На сортировку / 2 / Тарих / билет тарих / 1.Қазақстан тарихы / Тарих / жанарбектен / на каз / этника каз

Я¹ни этникалыº ºо¹амдастыºты» психикасын белгiлi бiр де»гейде жеке т½л¹а психикасы ретiнде ºарастыру¹а, б½дан б½л ºо¹амды º½райтын барлыº т½л¹алар¹а этнос психикасы сипаты тарапатынды¹ын болжау¹а болады.

Бiртектi этникалыº ортада оны» м¾шелерiнi» жеке психологиялыº ерекшелiктерi к¼рiнедi, сонымен бiр мезгiлде мультиэтникалыº ºо¹амжа жеке индивидтердi» психикасыны» этникалыº ерекшелiктерi не¹½рлым аныº к¼рiнедi.

Жеке психикасыны» этникалыº ерекшелiктерiн /, салттар ж¸не берiлегн этнос моральiнi» жиынты¹ыны» ºызметтiнi» н¸тижесi ретiнде ºарастыру ºажет. К.Г. Юнгты» т½л¹анны» типологиясын этникалыº ºо¹амдастыºтар¹а ºолдану, осындай жолмен этносты» психологиялыº ерекшелiктерiн оны» м¸дениетiн, д¸ст¾рiн, салттарын, моралi психология ба¹алауды» т½р¹ысынан сипаттайды.

Юнгты» концепциясы санада¹ы ж¸не адамны» т¾пкi санасында¹ы аºпараттыº жобаны» ерекше к¼рiнiсiн к¼рсетедi. Алайда ºо¹ам да саналы ж¸не саналы емес психика де»гейiне ие. Осындай жолмен жеке этностье белгiлi бiр психологиялыº т¾рге жатºызу¹а болады. Б½лармен бiрге º½рылымдыº жоба саºталады: сана (ºо¹амдыº оймен º½ралады); саналы емес ( коллективтiк саналы емес, о¹ан кiретiндер, мысалы, архит)

М½ндай типология кезiнде норвеждыºтарды, шведтердi, ºытайлыºтарды сезiнушi интервенттерге, жапондыºтарды - индутивтi интервенттерге, африкалыºтарды – индутивтi экстраверттерге, араптарды ойшыл - ойшыл интервенттерге, а¹ылшындарды - сезiмтал интроверттерге, француздарды сезушi экстраверттерге ж¸не т.б.

1.7. Тiл ж¸не этносты» ½лттыº санасы.

µлттыº сана - б½л ¼зiн белгiлi бiр ½лт м¾шесi сезiну, ºатысты т½раºты, саналы, ºайталанбас ж¾йе ретiнде басºа келетiн т½л¹анны» ¼зiн белгiлi бiр ½лт ¼кiлi ретiнде елестеуiнi» ºайталанбас ж¾йесi ретiнде. Халыººа тиесiлi не¹½рлым айтарлыºтай жа¹дай, оны» ¸лемдiк м¸дениетiнен е» екпiндi б¼лiгi тiл боп табылады. Х-» тiлi сендiру, к¾штеу м¾мкiндiгiне ие. Халыºты» - тiлдi жзеткiзушiнi» мiнезiнi» жалпы сипаттарын аныºтау ¾шiн к¼бiне к¼п с¼з жеткiлiктi. Тiл адам ¾шiн д¾ниеж¾зiлiк º½былыстарды» ма»ызды сипатыны» к¼пшiлiгiн ºабылдау кезiнде араласушы ролiн атºарады ж¸не сыртºы ¸лемге керi байланыс жасауды» негiзгi º½ралы боп табылады.

1.8. Этникалыº ¼зiндiк сезiм этносты дамыту ж¸не гармонизация шарты ретiнде.

Этникалыº ¼зiндiк сезiм субьектiнi» ¼зiнi» этникалыº ºо¹амдасты¹ын сезiну т¾рiнде к¼рiнедi. Адамны» дiни ½йымдар¹а тартылуын еске т¾сiретiн эффект байºалады. ´зiн этникалыº топты» м¾шесi ретiнде сезiнiп, адам ºо¹амды т½тас ал¹анда¹ы алда¹ы ºорºынышты ºайталанады.

Этникалыº ¼зiндiк сана ¼зiнi» ата- бабаларыны» м¸дениетiне ºатысу с¸ттерiнде байºалады.

1.9. Д. Чижевский украиндыº ½лттыº мiнездi» сипатты.

Украиндыº психиканы сипаттау ¸рекетiн Чижевский ¼зiнi» « Украинда¹ы философияны» тарихы бойынша очерктер» е»бегiнде жасалын¹ан. Чижевскийдi» ойы бойынша ½лттыº сипат т¾рiнде ¾ш к¼зºарас бар: Халыº шы¹армашылы¹ын зерттеу; жарºын тарихи кезе»дердi талдау; берiлген халыºты» не¹½рлым ма»ызды ¼кiлдерiнi» сипатты. Осы ¾ш параметiрлер бойынша ол украиндыºтар¹а эмоционалдыº, ¸серлiлiк, сезiмталдыº ж¸не лиризм т¸н деген халыº ¼мiрi мен салттарында, украиныдº юморды» ¼зiндiк т½рпатында не¹½рлым айºын к¼рiнiсiн табатын шешiмге келедi.

µлттыº сипаттар (позитив): е»бек с¾йгiштiк, ºонаº жайлыº, бiлiмге деген ынтыºтылыº, отбасы ºатынастарында¹ы м¾сiндiлiк, рухани ¼мiрге деген ½мтылыс, ¾лкендердi сыйлай, ерж¾ректiлiк, толыººанды оптимизм, т¸уелсiздiкке º½штарлыº, универсалдыдыº (негатив); ¼зара т¾сiнiспеушiлiк, анархизiмге бейiмдiлiк, с¼здер мен iстер арасында¹ы с¸йкестiлiктi» жоºты¹ы, белгiсiздiк, о»ашалану, ºиялылыº, импульсивтiлiк, индивидуализм.

20 Эмоционалдыº (эмотивтiк), вербальдыº (когнитивтiк) ж¸не ментальдылыºты» мiнез - º½лыºты» (когнитивтi) компоненттерi, оларды» негiзгi функциялары.

3 ñ½ðàºòû ºàðà»ûç.

21 µлттыº мiнездi» дамуыны» факторы.

µлттыº сипат – б½л бiр ½лт адамдарыны» келесi бiр ½лтты» адамдарынан ерекшелейтiн бiр ½лтты келесiсiнен ерекшлейтiн физикалыº ж¸не рухани сапаларды» белгiлердi» самасы.

Б½л ойлау, эмоционалдыº ºабылдау ж¸не т½тас ал¹анды¹ы ¼зiн -¼зi ½стауды» т½раºты стереотиптерiнде бекiтiлген ж¸не к¼рiнетiн ºорша¹ан шындыºты» ¸рт¾рлi жаºтарына этникалыº ºо¹амдастыºты»