуна.

1. Зборныя прадметы: лесу, парку, саду, гаю, натоўпу, мурашніку.

2. Прасторавыя паняцці: лугу, выгану, папару, лесастэпу, берагу.

Заўвага. Назоўнікі з памяншальным значэннем, утвораныя ад зборных і прасторавых, пішуцца з канчаткамі –а: садка, ляска, беражка.

3. З’явы прыроды (у тым ліку стыхійныя): ветру, снегу, агню, віхру, туману, абвалу, шторму, грукату.

4. Матэрыял: стол з дубу, будынак з каменю, крэсла з клёну.

5. Прадметы, часткі якіх можна назваць імем цэлага прадмета: пяску, чаю, моху, крупніку, гуляшу, ячменю, цукру.

6. Рэчывы: цэменту, азону, алюмінію, цынку, вадароду.

7. Разнастайныя апрадмечаныя паняцці, адчуванні, дзеянні, працэсы, стан, уласцівасці, напрамкі ў прасторы, форму, час: вопыту, аб’ёму, поспеху, густу, гатунку, жалю, болю, сну, смаку, страху, плачу, прыгнёту, настрою, шуму, крыку, розуму, захаду, размеру, часу.

8. Грамадскія фармацыі, сацыяльна-палітычныя плыні, вучэнні, палітычныя і навуковыя аб’яднанні: феадалізму, капіталізму, дарвінізму, патрыятызму, рамантызму, бюракратызму.

З вялікай літары пішуцца

З малой літары пішуцца

1

2

1. Назвы гістарычных эпох: эпоха Адраджэння, Рэнесанс, Рэфармацыя, Сярэднявечча.

2. Неафіцыйныя геаграфічныя назвы тыпу: Беларусь, Кітай, Случчына, Брэстчына.

3. Прыналежныя прыметнікі, утвораныя ад уласных імёнаў (не з суфіксам –ск-): Міхасёў сын, Купалава паэма, Брылёва апавяданне.

4. Прыметнікі з суфіксам –ск-, каліяны ўваходзяць у склад назваў, адпаведных (сінанімічных) назвам са словамі імя, памяці: Коласаўская стыпендыя ( стыпендыя імя Коласа), Скарынаўскія чытанні ( чынні імя Скарыны).

5. Агульныя назоўнікі з мэтай надання ім узнёсласці, асаблівай павагі ( Радзіма, Айчына, Бацькаўшчына, Чалавек, Салдат, Настаўнік), а таксама назвы дзеючых асоб у казках, байках: Асёл, Дуб, Шчупак, Леў, Мароз, Кашчэй Бессмяротны;

6. У назвах вышэйшых пасад і высокіх ганаровых званняў краіны з вялікай літары пішацца кожнае слова: Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, Герой Рэспублікі Беларусь;

7. Лічэбнікі пры ўласных імёнах: Аляксандр Другі, Людовік Чатырнаццата;

8. Першае слова ў складаных назвах:

а) свят і знамянальных дат: Першае мая, Дзень незалежнасці, Дзень танкіста, Новы год;Запомніце напісанне: Дзень Перамогі, Дзень Канстытуцыі, дзень нараджэння, дзень адчыненых дзвярэй;

б) міністэрстваў, навучальных і дзяржаўных устаноў, прадпрыемстваў: Міністэрства адукацыі РБ, Беларускі дзяржаўны універсітэт, Мінскі аўтамабільны завод, Акадэмія навук.

в) гістарычных падзей, дакументаў: Брэсцкі мір, Парыжская камуна, Люблінская унія;

г) Словы Дом, Палац у назвах тыпу: Палац моладзі, Дом афіцэраў, Дом-музей Адама Міцкевіча (не блытайце з агульнымі назвамі тыпу дом адпачынку, дом-інтэрнат;

д) Складанаскарочаныя словы, утвораныя ад афіцыйных назваў дзяржаўных устаноў

1. Прозвішчы, якія страцілі значэнне ўласных імёнаў і набылі значэнне агульнай назвы (донжуан, мецэнат), часта ў пагардлівым сэнсе (абломавы, плюшкіны, гарлахвацкія); Але: Заслонавы

2. Назвы народаў, плямён, нацыянальнасцей, а таксама назвы, якія паказваюць месцапражыванне: славяне, крывічы, араб, палачанін, масквіч;

3. Назвы, утвораныя ад уласных імёнаў: дарвініст, пушкініст;

4. Назвы пасад, тытулаў, ганаровых званняў, навуковых ступеней: міністр, прафесар, народны паэт, кароль;

5. Назвы фізічных адзінак, вопраткі, зброі, якія паходзяць ад вопраткі: ампер, рэглан, вампер.

6. Родавыя назвы міфалагічных істот: дамавік, лясун, русалка, фея, гном ( такія назвы нельга блытыць з індывідуальнымі назвамі, якія адносяцца да міфалогіі і рэлігіі: Сварог, Ярыла, Пасейдрн, Геба, Іісус, Будда, Алах);

7. Назвы чатырох галоўных кірункаў свету: поўдзень, поўнач, захад, усход;

8. Назвы гістарычных падзей, эпох, плыней, якія не ўсведамляюцца як уласныя назвы: другая сусветная вайна, антычны свет, каменны век, буржуазная рэвалюцыя, грамадзянская вайна.

9. Назвы парод жывёл: сенбернар, аўчарка, лайка;

10. Назвы гістарычных эпох, падзей, плыняў, з’яў, якія не ўсведамляюцца як уласныя назвы: антычны свет, ледніковы перыяд, мезазойская эра, феадалізм;

11. Прыналежныя прыметнікі, якія ўваходзяць у склад навуковых тэрмінаў і ўстойлівых выразаў: піфагорава тэарэма, ахілесава пята;

12. Слова дзень пасля слоў Сусветны, Міжнародны: Сусветны дзень моладзі, Міжнародны дзень дзіцяці;

13. Адносныя прыметнікі, утвораныя ад ўласных назваў : лён з Беларусі – беларускі лён, стыль Мележа – мележаўскі стыль;

і арганізацый: Саўмін Рэспублікі Беларусь, Мінгарсавет;

9. Усе словы ў складаных назвах:

а) дзяржаў і населеных пунктаў: Кіеўская Русь, Злучанае Каралеўства Велікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі, Старыя Дарогі;

б) міжнародных арганізацый, партыйных, урадавых і прафсаюзных устаноў і арганізацый (апрача службовых слоў і слова партыя): Арганізацыя Аб’яднаных нацый, Саюз Правых Сіл, Канстытуцыйны Суд, Беларускі Патрыятычны Саюз; але:Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь, Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь;

в) поўных назвах ордэнаў (акрамя слоў ордэн, ступень): ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга, Ордэн Славы 2 ступені, Медаль “За адвагу”.

Г) першае слова ў афіцыйных назвах палітычных партый: Аграрная партыя Беларусі. Але: партыя кадэтаў, партыя бальшавікоў;

Запомніце напісанне: грамадзянская вайна, другая сусветная вайна, Вялікая Айчынная вайна;

г) Абрывіятуры, якія чытаюцца па літарах: МТЗ, ТБМ; чытаюцца па гуках , калі абазначаюць назвы ўстаноў і арганізацый, у якіх першае слова пішацца з вялікай літары: Аан, МАЗ;

Заўвага! Гукавыя абрывіятуры пішуцца з маленькай літары, калі ўтвораны ад агулдьных назоўнікаў: загс, нэп, дот;